Toshkent irrigatsiya va melioratsiya instituti buxoro

Veda xudolari. 
Vedalarda xudolar – osmon xudolari, quyosh xudolari, havo 
xudolari, er xudolari, ayol xudolar kabi xudolar toifasi haqida madhiyalar bayon 
etilgan. 
Osmon xudolari. 
Ular sirasiga Dyaus, Varuna, Indra kabi turli osmonlarni 
boshqarib turuvchi xudolar kiradi. Biroq, Varuna keyinchalik suv va dengizlar 
xudosiga aylanib ketgan.

---

20
Quyosh xudolari. 
Rigvedada quyosh energiyasining turlicha namoyon 
bo’lishidan besh xudo yuzaga kelganligi haqida so’z yuritilgan. Ularning eng 
qadimiysi Mitra («do’st») dir. Surya quyoshning yorqinroq namoyon bo’lgan 
ko’rinishidir. U yunonlardagi Apollon kabi etti ot biriktirilgan g’ildirakli aravalarda 
tasvirlangan. Savitri esa quyoshning quvvat beruvchi kuchida namoyon bo’ladi. 
Pushan muruvvatli hisoblanib, quyoshning mahsuldorlik faoliyatni o’zida namoyon 
qiladi. Ularning yana biri Vishnu vedalarda zikr qilingan va keyinchalik unut bo’lib 
ketgan xudolar orasida abadiy hisoblangan, hozirgi paytda butun Hindistonda 
ulug’lanadi.
Havo xudolari. 
Ulardan tashqari bu xudolar qatoriga Ashvina va Savitar nomi 
bilan ataluvchi ikki tong xudosi ham qo’shiladi. 
Ularning boshida osmon podshosi va oriylarning milliy xudosi Indra turadi. U 
avvalo ikkita sariq otga qo’shilgan g’ildirakli aravada turuvchi jang xudosidir. 
Ulardan yana biri Rudna bo’lib, odamlarning unga nisbatan cheksiz qo’rquvlari 
ularni doimiy ravishda Rudnaga bag’ishlab madhiya va duolar o’qishga undagan. U 
Rigvedada Shiva («yoqimli») nomi bilan zikr etiladi. Keyinchalik, Shiva Vishnu 
bilan birgalikda «ikki xudo» sifatida unutilgan Hindiston xudolari turkumi o’rnini 
egalladi. 
Yer xudolari. 
Er xudolarining eng ulug’i erda quyoshning, havoda 
chaqmoqning, er ustida olovning mujassamlashuvi hisoblangan olov xudosi Agnidir. 
Agni haqidagi afsonalar Hindistondan tashqarida vujudga kelgan. U odamlarning 
qurbonliklarini xudolarga etkazuvchi ruhoniy sifatida tasavvur qilingan. Biror 
qurbonlik uning vositasisiz xudolarga etib bormaydi deb hisoblangan.
Ayol xudolar qatoriga tong va tong nuri ma’budasi Ushas, daryo xudosi Sarasvatilar 
kirgan. Sarasvati keyinchalik braxmanizmda so’z xudosi sifatida tasvirlangan.
Braxmanlik 
veda dinlarining bir shahobchasidir. Vaqt o’tishi bilan vedalardagi 
qo’shiqlar ommaga, hatto ruhoniylarga ham tushunarsiz bo’lib qoldi. Bu qo’shiqlar 
hali o’zgarishga uchramay, muqaddas til va muqaddas matnlar paydo bo’ldi. 
Nihoyat, bu tilni o’rganish uchun kishilar alohida guruhlar tuzib, maxsus vaqt 
ajratdilar. Natijada o’z hayotlarini ibodat qilish, ilohiyot ilmini o’rganish, murakkab 
marosimlarni o’tkazish va xalq ruhoniy hayotini boshqarishga bag’ishlagan 
braxmanlar