Топлу Азярбайъан Республикасы Президенти йанында
Yüklə 3,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Filologiya məsələləri – №02, 2015
- Образец оформления патента США
- Filologiya məsələləri – №02, 2016
- Образец оформления Британского патента
- Полное описание патента Усовершенствованная конструкция автомобилей или вагонов
- TEXNİKİ MƏQALƏLƏRİN BASLIQLARIN TƏRCÜMƏSİ XÜLASƏ
- Rəyçi: dosent Mamedova R. Filologiya məsələləri – №02, 2016
|
Filologiya məsələləri – №02, 2016
258 Особенности перевода технической документации
Тексты различных официальных документов имеют свою специфику: 1) ряд устаревших оборотов, включающих архаизмы: subject to при условии, с соблюдением, соблюдая, если которого whereof которого, о котором hereby этим, сим, настоящим thereon на том herewith настоящим, при сем, по средством этого hereinafter далее, ниже, в дальнейшем
2)
канцеляризмы: above-said вышесказанный above-mentioned вышеупомянутый 3)
громоздкость предложений: Reference is made to our telephone conversation of the 15th instant, and I am pleased to advise in connection with same, that pursuant to your request, delivery of subject tools will be made. Ниже приводится ряд выражений, характерных для официальной английской документации и соответствующие им американизмы:
meets your approval is all right; is what you wanted
удовлетворяет yours of the your letter of ваше письмо от
15th instant
May 15th
15 мая (числа) at this writing now в данное время,теперь deem think; believe; guess считаем has come to hand came; arrived; got here
прибыло I have before me I`ve received получил you may rest assured you can be sure; I can promise вы можете быть уверены; я могу обещать
same (used as a it; your letter; the money он,она,оно; ваше письмо; pronoun) деньги
yours kindly; yours; yours sincerely; ваш, искренне ваш; с yours with regard best regards наилучшими по-to above; yours
желаниями most sincerely; (ставится в конце very truly yours письма) Filologiya məsələləri – №02, 2015
259 Перевод патентов Патенты США и Великобритании существенно отличаются друг от друга и требуют разного подхода при переводе на русский язык. Британские патенты сохранили архаичную патентную форму, и в стилистическом отношении отличаются напыщенным языком, сложными грамматическими формами и длинными предложениями без пунктуации. Они изобилуют: 1) сложными наречиями: thereof, чей (чьи); hitherto до сих пор; thereto к
2) выражения типа: we pray молим, нижайше просим; 3) многократным повторением существа вопроса; 4) наличием большого количества независимых причастных оборотов; 5) чрезвычайно длинными и сложными для перевода предложениями, нередко состоящими из нескольких десятков слов, с изобилием слов said указанный, thereby
значительно легче Британских патентов, хотя некоторые следы архаичных форм присущи и им. То же можно сказать и об оформлении патентов. Образец оформления патента США United States Patent Office 2,971,661 Patented Feb. 14, 1961 I 2,961,661 VEHICULAR-MOUNTED APPARATUS FOR LOADING AND
UNLOADING PACKAGED LOADS AT A SIDE OF
THE VEHICLE William Bruce Isaacs, Jr., 1240 Standish Way, Lexington, Ky. Filed Jan. 14, 1958, Ser. No 708, 836 3 Claims. (Cl. 214-80)
This invention relates to an improved apparatus for handling material in packaged form and more particularly, to the loading and unloading of heavy loads of such material upon vehicles which transport that material… Патент США, как видно из приведенного примера, содержит фамилии и имена патентирующих
Filologiya məsələləri – №02, 2016
260 в подзаголовке, а непосредственный текст патента начинается с изложения существа вопроса. Ниже приводится перевод первого абзаца патента:
Данное изобретение относится к улучшенным устройствам для погрузки и выгрузки материалов в упакованном виде и, в частности , для погрузки и перегрузки тяжелых отправок из одних вагонов в другие, предназначенные для транспортировки упомянутых материалов…
PATENT SPECIFICATION 873,444 DRAWINGS ATTACHED Inventor: - SYDNEY WHITE Date of filing Complete Specification: Jan. 1, 1960 Application Date: Jan. 1, 1959, No. 115/59 Complete Specification Published: July 26, 1961 Index at Acceptance: - Classes 103(4), LIE; and 108(1), B3 International Classification: - B61d, B62d. COMPLETE SPECIFICATION
Improvements In Or Relating to Road and Rail Vehicles We, Cravens Limited, a British Company, of Stanforth Road, Darnall, Sheffield 9, do hereby declare the invention, for which we pray that a patent may be granted to us, and the method by which it is to be performed, to be particularly described in and by the following statement: - This invention relates to road and rail vehicles of the kind in which the body and framing thereof are constructed of metal and has for its object provide improvements which will result in a more economical and lightweight construction than hitherto while retaining adequate strength. Усовершенствованная конструкция автомобилей или вагонов Мы, Кравенс Лимитед, Британская Компания, Стэнфорт Роуд, Дэрнелл, Шеффилд 9, заявляем при сем изобретение, на которое мы испрашиваем выдачу нам патента, а также на способ его производства, который подробно излагается в следующем заявлении. Данное изобретение к грузовым автомобилям и железнодорожным вагонам тех типов, кузова и рамы которых изготовлены из металла, и имеют целью обеспечить улучшения, в результате которых будет обеспечена более экономичная и облегченная конструкция, чем применяемая в настоящее время, при сохранении соответствующей прочности. Filologiya məsələləri – №02, 2015
261 ЛИТЕРАТУРЫ 1. Булавин Н. Соотносительная характеристика новообразований в британском английском языке и его американском варианте( лексика и словообразование) в связи с теорией «американского языка». 2. М., Автореферат диссертации на соискание ученой степени канд. филол. наук, 1956. 3. Ганшина К.А. Анализ иностранного текста как условие его понимания. В сб.: «Вопросы теории и методики учебного перевода». М., Изд-во Акад. пед. наук РСФСР, 1950. 4. Литвиенко А. С. Понимание при переводе. В сб.: «Вопросы о теории и методики учебного перевода». М., Изд-во Акад. пед. наук РСФСР, 1950. 5. Рецкер Я.И. О закономерных соответствиях при переводе на родной язык. В сб.: «Вопросы теории и методики учебного перевода» М., Изд-во Акад. наук РСФСР, 1950. 6. Соболев Л. Н. О точности перевода. В сб.: «Вопросы теории и методики учебного перевода» М., 7. Изд-во Акад. пед. наук РСФСР, 1950.
XÜLASƏ İngilis-Amerikan texniki məqalələrin başlıqlarında tərcümə zamanı müəyyən çətinliklər meydana gəlir. İngilis-Amerikan texniki məqalələrin əsas xüsusiyyətləri bunlardan ibarətdir: xüsusi üslub, oxucuya təqdim olunan aydın forma və liksik və qramatik vasitələrin ifadəsi. Bir qayda olaraq başlıqlarda qısa ifadə formalarından istifadə olunur. Modal fellər, fellər, artikllar, söz birləşmələri buraxıla bilər. Başlıqlarda abreviaturalardan geniş istifadə olunur. Buna baxmayaraq, elmi-texniki məqalələrin başlıqları məqalənin əsas məzmunu barədə təsəvvür yarada bilir.
Headings of English – American technical articles are conceived by familiar difficulties for translation. Basic characteristics of English – American technical articles are: special style, vivid form that they present to the reader and expression of lexical and grammatical means.
As a rule the concise form of statement is used for headings. Modal verbs, predicates, articles, conjunctions can be missed. Abriviation is widely used in headings. Nonetheless the headings of scientific -technical articles hint about basic content of article.
Filologiya məsələləri – №02, 2016
262 XOŞQƏDƏM HÜSEYNZADƏ Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti “Xarici dillər” kafedrasının müəllimi ULU ÖNDƏR HEYDƏR ƏLİYEVİN AZƏRBAYCAN NİTQ MƏDƏNİYYƏTİNİN İNKİŞAFINDA YERİ VƏ ROLU Açar sözlər: dil anlayışı, natiqlik sənəti, ictimai-siyasi proses, dilçilik məsələləri, dilçilik nəzəriyyəsi, funksional üslublar Ключевые слова: понятие языка, ораторское искусство, общественно- политический процесс, языковые проблемы, теория языкознания, функциональные стили Key words: the concept of language, oratory, social prose’s, linguistic issues, linguistic theory, functional styles.
İnsanlar arasında ünsiyyət vasitəsi olan dil anlayışının ortaya çıxmasından bəri natiqlik insan cəmiyyətində özünəməxsus rola malik yer tutmuş və çox sürətlə inkişaf etməyə başlamışdır. Odur ki, çox-çox qədimdən natiqlik, dinindən və irqindən asılı olmayaraq bütün xalqların həyatında mühüm rol oynayır. O cümlədən siyasi hakimiyyətlərin qazanılmasında və əldə saxlanılmasında liderlərin natiqliyi böyük gücə malik olmuşdur və bu funksiyasını saxlamaqdadır. Hətta siyasi hakimiyyətlərin taleyi fiziki güc hesabına həll olunduğu dövrlərdə də natiqlik öz təsir imkanlarını saxlamışdır. İnsan cəmiyyətinin çoxşaxəli inkişafı isə natiqliyi mühüm bir mədəniyyət elementinə çevirmişdir. Alimlər hesab edirlər ki, natiqlik insanlarda iki halda mövcuddur: fitri natiqlik və elmlə qazanılan natiqlik. Birmənalı olaraq özünü təsdiq edir ki, fitri natiqlik daha güclü təsirə malik olur. O, həm də özündə bir sıra müsbət elementləri ehtiva edir. Azərbaycanda aydınlaşma dövrünün meydana çıxması və onun inkişaf istiqamətləri barədə tədqiqatlar göstərir ki, xalqımız tarixin bütün dövrlərində natiqlərə böyük dəyər vermiş, onlar cəmiyyətin nüfuzlu şəxsləri hesab olunmuşlar. XX əsrin əvvəllərində çar Rusiyasında baş verən ictimai-siyasi proseslərin əsasında Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin təsis olunması və sonrakı dövrdə sovet Azərbaycanının dayanıqlıq gətirməsində natiqlik mədəniyyəti tarixi rol oynamışdır. Təəssüf ki, hakimiyyət qurulandan sonrakı uzun zaman kəsiyində Azərbaycanda natiqlik mədəniyyətinin inkişafı kommunist ideologiyası çərçivəsində olduğu üçün çoxşaxəli istiqamət qazana bilməmişdir. Lakin 1969-cu ildə ümummilli lider Heydər Əliyevin siyasi hakimiyyətə gəlişi ilə Azərbaycanda həyatın bütün sahələri üzrə islahatların bünövrəsi qoyulduğu kimi humanitar sahəyə də yeni nəfəs gətirildi. Xüsusilə qeyd etmək lazımdır ki, Heydər Əliyev böyük uzaqgörənliklə kommunist ideologiyasının formalaşdırdığı dövlət idarəçiliyindəki standart nitq çərçivəsinə aid tilsimləri sındırdı. O dövrdə təkcə azərbaycanlılar yox, bütün sovet xalqları Heydər Əliyevin timsalında dövlət məmurunun rəvan və səlis nitqi əsasında ölkədəki problemlər burulğanından doğan məsələləri və eşitməkdən aldıqları zövqü ciddi bir fəallıqla təmsil olunduqları iş auditoriyalarına daşımağa başladılar. Bəli, uzun illər xalqlar həbsxanası kimi dünyada tanınan sovet dövləti vətəndaşı üçün problemlərə aid tənqidi fikir eşitmək öz-özlüyündə insanların zehninə zövq verirdi. ...Yenilik hər bir cəmiyyətin bütün sahələr üzrə arzuladığı bir formadır. Sovet xalqları da Heydər Əliyevin son dərəcə rəvan nitqi ilə kommunist hakimiyyətinin idarə etməsindəki, məsələ və problemlərə baxışındakı yeniliklərin şahidi oldu. Mövzu ətrafında fikir və mülahizələrimizi daha dəqiq hədəflər üzərində məqsədi ilə Ulu
Filologiya məsələləri – №02, 2015
263 Öndərimizin yüksək natiqliyinin əhatə etdiyi siyasi dövrləri ayrı-ayrı təhlil etmək niyyətindəyik. Bu dövrlər aşağıdakı mərhələləri əhatə etmişdir: - 1969-1985-ci illər; - 1985-ci ildən başlayaraq iki il; - 1990-1993-cü illər; - 1993-2003-cü illər. 1969-cu ildə birinci dəfə siyasi hakimiyyətə gələn Heydər Əliyev geniş ictimaiyyət qarşısında ilk çıxışlarından birini Bakı Dövlət Universitetində (BDU) etmişdir. Təbii ki, yarandığı dövrdən bəri ölkədə gedən ictimai-siyasi proseslərin ən fəal obyekti sayılan BDU-nun professor- müəllim və tələbə heyəti qarşısında çıxış etmək böyük tarixi məsuliyyət tələb edirdi. Ən azı ona görə ki, təxminən 1960-cı illərdən başlayaraq Azərbaycanda davam edən hakimiyyət çəkişmələri bütün sahələr üzrə ölkənin keçmiş ittifaq miqyasında geriləməsinə səbəb olmuşdur. Bu hal xalqla hakimiyyət arasında müəyyən bir sədd yaratmış, aşağıdan yuxarıya doğru inamsızlıq formalaşdırmışdır. Lakin Heydər Əliyev BDU-nun kollektivi qarşısında dərin məzmunlu nitqi ilə hakimiyyətlə xalq arasındakı mövcud səddin götürülməsi istiqamətində müdrik bir addımını atdı. Azərbaycan ziyalısı ilə hakimiyyət arasında son dərəcə səmimi bir münasibət müstəvisi ortaya çıxdı. Burada təbii ki, Heydər Əliyevin məhz Azərbaycan dilində söylədiyi səlis və rəvan nitqi ön təsirini göstərdi. Həmin nitqdən bir hissəyə diqqət yetirək: “...Azərbaycan xalqının parlaq və orijinal mədəniyyətinin ən yaxşı ənənələri Azərbaycan Dövlət Universitetində inkişaf etdirilmişdir. Məşhur filosof Ə. Bəhmənyarın və mütəfəkkir şair Nizaminin, riyaziyyatçı astronom Nəsirəddin Tusinin və dahi lirik şair Füzulinin, orta əsrlərin böyük alimi F.Rəşidəddinin və üsyankar şair İmadəddin Nəsiminin, tarixçi Abbasqulu ağa Bakıxanovun, və realist yazıçı Mirzə Fətəli Axundovun, görkəmli satiriklərdən Mirzə Ələkbər Sabirin, Cəlil Məmmədquluzadənin və bir çox başqalarının adları bu mədəniyyətin çoxəsrlik tarixinin bəzəyidir” /1. Şahtaxtı S. , s. 197/. Aqillər deyib ki, “xalqın, millətin nəyini əlindən alırsansa al, o yaşayacaqdır. Dilini əlindən alsan, o, milli varlığını itirər, millət kimi yox olar.” Bu, tarixin ortaya qoyduğu bir həqiqətdir. Dil millətin mənəviyyat bayrağı, milli mənlik və qürurudur. Dil yoxdursa, xalq da yoxdur. Heydər Əliyevin nitqindən yuxarıda göstərdiyimiz nümunə əsasında deyə bilərik ki, Ulu Öndərimizin nitqi BDU-nun kollektivinə dövlət başçısı kimi yox, ilk növbədə tarix və ədəbiyyat elmlərinə mükəmməl sahib olan bir natiq kimi nüfuz edə bilmişdir. Zəngin söz ehtiyatı, dərin məzmunlu məntiqi mühakimələrlə dolu ifadələr və bir-birini tamamlayan səlis cümlələr Heydər Əliyevin nitq mədəniyyətini həmişə cəlbedici etmişdir. Ulu Öndərimizin nitqini sevdirən digər mühüm amil isə auditoriyada təmsil olunanların zehni maraqlarını dəqiq müəyyənləşdirməsi ilə bağlı olmuşdur. Heydər Əliyevin dövlət və hökumət tədbirlərindəki, mədəniyyət mərasimlərindəki, eləcə də geniş ictimaiyyət arasındakı nitqlərini təhlil edərkən birmənalı olaraq qənaətə gəlmək olur ki, heç bir halda fərqli auditoriyalarda Heydər Əliyevin çıxışları bir-birini təkrar etməmişdir. Bu isə ilk növbədə cəmiyyətin ayrı-ayrı təbəqələrinə nüfuz etməyin yollarını bilməyin, istehsalatın bütün istiqamətlərinin, o cümlədən kənd təsərrüfatı və sənaye işçilərinin, elm, təhsil və mədəniyyət adamlarının maraqları ilə dərindən tanış olmağın təzahürü olmuşdur. 1969-1985-ci illərdə Heydər Əliyev çıxışlarını bir qayda olaraq ictimai-siyasi mühitə uyğun olaraq səlis formada Azərbaycan və rus dillərində qurmuşdur. SSRİ Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini və Sovet İttifaqı Kommunist Partiyası Mənkəzi Komitəsinin Siyasi Bürosunun üzvü vəzifələrinə irəli çəkilməsi ilə əlaqədar olaraq 1985-ci ildən başlayaraq iki il ərzində Heydər Əliyevin çıxışları yalnız
Filologiya məsələləri – №02, 2016
264 rus dilində tarixə yazılmışdır. Hələ Sovetlər dövründə ulu öndərin Azərbaycan dövlət dilinin Azərbaycan dili oması uğrunda apardığı mübarizənin şahidi oluruq: "1977-78-ci illərdə biz yeni konstitusiyanı qəbul edərkən bu məsələ, şübhəsiz ki, əsas məsələlərdən biri idi. Biz yeni konstitusiyada Azərbaycanın dövlət dilinin Azərbaycan dili olması haqqında maddə hazırladıq. Ancaq bu maddə Moskvada çox böyük etiraza səbəb oldu. Belə izah edirlər ki, başqa respublikalarda bu yoxdur, buna ehtiyac yoxdur. Mən o vaxt Sovetlər İttifaqının rəhbərləri ilə danışdırm və sübut etməyə çalışdım ki, bizim dövlət dili Azərbaycan dili olduğunu öz konstitusiyamışda yazmalıyıq və yazacağıq" [ IV c., s. 427-428
] . 1990-cı il yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə keçmiş ittifaq rəhbərliyinin ədalətsiz qərarı əsasında sovet qoşunlarının Bakıda və Azərbaycanın digər bölgələrində ağır cinayətlər törətməsi dünya ictimaiyyətinin diqqətini regionda cərəyan edən ictimai- siyasi və hərbi proseslərə yönəltdi. Tarixi həqiqətdir ki, 1987-ci ilin payızından 1990-cı ilin yanvarınadək Azərbaycana qarşı haqsızlıq dünya ictimaiyyətinə yox, heç SSRİ məkanında da olduğu kimi təqdim olunmurdu. Azərbaycanın düçar olduğu informasiya blokadası Heydər Əliyevin səlis nitqi ilə darmadağın edildi. Heydər Əliyevin 2 fevral 1996-cı il tarixdə Müstəqil Azərbaycan Respublikası gənclərinin Respublika sarayında keçirilən birinci forumundakı çıxışı ana dilini bilməməyin hansı fəsadlara, ağırlaşmalara, müsibətlərə, fəlakətlərə səbəb ola biləcəyini başa düşməyənlərə cavabdır:"Öz dilini bilməyən, öz dilini sevməyən adam öz tarixini yaxşı bilə bilməz. Xatirimdədir, 70-ci illərdə mən bir neçə dəfə çox narahatçılıqla göstərişlər verdim ki, rusdilli məktəblərdə Azərbaycan ədəbiyyatına çox yer verilsin. Azərbaycan ədəbiyyatını, ana dilini bilməyən gənc Nizamini oxuya bilməz, Füzulini oxuya bilməz, Nəsimini oxuya bilməz, Vaqifi oxuya bilməz, Sabiri oxuya bilməz, Cəlil Məmmədquluzadəni oxuya bilməz və digərlərini oxuya bilməz. Əgər onları oxuya bilməsə, o , tariximizi bilməyəcək; onları oxuya bilməsə, bizim mədəniyyətimizi bilməyəcək, mədəni köklərimizi bilməyəcək, milli-mədəni ənənələrimizi bilməyəcək. Onları bilməsə, o, vətənpərvər olmayacaq, onda milli vətənpərvərlik duyğuları, hissiyyatı olmayacaqdır" [ V c. s. 320] . Ümummilli lider Heydər Əliyev ana dili məsələsinə çox böyük diqqətlə, soyuqqanlılıqla, hissiyyata qapılmadan yanaşır. Onun bu mövzudakı çoxsaylı fikirlərindən birini xatırlayaq: “Millətin milliliyini saxlayan onun dilidir. Şübhəsiz ki, musiqi də, ədəbiyyat da, ayrı-ayrı tarixi abidələr də millətin milliliyini təsdiq edir. Amma millətin milliliyini ən birinci təsdiq edən onun dilidir. Əgər Azərbaycan dili olmasa, Azərbaycan dilində mahnılar olmaz, musiqi olmaz. Bunların hamısı bir-birinə bağlıdır. Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi yaşaması, möhkəmlənməsi, inkişaf etməsi də bizim ən böyük nailiyyətlərimizdən biridir. Bu, təkcə dil məsələsi deyil, bu həm də azərbaycançılıq məsələsidir”. Azərbaycan dilinin səlis, dəqiq öyrənilməsinin yolu Azərbaycan ədəbiyyatını bilməkdən keçir. H.Əiyev əmindir ki, ədəbiyyatını, dilini bilməyən adam yüksək mədəni səviyyəyə əsla çata bilməyəcəkdir. Hamımıza məlumdur ki, 2004-cü ildə ölkə Prezidenti cənab İlham Əliyev “Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata keçirilməsi haqqında”, 2007-ci ildə isə “Dünya ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələrinin əsərlərinin Azərbaycan dilində nəşr edilməsi haqqında” sərəncamlar imzaladı. Bu sərəncamlar ölkə rəhbərinin ana dilinə qayğısının və sevgisinin nümunəsi, öz vətəndaşlarını daha savadlı, daha məlumatlı görmək arzusu idi. Bu sərəncamlar ölkə rəhbərinin, xalqın özünə qayğısında, xüsusilə gənc nəslin, böyüməkdə olan uşaqlarımızın milli dəyərlərimizə, milli mənəviyyatımıza daha sürətlə və uğurla sahib çıxmasında göstərdiyi yardım idi. Cənab Prezidentin həmin sərəncamları ilə illər boyu hər birimizin evlərimizin bəzəyi olan kitablar yenidən çap olunmağa başladı. Çap olundu ki, bizdən sonrakılar da Filologiya məsələləri – №02, 2015
265 oxusunlar. Çap olundu ki, dillərini - səlis Azərbaycan dilini unutmasınlar, əksinə daha dərindən öyrənsinlər. Yəqin ki, həmin kitabların içərisində yer alan ölməz Mirzə Cəlilin “Anamın kitabı”nı oxuyanlar da olacaq. Və mən əminəm ki, əsərdə ana dillərindən başqa bütün dillərdə danışan, bircə Azərbaycan dilini özlərinə yaraşdırmayan üç qardaşın bacısı Gülbaharın, nəhayət, öz qardaşlarının nadanlığı qarşısında dözməyərək onların bütün xarici kitablarını yandırdıqdan sonra söylədiyi son monoloqunu diqqətlə oxuyacaqlar: “...Qaldı bircə kitab. Bu da anamın kitabı”. Bu kitabda vaxtilə ataları öz əliylə yazıb: “Mən etiqad edirəm ki, mənim də balalarım dünyada hər yanı gəzib dolansalar, yenə əvvəl-axır anaları Zəhranın ətrafında gərək dolanalar, çünki ay və ulduz şəmsi zərrələri olan kimi, bunlar da analarının ay və ulduzlarıdırlar. Vay o kəsin halına ki, təbiətin həmin qanununu pozmaq istəyə! Onun vicdanı və insafı ona ömür boyu əziyyət edəcək, nə qədər canında nəfəs var, peşman olacaq”.
Yüklə 3,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|