Toshkent moliya instituti m. Y. Raximov, N. N. Mavlanov, N. N. Kalandarova

Moliyaviy tahlil subyektlari va ularning manfaatlari 
t/r Moliyaviy 
tahlil 
subyekt-
lari 
Subyekt manfaatlari 
Qo„yilgan 
mablag„ 
Kompen-
satsiya 
1. 
Korxona 
xodimlari 
Firma 
va 
kompaniyaning 
moliyaviy 
ahvoli, 
uning 
hisobot davridagi faoliyatining 
moliyaviy natijasi va pul 
mablag‗larining 
aylanishi, 
shuningdek‚ 
ularning 
kelgusidagi 
o‗zgarishlari 
to‗g‗risidagi 
ma‘lumotlarni 
o‗rganishdan 
Jismoniy va aqliy 
salohiyatni 
yo‗naltirilishi 
Ish haqi va 
ragbatlantirishl
arning turli 
shakllarida 
2. 
Investor 
lar 
Investorlar 
– 
berilgan 
investitsiyalar bilan bog‗liq 
xatarlar munosabati xo‗jalik 
Xususiy kapital, 
sarmoya 
qo‗yilishi 
Dividend, 
ulush, 

---

27 
subyektining 
dividendlarni 
to‗lash qobiliyatini baholashga 
imkon 
beradigan 
va 
aksiyalarni sotib olish, saqlash 
yoki sotish kerakmi yoki 
yo‗qligini 
belgilashga 
ko‗maklashadigan 
ma‘lumotlarni o‗rganishdan 
3. 
Auditorlar 
E‘lon 
qilinadigan 
hisobot 
shakllarini 
to‗g‗riligini 
huquqiy tamoyillar asosida 
baholash 
va 
firma, 
kompaniyalar 
moliyaviy 
holatini 
yaxshilashni 
ichki 
imkoniyatlarini 
ko‗rsatib 
berishdan, 
mulk 
egalari 
manfaatlarini himoya etishdan 
Amaliy yechim 
va tavsiyalar 
berilishi 
Auditorlik 
xizmatlari 
qiymati 
4. 
Yuqori 
tashkilot 
lar 
Band qilingan moddiy va 
moliyaviy resurslar harakatini 
va 
samaradorligini 
o‗rganishdan 
Amaliy (moddiy 
va 
moliyaviy)ko‗ma
k yordam 
berilishi 
Faoliyat 
natijasidan 
ulushga ega 
bo‗lish 
5. 
Soliq 
idoralari
Majburiy to‗lovlar, soliqlar va 
ajratmalarni 
undirish 
yuzasidan 
resurslar 
holati, 
harakatini 
va 
faoliyat 
natijaviyligini o‗rganishdan 
Jamiyat 
manfaatlariga 
xizmat qilinishi 
orqali 
Soliqlar, 
to‗lovlar va 
yig‗imlarning 
to‗liq va o‗z 
vaqtida yig‗ib 
borish 
6. 
Sug‗urta 
agentlik 
lari 
Firma, kompaniya mulkini 
turli 
tahlikalardan 
himoya 
qilish, saqlanishi yuzasidan 
ma‘lumotlarni o‗rganishdan 
Sug‗urta 
polislarini olinishi 
Sug‗urta 
to‗lovlari 
7. 
Mol yetkazib 
beruvchi 
lar 
Shartnomaviy 
munosabatlarni 
yo‗lga qo‗yish, tomonlarning o‗z 
majburiyatlarini bajarishi, to‗lov 
intizomiga rioya qilish, to‗lovga 
qobillikni 
holati 
to‗g‗risidagi 
ma‘lumotlarni o‗rganishdan 
Tovar moddiy 
zaxiralarni yetkazib 
berilishi 
TMZning 
kelishilgan 
narxlardagi 
qiymatiga ega 
bo‗lishi 
8. 
Haridor 
va 
buyurtmachil
ar 
Ta‘minotdagi o‗zilishlarga yo‗l 
qo‗ymaslik yuzasidan firma va 
kompaniyalarning moliyaviy va 
iqtisodiy salohiyatining tayanchi 
to‗g‗risidagi 
ma‘lumotlardan
o‗rganishdan 
Mahsulot(ish, 
xizmat)larni sotish 
yuzasidan ishonchli 
savdo hamkorligi 
Mahsulot (ish‚ 
xizmatlar)ni 
kelishilgan 
narxlardagi 
qiymatiga ega 
bo‗lish 
Kreditorlar 
O‗zlariga tegishli kreditlar va 
foizlar o‗z vaqtida to‗lanadimi yoki 
yo‗q ekanligini aniqlashga imkon 
Kredit va qarzlar 
tushirilishi 
Kreditlar va 
qarzlar foizi 

---

28 
beradigan 
ma‘lumotlarni 
o‗rganishdan 
10 
Jamoatchi 
lik 
Korxona 
faoliyatining 
barcha 
qirralari 
Korxona faoliyatida 
jamoat manfaatlarini 
qay darajada 
uyg‗unligini kuzatib 
borish orqali uning 
barcha bo‗g‗inlariga 
ta‘sir etishi orqali 
Jamoat 
manfaatlar
uyg‗unligi 
ta‘minlanadi 
Moliyaviy holat tahlili subyektlarining keng qamrovliligi va ular 
manfaatlarining turlichaligi moliyaviy holat tahlilini o‗tkazish bo‗yicha aniq 
konseptual asoslarni belgilashni talab etadi. Lekin xo‗jalik yurituvchi subyektning 
moliyaviy holatini baholashning me‘yoriy hujjatlarga tayangan rasmiy va norasmiy 
jihatlari mavjud. Rasmiy jihatlarni xo‗jalik subyektlarining reyting bahosini 
chiqarishda, to‗lovga qobillik va kreditga qodirligini baholashda, iqtisodiy 
nochorlik va bankrotlik darajalarini belgilashda ko‗rish mumkin. Norasmiy jihatlar 
bo‗yicha tahlilchi, analitiklar o‗zlari uchun maqbul shaklda tartib va qoidalarni 
belgilashlari va ularga mos analitik jarayonlarni tuzib chiqishlari mumkin. 
Takrorlash uchun savollar 
―Tahlil‖ so‗zining ma‘nosi, uning fan va tadqiqot usuli ekanligi. 
Induksiya va deduksiya 
Tahlil va sintez
Sabab va oqibat 
Tahlilning boshqaruvdagi o‗rni va ahamiyati 
Iqtisodiy tahlil va uning fan sifatida shakllanishi 
Iqtisodiy tahlil va uning rivojlanishi 
Zamonaviy iqtisodiy tahlil va uning muhim xususiyatlari 
Iqtisodiy tahlil fanining perdmeti 
Iqtisodiy tahlil fanining obyekti 
Iqtisodiy tahlil fanining maqsadi va vazifalari 
Iqtisodiy tahlilning muhim tamoyillari 
Iqtisodiy tahlil subyektlari va ularning manfaatlari 

---

29