Toshkent moliya instituti g. Xamdamova, O. Astanakulov, A. Matchanov innovatsion menejment
Yangiliklarning yashash davri konsepsiyasining mohiyati
Yüklə 1,22 Mb.
|
|
4.3.Yangiliklarning yashash davri konsepsiyasining mohiyati
Jahondagi va mamlakatimizdagi texnik-iqtisodiy taraqqiyotning uzoq muddatli tendensiyalarini tadqiq etish natijalari shuni ko‘rsatadiki, milliy iqtisodiyotlar tarkibining o‘zgarishi va xalqaro mehnat taqsimotidagi siljishlar bilan birgalikda ro‘y berayotgan takror ishlab chiqarish jarayonlari dinamikasi iqtisodiyotda fan-texnika taraqqiyoti va innovatsion o‘zgarishlar bilan to‘g‘ridan- to‘g‘ri bog‘liq bo‘lgan siklik tebranishlarga asoslangan. Aynan innovatsion rivojlanishning siklik konsepsiyasi fan-texnika taraqqiyotini bir tomondan, ishlab chiqaruvchi kuchlarni takomillashtirishning muhim yo‘li sifatida, ikkinchi tomondan esa yangilikning bozorga chiqarilishigacha bo‘lgan barcha bosqichlarni bosib o‘tish orqali amalga oshiriladigan innovatsion sikl sifatida tushunishga olib keladi. Innovatsion jarayonlar, mahsulotlar va tizimlar yashash davri konsepsiyasi asosida barcha ishlab chiqarish jarayonlari va bosqichlarini vaqtinchalik resursli va tashkiliy sinxronlashtirish mumkin. Innovatsion jarayonlarni stadiyalar va bosqichlar bo‘yicha o‘rganish uchun lokal (mahalliy), vaqt bo‘yicha uzlukli axborotlar xos bo‘lgani holda yashash davri bo‘yicha yondashuv yangiliklarning yaratilishi va o‘zlashtirilishi jarayoniga dinamik sinxronlashtirilgan tizim sifatida qaraydi. 110
texnologiyaning yashash davri hamda ochiq tizim sifatidagi innovatsion tashkilotlar katta ahamiyatga ega. Yashash davrining hozirgi zamonga xos eng unumli g‘oyasi texnologiyalarning iqtisodiy obyekt sifatida evolyutsiyasi va o‘zgarishlarini o‘z ichiga oluvchi katta texnologik tizimlar konsepsiyasi hisoblanadi. Texnologik tizimlarning rivojlanishi ikki yo‘nalish: bazaviy texnologiyalarni takomillashtirish va prinsipial jihatdan yangi texnologiyalarni yaratish bo‘yicha amalga oshiriladi. Texnologiyalar yaxshilanib va modernizatsiyalanib borgani, yetuklik bosqichiga va bozorning ushbu tovar bilan to‘yinish bosqichiga o‘tgani sari eski paradigma doirasidagi keyingi rivojlanish nafsiz bo‘ladi, sotuv va foyda hajmi tushib ketadi. Tarkib topgan texnologik ukladlar bisotida prinsipial yangi yechimlar, ―yorib chiquvchi‖ texnologiyalar vujudga keladiki, ular yangi texnologik ukladlar, ishlab chiqarish va tarmoqlarning asosi uchun poydevor tiklaydilar. Barcha iqtisodiy obyektlar, jarayonlar va tizimlarning yashash davri faqat bitta nazariy bazaga ega: har qanday yashash davri yaratilishidan boshlanadi, o‘sish, yetuklikva pasayish bosqichlaridan o‘tadi. Innovatsion menejmentning ko‘p sonli obyektlari: innovatsion korxonalar, yangi texnika va texnologiyalar, yangi tovar va xizmatlar ham yashash davrining shunga o‘xshash dinamikasi va tarkibiy tuzilishiga ega bo‘ladi. Innovatsiyalarning yashash davri konsepsiyasining qadr-qimmati uning quyidagilarni ta‘minlashida namoyon bo‘ladi: -vaqt omilini hisobga olish; -jarayonning markaziy tendensiyasini aniqlash; -o‘zgarishlar dinamikasining yaqqol ko‘zga tashlanishi; -jarayonni avj oldirish mantig‘i; -moddiy, axborot va moliyaviy oqimlarning yaqqolligi va shaffofligi; -bosqich va jarayonlarni matematik modellashtirish imkoinyati; -turli iqtisodiy obyektlarning tovar; |