Tálim bilimlendiriw sistemasında kompyuter texnologiyalarınan paydalanıw

Fayl ólshemi
. Grafika Web ti búgingi kórinisine alıp kelgeni gumansiz. 
Grafika Web- bet ushın tarmaq boyinsh uzatıw waqtin asiriwin umitpaw kerek. 
Grafikaniń úlken kólemi júklew ushın sezilerli waqıt ketiwin aniqladi, ul bolsa 
oqiwshiniń sabirin, ásirese ol standart modem baylanısinan paydalanǵan halda 
svyazdi baylanıstırip atırǵan bolsa, sinaydi. 
Usı múnasebette web- dizayner ushın jalǵız eń zárúr qaǵiyda bar: grafika 
kórinisi fayldiń ólshemi imkani barinsha kishi bolıwı kerek! Tarmaq boyınsha 
uzatıwǵa mólsherlengen kórinisti jaratiw islep shiǵariwshilar ushın júklew waqti 
mashqalasina itibar menen qaraw júkleydi. 

---

139 
VII BAP. PAKETLER HÁM MAǴLIWMAT ALMASIWIN 
BASQARIW USILLARI. 
 
7.1. Paketler hám olardıń dúzilisi 
Aymaqlıq esaplaw tarmaqlarında maǵlıwmat ádette, óz aldına bólim, 
bóleklerde uzatıladı, olardı túrli dereklerde túrlishe paket, kadr yaki bloklar dep 
ataladı. Paketlerdiń isletiliwiniń tiykarǵı sebebi sonnan ibarat, tarmaqta ádette bir 
waqıttıń ózinde bir neshe baylanıs seansı ámelge asırıladı («Shina» hám «Qalqa» 
topologiyalarında), yaǵnıy túrli jup abonentler ortasında bir waqıt aralıǵında eki 
hám onnan da artıq maǵlıwmat uzatıw processi bolıwı múmkin. Tek paketler ǵana 
maǵlıwmat uzatatuǵın abonentler ortasında tarmaq waqtın bólistire alıwı múmkin. 
Egerde barlıǵ zárúr maǵlıwmat birden úzliksiz, paketlerge bólinbesten 
uzatılǵanda edi, bul jaǵdayda uzaq waqıt dawamında bir abonent tárepinen tarmaq 
waqtın tolıq iyeler turıwǵa alıp keler edi. Basqa barlıq abonentler barlıq 
maǵlıwmat uzatılıp bolıwın kútiwge májbúr edi, qatar jaǵdayda wonlaǵan 
sekundlar hám hátte minut zárúr bolar edi (máselen, qattı diskte jazılǵan barlıq 
maǵlıwmattı kóshiriw ushın) abonent huqıqların birdey etiw ushın, sonday-aq, 
tarmaqqa baylanısıw waqtınshama menen teńlestiriw ushın hám barlıq abonentler 
ushın maǵlıwmat uzatıwdıń integral tezligin teńlestiriwge sonday paketlerden 
(kadrlar) paydalanıladı. Paket uzınlıǵı tarmaq túrine baylanıslı, biraq ol ádette bir 
neshe wonlaǵan bayttan sonday bir neshe kilobaytqa shekem shólkemlestirilgen 
bolıwı múmkin. Yaǵnıy áhmiyetlisi sol, úlken maǵlıwmat massivi uzatılǵanda 
tosıq hám úzilisler sebepli qáte etiw itimalı joqarı esaplanadı. Máselen, aymaqlıq 
tarmaqlarǵa sáykes bolǵan bit sıyaqlı qáte bolıw itimallılıǵı úlkenligi 
8
10

di, 
paket uzınlıǵı 10 Kbit bolǵan 
4
10

qátelikke jol qoyılıwı itimalı menen, 10 Mbit 
uznlıqtaǵı massiv bolsa 
1
10

itimalı menen uzatıladı. Sonday-aq, bir neshe 
megabaytlı massivde qátelikti tabıw bir neshe kilobayttan payda bolǵan pakete 
qátelik tabıwǵa qaraǵanda sonsha quramalı. Qáte tabılǵanda pútin massiv 
maǵlıwmattı qaytadan uzatıw yerek boladı, bul bolsa ıqsham paketti uzatıwǵa 
qaraǵanda bir qansha quramalı. Úlken massiv maǵlıwmattı qaytadan uzatqanda 

---

140 
jáne qátelikke jol qoyıw itimalı joqarı hám bul process úlken massiv bolsa sheksiz 
dawam etiw múmkin. Basqa tárepten alıp qaraǵanda, baytlap (8 bit) yaki sazlap 
(16 bit yaki 32 bit) maǵlıwmat uzatıwǵa qaraǵanda, paketlep maǵlıwmat uzatıw 
abzallıqlarına iye, yaǵnıy tarmaqlardan paydalı maǵlıwmat ótiw arqalı, xızmetshi 
maǵlıwmatlardıń kemeyiwi yesabına yerisiledi. Bul bir neshe baytqa iye bolǵan 
uzınlıqtaǵı paketlerge de tiyisli bolıp esaplanadı. Sebebi tarmaqtaǵı uzatılatuǵın 
hár bir paket quramında álbette tarmaq maǵlıwmat almasıwına tiyisli bolǵan, 
sonday-aq, bitler bar (maǵlıwmat almasıwınıń baslaw biti, mánzil bitleri, paket túri 
hám nomerin kórsetiwshi bitler hám basqa). Kishkene paketlerdiń tarmaqtan 
uzatılǵandaxızmetshi maǵlıwmatlardıń qatnası keskin asıp baradı, bul jaǵjay 
tarmaq abonentleri ortasındaǵı maǵlıwmat almasıwınıń integral tezligin (ortasha) 
kemeyiwge alıp keledi. Paketlerdiń qandayda woptimal uzınlıǵı belgili (yaki 
paketler ushın woptimal uzınlıq aralıǵı), bunday paketler tarmaq arqalı uzatılǵanda 
tarmaqtıń ortasha tezligi maksimal dárejesine jetedi. Bul uzınlıq ózgermeytuǵın
uzınlıq emes, ol maǵlıwmat almasıwın basqarıw usılına, tarmaqdaǵı abonentler 
sanına, uzatılatuǵın maǵlıwmat kórsetkishlerine hám bunnan tısqarı kóp 
faktorlarǵa baylanıslı. 
Pakettiń strukturası, dáslep tarmaqtaǵı barlıq qurılmalar qásiyetine, tańlanǵan 
tarmaq topologiyasına hám maǵlıwmat uztıw orayınıń túrine, onday-aq, sezilerli 
dárejede isletiletuǵın protokolǵa baylanıslı (maǵlıwmat almasıwınıń quramı). 
Juwmaqlap aytqanda hár bir tarmaqta paket uzınlıǵı ózgeshe. Biraq paket uzınlıǵın 
anıqlawdıń qandayda ulıwma principleri bar, bul hár qanday aymaqlıq tarmaqtaǵı 
maǵlıwmat almasıwınıń qásiyetlerinen kelip shıǵadı. kópshilik paket quramı 
tiykarǵı maydan bólimlerinen payda boladı