Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti m. M. Tashxodjayev, M. G. Umarxodjayeva

1.4. Korporativ madaniyat modellari 
Korporativ madaniyati bir yoki ikki omil bilan emas, balki bir-
biriga bog‘liq bo‘lgan elementlar va xususiyatlar majmuasi bilan 
belgilanadi. Shuningdek, korporativ madaniyatning modellari quyidagi 
mezonlar asosida shakllanadi: 
a) qadriyatlar va maqsadlar: raqobatbardosh qadriyatlar tizimi; 
maqsadlarni aniqlash jarayoni; milliy xususiyatlar; 
b) aloqa tizimi: tashkilotning tashqi muhit bilan o‘zaro aloqasi; 
tashkilot ichidagi munosabatlarning xususiyatlari; xatarlarni qabul 
qilish va qayta ko‘rib chiqish; jamoada psixologik iqlim; 
c) tashkiliy madaniyat: faoliyatning o‘ziga xos xususiyati; 
yetakchilik uslubi. 

---

18 
E.Sheyn
 
modeli (1986-y.) 
 
 
 
1.2-rasm.
 
E. Sheynning korporativ madaniyat modeli.
 
1-daraja insonlar va dunyo haqida bazaviy tasavvurlar shakllanti-
radi:
–
tashkilotning atrof-muhiti haqida;
–
tashkilotning ichki muhiti haqida;
–
insonlar tabiati haqida: umumiy insoniy xususiyatlar haqida ich-
ki tasavvur;
–
insoniy xatti-harakatlar tabiati, xususan, ish va faollik haqida 
tasavvurlar;
–
shaxslararo munosabatlar tabiati haqida.
Bu asosan anglab yetilmagan va rejalashtirilmagan bazaviy shart-
sharoitlar bir-biridan alohida ajratilgan bo‘lmaydi, balki birgalikda bit-
ta obrazni tashkil qiladi. Agar tashkilot madaniyatini tushunishga 
harakat qilinadigan bo‘lsa, dastlab uning dunyoqarashini tushunish 
kerak.
Tashkilot dunyoqarashi muayyan qadriyatlar va xulq-atvor 
standartlarida aks etadi (2-daraja). Bunda nima tushuniladi? Tashkilot 
a’zolari u yoki bu darajada qo‘shiladigan, yozilmagan xulq-atvor 
qoidalari, taqiqlar va h.k. ayrim tashkilotlar bu namunalarni qayd qi-
lishga urinadi va menejment/tashkilot falsafasini shakllantiradi.
Bazaviy shart-sharoitlar va kelib chiqadigan xulq-atvor standartlari 
birgalikda tashkilot ustuvorliklarini rivojlantirishga turtki beradi (nima 
o‘ziniki/begona hisoblanadi va h.k.).
U yoki bu darajada anglab yetilmagan va ko‘zga tashlanmaydigan, 
ko‘rinmaydigan bu shart-sharoitlar va standartlar 3-darajada ya’ni