Toshkent arxitektura qurilish instituti

3.2.
 
Qurilish tashkilotlarini boshqarish shakllari 
Qurilish-montaj tashkilotlari (QMT) trestlardan tashkil topgan bo‘lib, 
mustaqil yoki qurilish-montaj boshqarmasi (QMB, QB va boshqalar) tresti 
tarkibiga kiruvchi yoki bevosita qurilishni amalga oshiradigan, xo‘jalik 
hisobidagi uchastkalar, ya’ni birlamchi mustaqil ishlab chiqarish – xo‘jalik 
birliklari tarkibida ish olib boradi (3.5-rasm). 

---

61 
3.5-rasm. Qurilish-montaj trestining tuzilmasi. 

---

62 
Trest barcha huquqlarga ega hisoblanadi. Trest tarkibiga trest shaklidagi 
qurilish boshqarmasi kirsa, u xo‘jalik hisobidagi birlashma bo‘ladi. 
Boshqa bir tuzilma 
trest – maydon
. Bu ko‘rinishdagi trest tarkibiga 
boshqaruv organi kirmaydi, ishlab chiqarish bevosita qurilish uchastkalari orqali 
boshqariladi. So‘nggi yillarda qurilish tashkilotlarining xususiylashtirilishi bilan 
bog‘liq holda, ko‘p pog‘onali, ierarxiya tavsifiga ega bo‘lgan, nisbatan oddiy va 
tejamkor tuzilmaga o‘tilmoqda. Bunda ortiqcha bo‘g‘in sifatida trestlar 
tugatilishi, qurilish boshqarmasi esa – mustaqil korxonaga aylantirilishi 
kuzatiladi. 
Ayniqsa, Toshkent shahri misolida, trest tashkiliy tuzilma sifatida 
saqlanib kelinmoqda.
Yangi sharoitlarda qurilish boshqarmasining ish bajarish rentabelligini 
oshirish uchun uning quvvati oshirilishi va mohiyatiga ko‘ra, trest maydonlarga 
aylantirilishi maqsadga muvofiq. Buni Moskva misolida ko‘rishimiz mumkin: 
3.12-rasmda (
Mosjilstroy
), QB-5
b
trestining (
Mosjilstroy
), YoAJ shakliga 
aylantirilishi tuzilmasi keltirilgan. 
Qurilish-montaj tashkilotlari (QMT) quyidagi belgilari bo‘yicha 
tasniflanishi mumkin: 
