Toshkent moliya instituti sh. N. Fayziev, R. D. Dusmuratov, A. A. Karimov, I. N. Kuziev, A. Z. Avlokulov

asosiy ko’rsatkichlar tizimi 
va 
m
uhimlik darajasi 
hujjatlar bilan rasmiylashtiriladi hamda auditorlik 
tashkilotining ijro organi tomonidan tasdiqlanadi.
Auditorlik tekshiruvi jarayonida yuzaga kelgan vaziyatlar taqazosi bilan 
muhimlik darajasi ko’rsatkichi o’zgartirilishi (tuzatilishi) mumkin. Bunda 
muhimlik darajasining o’zgartirilish fakti, uning yangi ko’rsatkichi, tegishli 
hisob-kitoblar va dalil-isbotlar tafsiloti auditorning ishchi hujjatlarida aks 
ettirilgan bo’lishi lozim.
Ta’kidlash joizki, №9-AFMS da muhimlik darajasining asosiy ko’rsatkichlar 
tizimini va ushbu darajani aniqlashning uslubiy asoslangan tartibini auditorlik 
tashkiloti tomonidan o’zgartirish uchun asos bo’luvchi omillar ham keltirilmagan. 
Bizning fikrimizcha, bunday omillarga quyidagilarni kiritish mumkin: 

moliyaviy hisobot asosiy ko’rsatkichlarini yoki balans moddalarini aniqlash 
tartibiga ta’sir qiladigan, buxgalteriya hisobi va soliqqa tortishni isloh qilishga 
doir o’zgarishlar; 

muhimlik darajasini aniqlash uslublari oldiga qo’yiladigan talablarni 
belgilaydigan, auditga doir qonunchilikdagi o’zgarishlar; 

auditorlik tashkiloti ixtisoslashuvining o’zgarishi; 

auditorlik tekshiruvidan o’tkazilishi lozim bo’lgan xo’jalik yurituvchi 
sub’ektlar tarkibidagi o’zgarishlar, ularning ishlab chiqarish turi yoki 
tarmog’iga tegishliligining o’zgarishi; 

auditorlik tashkiloti rahbariyatining o’zgarishi.
Muhimlik darajasi buxgalteriya hisobi yuritiladigan va buxgalteriya hisoboti 
tuziladigan valyutada ifodalanishi lozim. Muhimlik darajasi har bir auditorlik 
tekshiruvi uchun tekshiruvni rejalashtirish bosqichi yakunlanganidan so’ng 

---

76 
aniqlangan bo’lishi lozim. Aniqlangan muhimlik darajasining qiymati auditorlik 
tekshiruvining umumiy rejasida

ham aks ettirilgan bo’lishi kerak. Agar mijoz-
korxona vakillari muhimlik darajasining auditorlik tashkiloti tomonidan 
aniqlanish tartibi bilan qiziqib qolishsa, u holda auditorlar ularga ushbu axborotni 
taqdim etishlari zarur.