Toshkent moliya instituti sh. N. Fayziev, R. D. Dusmuratov, A. A. Karimov, I. N. Kuziev, A. Z. Avlokulov

2.
 
Auditorlik hisoboti va uni tuzish tartibi 
 
Auditning maqsad va vazifalaridan kelib chiqib, umumlashtirilgan va 
baholangan tekshiruv natijalarini kamida ikkita hujjat bilan rasmiylashtirish 
maqsadga muvofiqdir:
1. audit haqidagi shartnomada ko’zda tutilgan davr ichidagi korxonaning 
moliya-xo’jalik faoliyatini auditorlik tekshiruvidan o’tkazish to’g’risida hisobot; 
2. buxgalteriya balansi va moliyaviy hisobot bo’yicha auditorlik xulosasi.

---

155 
O’zbekiston Respublikasining «Auditorlik faoliyati to’g’risida»gi qonunida 
belgilanishicha: 
auditorlik hisoboti
auditorlik tekshiruvining borishi, buxgalteriya 
hisobini yuritishning belgilangan tartibidan aniqlangan chetga chiqishlar, 
moliyaviy hisobotdagi qoida-buzarliklar to’g’risidagi mufassal ma’lumotlardan, 
shuningdek auditorlik tekshiruvi o’tkazish natijasida olingan boshqa axborotdan 
iborat bo’lgan va xo’jalik yurituvchi sub’ekt rahbariga, mulkdorga, katnashchilari 
(aktsiyadorlari)ning umumiy yig’ilishiga yo’llangan hujjat (18-modda).
№70 -«Auditorlik hisoboti va moliyaviy hisobot to’g’risida auditorlik 
xulosasi» nomli AFMSga muvofiq auditorlik hisobotining tarkibi quyidagicha: 
a) nomi («Auditorlik hisobot» yoki «Auditorlik tashkilotining hisoboti» degan 
har ikkala nom bir xil ma’noga ega); 
b) adresat nomi; 
v) kirish qismi; 
g) tahlil qismi; 
d) yakuniy qism.
Auditorlik hisoboti moliyaviy hisobotni auditorlik tekshiruvidan o’tkazgan 
auditor(lar) tomonidan betma-bet imzolanishi lozim. Auditorlik hisoboti 
auditorlik tekshiruvining buyurtmachisiga, buyurtmachining barcha zarur 
rekvizitlari ko’rsatilgan holda jo’natiladi.
Auditorlik hisobotining kirish qismida auditorlik tashkilotining rekvizitlari, 
shu jumladan auditorlik faoliyatini amalga oshirish uchun berilgan litsenziyaning 
raqami va sanasi, auditorlar va auditorlik tekshiruvida qatnashgan boshqa 
shaxslar haqida ma’lumotlar, hamda auditorlik tekshiruvini o’tkazish uchun asos 
va xo’jalik yurituvchi sub’ekt faoliyatining umumiy tavsifi ko’rsatiladi.
Auditorlik hisobotining tahliliy qismi auditorlik faoliyati milliy standartiga 
tayanadi va quyidagilarni o’z ichiga oladi: 
*
xo’jalik yurituvchi sub’ektda ichki nazoratning ahvolini tekshirish 
natijalari (batafsil bayoni); 
*
buxgalteriya hisoboti va moliyaviy hisobotning ahvolini tekshirish 
natijalari; 

---

156 
*
moliya-xo’jalik faoliyatini amalga oshirish chog’ida qonunchilikka rioya 
qilinishini tekshirish natijalari; 
*
soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarni hisoblash hamda to’lashning 
to’g’riligini tekshirish natijalari; 
*
aktivlar (mablag’lar) saqlanishini tekshirish natijalari.
Korxonadagi ichki nazoratning ahvolini tekshirish natijalari to’g’risidagi 
axborotlar quyidagilarni o’z ichiga oladi: 
*
ichki nazorat tizimi xo’jalik yurituvchi sub’ekt faoliyati tavsifi va 
miqyoslariga mos kelishini umumiy baholash; 
*
auditorlik tekshiruvi chog’ida aniqlangan, ichki nazorat tizimining xo’jalik 
yurituvchi sub’ekt faoliyati tavsifi va miqyoslariga katta mos kelmaslik 
holatlarini bayon qilish.
Xo’jalik yurituvchi sub’ekt buxgalteriya hisobi va moliyaviy hisobotining 
ahvolini tekshirish natijalari to’g’risidagi axborotlar quyidagilarni o’z ichiga 
olishi lozim: 
*
buxgalteriya hisobining yuritilishi va moliyaviy hisobotni tuzishning 
belgilangan tartibiga rioya qilinishini baholash; 
*
buxgalteriya hisobini yuritish va moliyaviy hisobotni tayyorlash tartibini 
auditorlik tekshiruvidan o’tkazish jarayonida aniqlangan katta qoidabuzarlik 
holatlarini bayon qilish.
Xo’jalik yurituvchi sub’ekt tomonidan moliya-xo’jalik faoliyatini amalga 
oshirish chog’ida qonunchilikka rioya qilinishini tekshirish natijalari to’g’risidagi 
axborotlar quyidagilarni o’z ichiga olishi lozim: 
*
xo’jalik yurituvchi sub’ekt tomonidan sodir etilgan moliya-xo’jalik 
muomalalarining qonunchilikka mos kelishini baholash; 
*
xo’jalik yurituvchi sub’ekt tomonidan amalga oshirilgan moliya-xo’jalik 
muomalalarini auditorlik tekshiruvidan o’tkazish jarayonida aniqlangan katta 
nomuvofiqliklarni bayon qilish.

---

157 
Soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarni hisoblash hamda to’lashning 
to’g’riligini tekshirish natijalari to’g’risidagi axborotlar quyidagilarni o’z ichiga 
olishi lozim: 
*
soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar bo’yicha tuzilgan va tegishli 
organlarga taqdim qilingan hisob-kitoblarning to’g’riligini baholash; 
*
soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarni hisoblashning belgilangan tartibini 
buzish faktlarini, soliqqa tortiladigan bazani aniqlashdagi xatolarni bayon qilish.
Aktivlar saqlanishini tekshirish natijalari aktivlarni inventarizatsiya qilishga 
asoslanishi va ularning haqiqatda mavjudligi hamda butligi to’g’risidagi 
axborotlarni o’z ichiga olishi lozim.
Auditorlik hisobotining yakuniy qismida aniqlangan xato-kamchiliklar va 
qoidabuzarliklarni bartaraf qilish bo’yicha auditorlik tashkilotining tavsiyalari, 
hamda xo’jalik yurituvchi sub’ektning moliya-xo’jalik faoliyati samaradorligini 
oshirish bo’yicha maslahatlar va takliflari aks ettiriladi.
№ 70 -AFMS ga muvofiq auditorlik tashkiloti tuzilgan auditorlik hisoboti 
uchun qonunchilikka muvofiq javobgar hisoblanadi. Shuningdek, auditorlik 
hisobotidagi axborotlar maxfiy hisoblanadi va uni oshkor etish mumkin emas. 
Ushbu axborotlarga aloqador shaxslar axborotlarni oshkor qilganligi uchun 
qonunchilikka muvofiq javobgarlikka tortiladi (7 parag. 16-17 bandlar).
Auditorlik tekshiruvining natijalari asosida tuzilgan hisobotda korxona 
moliya-xo’jalik faoliyati va uning natijalarining umumiy ahvoli, shuningdek, 
buxgalteriya hisobini yuritish va hisobot tuzishning holati, tahlil ishlarining 
darajasi hamda korxonadagi hisob-tahlil xodimlarining tavsifi aks ettiriladi. 
Auditorlik hisoboti ma’lumotlari korxona bozor sharoitlariga qanday 
moslashayotganligi va muvaffaqiyatli rivojlanishi hamda foydasini ko’paytira 
olishga qodirligini yoki aksinchaligini bildirishi lozim. Albatta, tekshirilayotgan 
korxonadagi ahvol bezab ko’rsatilmasdan, auditorga taqdim qilingan axborot 
haqiqiy bo’lgandagina ehtiroslarga berilmagan va real auditorlik hisoboti hamda 
xulosa shakllanadi. Aks holda, auditorlik tekshiruvi befoyda va uni o’tkazish 
uchun sarflangan mablag’ esa zoe ketadi.

---

158 
Auditor hisobotda keltirilgan kamchiliklar bo’yicha ularni bartaraf qilishga 
karatilgan o’z takliflarini ham ko’rsatib o’tishi lozim. Lekin tekshirilayotgin 
korxona xodimlariga «yaxshilik» qilish maqsadida auditor shaxsan o’zi dastlabki 
hujjatlar, hisob registrlari va buxgalteriya hisobotlaridagi xatolarni to’g’rilashi 
mutlaqo mumkin emas.
Shu bilan birga auditorlarga u yoki bu noxush faktlarni boshqacha qilib 
yoritishga yoki tekshiruvchilar uchun qulay xulosa tuzib berishga majburlash 
maqsadida ruhiy, jismoniy yoki boshqacha taz’yiqlar o’tkazgan hollarda ular 
qat’iylik va printsipiallik bilan ish tutishlari lozim.
Auditor aniqlangan xato yoki kamchiliklar to’g’risida korxona rahbariyatiga 
bildiradi va ularni tuzatish bo’yicha aniq tavsiyalar beradi.
Agar buxgalterlik (moliyaviy) hisobni yuritish, tegishli hisobotlarni tuzish va 
O’zbekiston Respublikasi qonunchiligiga rioya qilish bo’yicha ko’rsatilgan 
kamchiliklar audit o’tkazish chog’ida buyurtmachi korxona tomonidan 
tuzatilmasa, buxgalterlik (moliyaviy) hisobotning ishonchliligini tasdiqlash 
mumkin emasligi to’g’risida auditorlik tekshiruvining xulosasida yoziladi.