Toshkent davlat sharqshunoslik instituti markaziy osiyo xalqlari tarixi va manbashunosligi kafedrasi markaziy osiyo tarixiy geografiyasi

Saroy Qutvoli	Head of the city structure	Начальник города строение
Buxoro xonligida (Ashtarxoniylar davrida) davlat tomonidan tayinlangan maxsus amaldor bo‘lib, davlat qurilishlariga javobgar bo‘lgan. U ark quri­lishlari, qal’a devorlari va imoratlarini ta’mirlash ishlari bilan shug‘ullangan va unga javob bergan.
Sart	settled population	оседлый население	(sanskrit. - zagtaua’a - karvonboshi, savdogar) - 1) VI asr o‘rtalarida Turk xoqonligi O‘rta Osi­yo­ni bosib olgach, shaharlarda istiqomat qilayot­gan fors-­tojik tilida gaplashuvchi aholini shunday atash­gan; 2) XII-XIII asrlarda mo‘g‘ullar yurtiga sav­­do­garchilik bilan kelgan, asosan aksariyat mu­sul­mon savdogarlariga qo‘yilgan umumiy nom; 3) XVI asrda Dashti Qipchoqdan kelib, Temu­riylar davlatini egallagan ko‘chmanchi o‘zbeklar mahalliy shaharlik va o‘troq aholiga bergan umumiy nom. Sart atamasi etnik nom emas. Bu hakda fanda turli qarashlar mavjud, ammo uning muayyan bir et­nosga tegishli ekanligi ma’lum emas. Sovet davri tarixshunosligida bu masalada V.V.Bartold qa­rash­­lari e’tiborda bo‘lib keldi. Uningcha sart ata­masi tojik ma’nosini beradi. Ammo u kelib chi­qishi jihatdan turkiylashgan sug‘diy­lar bo‘lib, tojik va o‘zbeklarga tegishli mu­qim yashovchi, savdo-sotiq va hunarmand­chilik ahlining yi­g‘in­di nomi ekanligi tarixiy haqiqatdir. O‘rta Osiyodan Sharqiy o‘lkalar­ga savdo karvoni bilan borgan savdogarlar kelib chiqishi qaysi etnosga tegishli bo‘li­shidan qat’iy nazar, ular sartlar deb atalgan. Mahmud Qoshg‘ariyning "Devoni lug‘ati turk" asarida sart qadimgi turk­chada savdo­gar ma’nosida berilgan. Dast­lab sartlar forsiy va turkiyda so‘zlashgan bo‘l­salar, XVI-XVII asrlardan ular faqat turkiyda, eski o‘zbek tilida so‘zlasha boshlaganlar. Endi bu atama ko‘proq Farg‘ona vodiysi, Toshkent vohasi va Xorazmda turgun yashovchi o‘zbek­larga nisbatan qo‘llaniladigan bo‘ldi. Chor Rossiyasi Turkistonni bosib olgach, rus olimlari va tadqiqotchilari asarlari va xroni­ka­­larida ham Turkiston o‘troq aholisi shu nom bilan yuritilgan.
Sarhang	military commander	военный начальник	(f. - qo‘shin boshlig‘i) - 1) Xorazmshohlar dav­­latida 500 otliq askardan tashkil topgan har­biy guruh qo‘mondoni. Sarhang saltanat oldi­dagi buyuk xizmatlari evaziga malik dara­jasiga ko‘tarilishi hamda muayyan vilo­yatga hokimlik qilish imkoniyatiga ega bo‘l­gan; 2) Xiva xonligida qal’alar atrofiga dush­man otliqlari yo‘lini to‘sish maqsadida yog‘och qo­ziq­lar qoqilgan. Mazkur vazifani bajaruv­chilarga rahbarlik qiluvchi shaxs sarhang deyilgan.