Tili, adabiyoti va folklori instituti, alisher navoiy nomidagi davlat adabiyot muzeyi, urganch davlat universiteti
Yüklə 7,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Ey bolam, Xayrullaxon maktab ochibdur, boringiz,
Albatta, shu yangi maktabda o‘qungiz, boringiz. O‘rgatarmish turk tilida har ilmdin borini, Kelgusida shu bilimlar birla bo‘lg‘ay koringiz [1, 24]. Turkiston istilo qilindi, xalq mulki talon-taroj bo‘lmoqda, inson qadr- qimmati poymol qilingan. Bu qora kunlardan chiqishning birgina yo‘li bor. Millat farzandlarining bilimli bo‘lishi, ilm o‘rganishi. Ma’rifatli inson erkin, hur fikrli bo‘ladi, muhimi faqat Yaratganga qullik qiladi. Allohga bandaligini anglagan odam hech kimdan qo‘rqmaydi, yurgan yo‘lidan hadiksiramaydi, zulm, zo‘ravonlikka ko‘nib yashamaydi. Anbar Otin shuning uchun ham ilmu irfon sohiblarini behad ulug‘laydi: Kimiki ma’rifatni etsa e’zoz, Ani irfon etar, albatta, mumtoz. O‘zingni elga xizmatkor yetkiz, Ishing anjomiga yetkuncha yetkiz [1, 74]. Biroq shoira xalqni ozodlikka boshlab boruvchi, tom ma’noda elga qalqon bo‘luvchi avlodlar yetishib chiqmayotganligidan cheksiz qayg‘uga tushadi. Uning “Qarolar falsafasi” asarida azaldan mavjud bo‘lgan mukammal tarbiya usullarining yo‘qolib ketganligi aniq ko‘rsatiladi, sabab-oqibatlari izohlanadi. Anbar Otin, eng avvalo, o‘z davrining ijtimoiy ahvolini bayon qilar ekan, uning xavotiri asosli ekanligiga amin bo‘lamiz: “Davlat va ujbu riyo kayfiga mustag‘raq bo‘lg‘on erlar misoli bahoyim faqat o‘z nafsi-shahvoniyatini qanoatlantirmoq ilan beparvo va ul gulchehralar ahvolig‘a e’tibor bermaslar. Ichkarida eru nafs taloshub zulm qilg‘on xon oyim va bek oyimlar esa, hech insofdin bexabar, ablah, vahshiy holig‘a kirgondurlar” [1, 93]. Oila jamiyat rivoji va kelajak farovonligini ta’minlaydigan eng katta kuch. Farzand ilk tarbiyani ota-ona bag‘rida oladi. Millat umidi bo‘lgan bu jamiyatda esa ahvol achinarli. Kambag‘al, mazlum qatlam tirikchilik g‘amidan ortib, bolalarini ilmli qilishga imkon topa olmaydi. O‘ziga to‘q, oliynasab oila erkaklari maishat yo‘lida ovora, ayollari esa mayda muammolar bilan andarmon bo‘lib, asosiy vazifani esdan chiqargan. Buning natijasida jamiyatda chirkin illatlar ildiz otib bo‘lgan. Asarda bu muammolar keskin tanqid qilinadi, ijtimoiy ahvol juda achinarli ekanligi ta’kidlanadi. Anbar Otin qachondir farovon kunlar kelishiga ishonadi va dorilomon kunlarni shunday tasavvur qiladi: “Bir zamoni bo‘lurki, kamina mushtipar kabi mazlumalar olijanob, orzu qilg‘ondin ziyoda bo‘lur, tamomi mazlumalar yaxshi kun ko‘rib, yaxshi libos kiyib, tinch ro‘zg‘or o‘tkazgan sabab alarni avlodi xatarsiz tavallud o‘lub, yaxshi parvarish topub, xushro‘y va xushxo‘y, botamiz va vatando‘st, serg‘ayratu mehmondo‘st bo‘lib, kamolg‘a yetar. 683 Ul zamonda borcha xalq sohibjamol bo‘lur”[1, 94]. Anbar Otin, ayniqsa, xotin- qizlarning ma’rifatli bo‘lishini muhim hisoblaydi. Onalar farzand kamolotida eng muhim vazifani bajaruvchidir, har bir buyuk shaxsning iqbolida ularning katta xizmati bor. Ona notinch bo‘lsa, xorlik va kamsitilishdan boshi chiqmasa, haq- huquqlari poymol qilinsa, u voyaga yetkazadigan bolalar ham qo‘rqoq, kaltabin, jur’atsiz bo‘lishi kunday ravshan. Anbar Otin zamondosh ayollarning taqdiridan tashvish chekadi. Ularning hech bir erkinlikka ega emasligi, ilm olishga imkoniyati yo‘qligi uni xavotirga soladi. Ayollar aslida qanday yashashi kerakligi haqidagi orzu-umidlarini kelajak o‘y-xayollari orqali bayon qiladi: “Ul vaqt qizlar ilmi dunyoviy tahsilig‘a muyassar bo‘lub, urfon taxtida qaror topib, ellar va ulug‘lar safig‘a doxil bo‘lurlar, alar g‘ayrat va mehnatda erlarg‘a hamfo va yovar bo‘lib, obro‘ topib, hurmat va ikromg‘a sazovor bo‘lurlar”[1, 95]. Shoira bir umr millat taqdirini o‘ylab yashadi. U yashagan davrda shoiralarga salbiy munosabat bildirilgan bo‘lsa-da, she’rlari qadr-qimmatini topmasa-da, ijod qilishdan to‘xtamadi. Anbar Otin shunchaki yozmadi, u she’rlarini zamondoshlari qalbiga kirib borishini, ularning dardiga malham bo‘lishini xohladi. Shoira shu qadar vataniga muhabbatliki, har kungi duolarida ham yurt farovonligini so‘rab, iltijo qiladi: Saning dargohingga man yolborurman, Rabbano Ollo, Duo qilsam ijobat qil, Elim haqida har yaldo. Maning turgan erimMovarounnahrdir ismi, Xaloyiqni suvingdin benasib etma, Xudovando [1, 40]. Anbar Otin orzusi, nurli xayollari bugun haqiqatga aylangandek. Shoira ijodini o‘rganish, eng avvalo, hozirgi hayotimiz uchun shukrona keltirish lozimligini o‘rgatsa, shuningdek har doim farzandlar tarbiyasida hushyor turish shartligini ham uqtiradi.Ommaviy axborotlar kurashi ketayotgan bir davrda milliy g‘ururga ega bo‘lgan, o‘zligini topgan, xalq koriga yaraydigan, eng muhimi, el- yurt erkinligi uchun doimo tirgak bo‘ladigan ozod, hur avlod tarbiyasi hamon dolzarbligicha qolmoqda. Tarixni mukammal o‘rganmoq, ma’rifatparvar ijodkorlar merosidan bahramand bo‘lmoq yoshlar uchun katta tarbiya maktabi bo‘ladi. Shu ma’noda, Anbar Otin ijodi ibratomuz va qimmatlidir. Yüklə 7,91 Mb. Dostları ilə paylaş:
|