Toshkent tibbiyot akademiyasi bolalarda raxit

14. 1-ILOVA. Oziq-ovqat mahsulotlarida kal’siyning saqlanishi*

Mahsulot, 100g	Kal’siy miqdori, mg.	Mahsulot, 100g	Kal’siy miqdori, mg.
Sut	120	Karam	60
Smetana	100	Salat bargi	83
Yogurt	120	Ko’k piyoz	60
Tvorog	150	YAshil loviya	40
Pishloq (qattiq)	600	YAshil zaytun	77
Pishloq (yumshoq)	300	Apel’sin	35
Tuxum	55	Quruq olma	45
Oq non	30	Anjir	57
Qora non	60	Quritilgan o’rik	170
Qaynatilgan baliq	30	Mayiz	56
Mol go’shti	30	Bodom	254
Quritilgan baliq (suyaklari bilan)	3000	YOng’oq	70
-	-	Kunjut	1150

* Prokopseva N.L. Bolalarda raxit kasalligi. (Ma’ruza) // Sibir tibbiy ko’rikdan, 2013, № 5. – 88-98 betlar
12. 2-ILOVA. D vitamini preparatlari

Dori vositasi	Ta’sir qiluvchi faol modda	CHiqarish shakli va dozasi
D3 vitamini suvli eritmasi	xolekal’siferol	Suvli eritmasi 1 tomchisi-500 ME
D3 vitamini yog’li eritmasi	xolekal’siferol	YOg’li eritmasi – 1 tomchisi-500 ME
D vitamini yog ‘ eritmasi2	ergokal’siferol	YOg’li eritmasi 0,0625% (tomchi-625 ME) 0,125% (1 tomchi-1250 ME)

13. 4- ILOVA. CHaqaloqlarda yoshga bog’liq ravishda kal’siyga bo’lgan sutkalik ehtiyojlar*

Bolalar yoshi.	Kal’siy uchun kunlik talab (mg/sutka)
0-3 oy	400
4-6 oy	500
7-9 oy	600
10-12 oy	600
1-3 yosh	800

* Bolalarda kal’siy tanqisligi va osteopenik holatlar: diagnostika, davolash va oldini olish. /Ilmiy-amaliy dastur. . – M., 2006. – 48-bet.

14. Nazorat savollari:

Savol	Yo’naltirish
1.Fosfor-kal’siy metabolizmi va uni boshqarish	Bolalarda suyak to’qimasining anatomiyasi, gistologiyasi va fiziologiyasi xususiyatlarini takrorlang. D vitamini, paratireoid gormon va kal’sitonlarning kal’siy va fosfor almashinuviga ta’sirini eslang.
2. Vitamin D. Biologik funksiyalari. Faol shakllari.	Organizmda kal’siferol biotransformatsiyasi sxemasi va asosiy ta’sirlarni ko’rib chiqing.
3. Rahitning etiopatogenezi. Raxitning tasnifi.	Gipovitaminoz D xavf omillarini va kal’siferol tanqisligining patogenezini ko’rsating. Rahitning tasnifini ko’rib chiqing.
4.Bolalarda raxit kasalligi klinik manzarasi va diagnostikasi.	Raxitning asosiy klinik ko’rinishlari: o’tkir, o’tkir osti va qaytalanadigan shakllarini aytib bering, tashxis qo’yish uchun muhim bo’lgan laborator-instrumental tekshirish usullarini sanang
5. Bolalarda raxit kasalligining differensial diagnostikasi	Raxit kasalligini spazmofiliya va raxitga o’xshash kasalliklar bilan dif.diagnostikasi algoritmini tuzing
6. Raxitni davolashning zamonaviy usullari	Kasalxonaga yotqizish uchun ko’rsatmalar, turli darajadagi raxit terapiyasining xususiyatlari
7. Raxit va gipovitaminoz D ning oldini olish usullari	D vitamini tanqisligining nospetsifik va spetsifik profilaktikasi usullarini bilish (bolalar uchun preparatlar va dozalari).

15. TEST NAZORATI

Barcha to’g’ri javoblarni ko’rsating

1. KAL’SIY VA FOSFOR ALMASHINUVINING ASOSIY BOSHQARUVCHILARI QUYIDAGILARDIR:

a) vitamin D+

b) paratireoid gormon+

v) kal’sitonin +

g) triyodtironin

2.D VITAMINI SINTEZLANADI:

a) terida, ul’trabinafsha nurlar ta’sirida +

b) buyraklarda +

v) jigarda +

g) ichakda

1. 
   RAXITA KECHISHIDA FARQLANADI:
   

a) o’tkir kechishi+
b) o’tkir osti kechishi+

v) to’lqinsimon kechishi

g) yashin tezligida kechishi

2. 
   RAXITNING O’TKIR KECHISHIGA MANSUB:
   

a) kraniotabes

b) peshona bo’rtmalari

v) katta liqildoq chekkalarining yumshashi

g) chetkalar

d) raxitik kifoz

3. 
   RAXITNING O’TKIR OSTI KECHISHIGA MANSUB:
   

a) kraniotabes

b) peshona va ensa bo’rtmalari
v) raxitik chetkalar
g) «gavxar iplari»

d) raxitik kifoz

4. 
   RAXIT KASALLIGIDA LABORATOR TEKSHIRUVDA QONDA ANIQLANADI:
   

a) ishqoriy fosfataza miqdorining kamayishi

b) fosfor miqdorining oshishi

v) kal’siy miqdorining kamayishi

g) suyak metafiz qismlari kengayishi va zonalari noaniqligi

d) qonda vitamina D miqdorining kamayishi

1 ta to’g’ri javobni belgilang

7. 
   RAXIT KASALLIGI II-III DARAJASINI DAVOLASHDA D VITAMINI DOZASI:
   

a) 1000-2000 ME

b) 2000-3000 ME

v) 3000-4000 ME

g) 4000-6000 ME

7. 
   CHALA TUG’ILGAN CHAQALOQLAR UCHUN D VITAMINI PROFILAKTIK DOZASI:
   

a) 400-1000 ME

b) 1000-1500 ME

v) 1500-2000 ME

16. VAZIYATLI MASALALAR
VAZIYATLI MASALA № 1

7,5 oylik bola, yosh va sog’lom ota-onalardan tug’ilgan. Homiladorlik birinchi bo’lib, fiziologik, tug’ilish o’z vaqtida, sentyabr oyida. Tana vazni tug’ilganda 3400 g, gavda uzunligi 50 sm. Birinchi oy davomida ko’krak suti bilan emizilgan, keyin esa "Agusha-1" sut aralashmasi bilan sun’iy oziqlantirishga o’tkazilgan. 5- oydan boshlab "Agusha-2" sut aralashmasini kuniga 500 ml.gacha, sutli bo’tqa – 200 ml, qatiq – 200 ml, sabzavotli pyure – 100-150 g oladi. O’tgan oy davomida bezovtalika, keskin tovushlar ta’sirida ta’sirchanlik, lanjlik bezovta qiladi; yomon uxlaydigan bo’lgan. Mustaqil ravishda o’tirmaydi, tishlari yo’q.

Ko’zdan kechirganda: tana vazni 9,7 kg, uzunligi 69 sm. Teri qoplamalari rangpar, toza. Ensa qismining sochlari to’kilgan, ensaning yassilashishi mavjud. Katta liqildoq 3, 0x3, 0 sm, qirralari egiluvchan. To’qimalar turgori pasaygan. Ko’krak qafasining pastki qismi yoyiq holatda. Mushak tonusi pasaygan, "qurbaqa qorni" aniqlanadi, qorin to’g’ri muskullari ajralishi mavjud. O’pkada pueril nafas, xirillashlar yo’q, NCH=32 marta minutiga. YUrak tonlari baland, ritmik, YUQS = 124 / min. Jigar qovurg’a yoyidan 3,5 sm chiqib turibdi. Taloq paypaslanmaydi. Najas va siydik ajralishi buzilmagan.

Umumiy qon tahlili: HGB – 112 g/l, RBC – 3,510¹²/l, NTS – 37%, MCV – 81 fl, MCH- 27 pg, MCHC – 29 g/l, RDW – 12,5% , PLT - 26010⁹/l, MPV – 8,4 fl, PDW – 11%, PCT- 0,4%, WBC – 6,010⁹/l, p/ya – 2%, s/ya – 32%, eoz – 2%, limf – 57%, mon – 7%,ECHT-7 mm/soat.

Siydikning umumiy tahlili: COLOR Yellow, CLA Clear ,r.N. – 6,5, U.V. = 1008,PRO – NEG, BNL - NEG, YRO - NORM, KET – NEG, GLU – NEG, WBC – 2-3 ko’ruv maydonida, RBC – NEG.

Biokimyoviy qon tahlili: umumiy oqsil-60 g / l, umumiy kal’siy-2,5 mmol’ / l, ionlashgan kal’siy – 0,8 mmol’ / l, fosfor-1,2 mmol’ / l, IF-900 yeD / l (600 gacha norma).

Sulkovich bo’yicha siydik sinamasi: manfiy.
TOPSHIRIQ:

1. 
   Tekshirish vaqtida tashxis qo’ying.
   
2. 
   Kasallikning sababini ko’rsating.
   
3. 
   Kasallikning rivojlanishiga qanday omillar ta’sir ko’rsatdi?
   
4. 
   Laboratoriya tekshiruv usullari ma’lumotlarini baholang.
   
5. 
   Bolaning ahvolining og’irlik darajasini qanday aniqlash mumkin?
   
6. 
   Tug’ilganda va tekshirish vaqtida tana vazni-gavda uzunligi ko’rsatkichlarini baholang.
   
7. 
   Bola ovqatlanish ratsionini tuzatishga muhtojmi? Ovqatlanish bo’yicha tavsiyalar bering.
   
8. 
   Motor rivojlanishi kechikishining mumkin bo’lgan sabablarini aytib bering?
   
9. 
   Ushbu kasallikni davolash taktikasi qanday?
   
10. 
    Davolashning davomiyligi qanday?
    
11. 
    Davolashning samaradorlik mezonlari qanday bo’ladi? Klinik va laborator mezonlarni sanab bering.
    
12. 
    Sulkovich bo’yicha siydik sinamasi nima uchun o’tkaziladi?
    
13. 
    Ushbu kasallikda qanday asoratlar paydo bo’lishi mumkin?
    
14. 
    Qiyosiy tashxis qanday kasallik guruhlari bilan amalga oshirilishi lozim?
    

VAZIYATLI MASALA № 2

Bola 3,5 oylik. Homila tushish xavfi bilan kechgan II homiladorlikdan muddatidan oldin erta 35-36 haftada tug’ilgan. Tug’ilgan paytida tana vazni 2300 g, uzunligi 46 sm. 1 oygacha ko’krak bilan emizilgan, keyin moslashtirilgan sut aralashmalari bilan oziqlantirishga o’tkazilgan. Birinchi oy davomida vazn ortishi- 450 g, ikkinchi va uchinchi oylarda -1000 g.dan. 1,5 oyligidan kshp terlash, notinch uyqu, yuqori qo’zg’aluvchanlik, ta’sirchanlik kuzatilib, markaziy asab tizimining perinatal shikastlanish belgilari sifatida qaralgan. 1 yoshida D vitamini profilaktik dozasini kunlik qabul qilish tavsiya etilgan, ammo preparat bolaga berilmagan. 3 oylikda O’RVI, kataral otit o’tkazgan, ambulatoriya sharoitida davolangan.

3,5 oylikda dispanser tekshiruvida tana vazni 5100 g, uzunligi 56 sm. Ensa sohasi sochlari tushgan, yassilashgan, katta liqildoq 2,5x3,0 sm, qirralari yumshoq, egiluvchan. Kalla suyaklari pal’patsiyasida ensa suyagi (kraniotabes) sohasi og’riqli va yumshagan joylari mavjud. Ko’krak qafasi egiluvchan, pastki qismi kengayishi qayd etilgan, "Garrison egati"hosil bo’ladi. Mushak gipotoniyasi yaqqol ifodalangan, to’qimalar turgori pasaygan, qorin tarqoq, "qurbaqa qorni". Bola hissiy jihatdan labil, bezovtalanadi, ko’p terlash kuzatiladi. Terisi toza. O’pkada pueril nafas. YUrak tonlari jarangli. Qorin yumshoq. Jigar qovurg’a ravog’idan 2,5 sm, taloq 1sm chiqib turibdi, ich kelishi qabziyatga moyillik bilan.

Umumiy qon tahlili: HGB – 108 g/l, RBC – 3,810¹²/l, NTS – 37%, MCV – 81 fl, MCH- 27 pg, MCHC – 29 g/l, RDW – 12,5% , PLT - 26010⁹/l, MPV – 8,4 fl, PDW – 11%, PCT- 0,4%, WBC – 8,210⁹/l, p/ya – 2%, s/ya – 28%, eoz – 2%, limf – 60%, mon – 8%, ECHT – 8 mm/soat.

Siydikning umumiy tahlili: COLOR Yellow, CLA Clear ,r.N. – 6,5, U.V. = 1008,PRO – NEG, BNL - NEG, YRO - NORM, KET – NEG, GLU – NEG, WBC – 1-2 v p/zr, RBC – NEG, uratlar+.

Biokimyoviy qon tahlili: umumiy oqsil-52 g / l, umumiy kal’siy-2,5 mmol’ / l, ion.kal’siy. – 0,9 mmol’ / l, fosfor-1,4 mmol’ / l, ishqoriy fosfataza 1000 yeD/l (me’yorda 600gacha).

Qonda KIM: rN = 7,35; VE= -7 mmol’/l.
TOPSHIRIQ:

1. 
   Qanday tashxis qo’yish mumkin?
   
2. 
   Kasallikning davrini, og’irlik darajasini, kechishi xarakterini aniqlang.
   
3. 
   Suyak, mushak, asab tizimidagi o’zgarishlarni qanday tushuntiriladi?
   
4. 
   Kasallikning bu davriga xos bo’lgan rentgenologik manzarani ayting?
   
5. 
   Bolaning anamnezidan kasallik rivojlanishi uchun xavf omillarini ajratib ko’rsating.
   
6. 
   Qanday kasalliklar bilan differensial tashxis amalga oshirilishi kerak?
   
7. 
   Ushbu kasallik uchun biokimyoviy qon tahlili uchun o’zgarishlar xosmi?
   
8. 
   Profilaktik chora-tadbirlar kasallikning rivojlanishiga to’sqinlik qilishi mumkinmi? Ularni qachon boshlash lozim?
   
9. 
   Bolaga qanday davolash tavsiya qilish kerak?
   
10. 
    O’tkazilgan terapiyani nazorat qilish uchun qanday ko’rsatkichlar qo’llanilishi kerak?
    
11. 
    Bolaning kasalligi profilaktik emlashlar uchun qarshi ko’rsatma hisoblanadimi?
    
12. 
    Bolani ratsional oziqlantirish bo’yicha tavsiyalar bering.
    

TAQDIMOT-"KVIZ-PLIZ"O’YINI 

1 RAUND

1. Raxit avj olishi uchun quyidagi klinik sindrom xarakterlidir:

A) mushak gipertoniya

B) kraniotabes +

C) talvasa sindromi

2.Raxitning oldini olish uchun D vitamini buyuriladi:

A) tug’ilgandan boshlab

B) 6 oydan boshlab

C) 1 oylikdan +

D) 1 yoshdan keyin

3. Raxitning boshlang’ich davrida qonda aniqlanadi:

A) gipokal’semiya

B) gipofosfatemiya

C) giperkal’semiya

G) giperfosfatemiya

D) IF faolligining oshishi

4.Spazmofiliyaning klinik belgisi:

A) Poliuriya

B) Polidipsiya

C) Talvasalar +

D) Qabziyat

5.Gipervitaminoz D belgilari:

A) Giperkaliyemiya

B) Sulkovichning manfiy sinamasi

C) Sulkovichning musbat sinamasi +

D) Anri manfiy sinamasi

2 RAUND

1.Varus deformatsiyasi (O shaklidagi oyoqlar)

2.Raxitik chetkalar, Garrison egati

3.Val’gus deformatsiyasi (X shaklidagi oyoqlar)

4.Qurbaqa qorini

5.Raxit bilakuzuklari

3 RAUND

1.Raxit

2.Spazmofiliya

3.Gipervitaminoz D 

4 RAUND

1. Gipervitaminoz D.

D vitamini saqlagan moslashtirilgan aralashmalardan foydalanganda, preparatlar ehtiyotkorlik bilan buyuriladi.

D vitamini , kal’siyni darhol bekor qilish. Kal’siy saqlagan mahsulotlarni ratsiondan chiqarib tashlash. Prednizolon kuniga 1 mg/kg dozada 5-7 kun davomida. A va ye vitaminlari.

2. Raxit 1 daraja

Kraniotabes, gipotrofiya, mineral tanqisligi anemiyasi, rivojlanishdan orqada qolish.

Ratsional oziqlantirish (moslashtirilgan aralashmalar, Akvadetrim (Vigantol) 4 tomchidan kuniga bir marta 35-40 kun.

17. Amaliy ko’nikmalar

BOLANING JISMONIY RIVOJLANISHINI BAHOLASH

Maqsad: bolaning jismoniy rivojlanishini baholash.

Bajariladigan etaplar (bosqichlar):

№	Tadbirlar	Javob yo’q	To’liq javob
1	Tana vaznini o’lchash: - tarozilarni tekis yuzaga joylashtiring - uning ustiga yo’rgakni yoying - bolani boshini keng qismiga yotqizing - o’lchang va natijalarni qayd eting, ularning me’yorga muvofiqligini aniqlang	0	10
2	Gavda uzunligini o’lchash: - rostomerni tekis yuzaga shkalasini o’zingizga qaratib o’rnating -bolani yotqizib, tizzalarini yengil bosib, oyoqlarini tekislang - to’g’ri burchak ostida egilgan oyoq kaftiga to’g’irlang - tananing uzunligini aniqlang va me’yorga muvofiqligini aniqlang	0	10
3	Bosh aylanasini o’lchash: - bolani yotqizish yoki o’tirg’izish -bolaning boshiga santimetrni yo’naltirib, orqa tomondan- ensa tepaligi, old tomondan -qosh usti yoylari nishonlanadi - bosh aylanasining ko’rsatkichlarini va uning me’yorga muvofiqligini aniqlang	0	20
4	1 yoshgacha tana vazni M = B.o. + 800* n (n - bola yoshi.6 oygacha.) M = B.o.+(800*6)+400*( n -6) ( n -6 oydan katta) 1 yoshdan katta. M = 10,5 + 2* n	0	20
5	Tana uzunligi va bolaning o’sishi 1 chorak-har oyda 3 sm - 9 sm 2 chorak-har oyda 2,5 sm - 7,5 sm. 3 chorak-har oyda 2,0 sm - 4,5 sm 4 chorak-har oyda 1 sm - 3 sm	0	20
6	Okrujnost’ golovi: Novorojdenniy-34-36 sm. 1 god-46 sm 5 let-50 sm Bosh aylanasi: Yangi tug’ilgan chaqaloq-34-36 sm. 1 yosh-46 sm 5 yosh-50 sm	0	20
	Jami	0	100

18. ADABIYOTLAR RO’YXATI:

1. 
   Asherova I.K., yershova O.B., Oxapkina ye.A., Belova K.YU. Narusheniye metabolizma vitamina D u detey i podrostkov s mukovissidozom. //Pediatriya , 2012, tom 91, № 2. S. 34 – 39.
   
2. 
   Ershova O.B., Belova K.YU., Nazarova A.V. Kal’siy i vitamin D: vsѐ li mi o nix znayem? // RMJ. Klinicheskiye rekomendatsii i algoritmi dlya praktikuyushix vrachey. 2011, № 12. Sayt: [e-mail]
   
3. 
   Zaxarova I.N, Dmitriyeva YU.A, Vasil’yeva S.V, yevseyeva ye.A. CHto nujno znat’ pediatru o vitamine D: noviye danniye o yego roli v organizme (chast’ 1). //Pediatriya, 2014, tom 93, № 3. – S.111 – 117.
   
4. 
   Zaxarova I.N., Mal’sev S.V., T.E. Borovik i dr. Nedostatochnost’ vitamina D u detey rannego vozrasta v Rossii (rezul’tati mnogotsentrovogo issledovaniya – zima 2013 – 2014 gg.) //Pediatriya, 2014, tom 93, № 2. – S. 75 – 80.
   
5. 
   Kozlov A.I., Ateyeva YU.A., Vershubskaya G.G., Rijayenkov V.G. Soderjaniye vitamina D u detey shkol’nogo vozrasta Priural’ya i Severo-zapada Rossiyskoy Federatsii. //Pediatriya, 2012, tom 91, №1. – S.144 – 148.
   
6. 
   Kostileva M.N. Mesto preparatov, soderjashix kal’siy v profilaktike gipokal’siyemii u detey (obzor literaturi). // RMJ. Pediatriya, 2008, № 6. Sayt: [e-mail]
   
7. 
   Litvinov A.V. Norma v meditsinskoy praktike (spravochnoye posobiye). M.: «Medpressinform», 2008. – S. 143.
   
8. 
   Luk’yanchikov V.S. Gipokal’siyemiya. // RMJ. Pediatriya, 2013. № 28. – S.1429 – 1431. Sayt. [e-mail]
   
9. 
   Natsional’naya programma optimizatsii vskarmlivaniya detey pervogo goda jizni v Rossiyskoy Federatsii. Utverjdena na XVІ S’yezde pediatrov Rossii (fevral’ 2009 g.). – M: «Soyuz pediatrov Rossii, 2011. – 68 s.
   
10. 
    Nikitinskaya O.A., Toropsova N.V. Kal’siy i vitamin D: analiz vozmojnix polojitel’nix i otritsatel’nix pobochnix yavleniy pri ix primenenii. //RMJ. Revmatologiya 2011, № 10. – S. 651. Sayt: [e-mail].
    
11. 
    Nikolayeva S.V. K voprosu o vliyanii moloka i molochnix produktov na kostnuyu tkan’.
    

// RMJ. Pediatriya, 2012,№ 2. – S.64. Sayt: [e-mail]

12. 
    Prokopseva N. L. Raxit u detey. (Leksiya) // Sibirskoye meditsinskoye obozreniye, 2013, № 5. – S. 88 – 98.
    
13. 
    Ratsional’noye vskarmlivaniye nedonoshennix detey. Metodicheskiye ukazaniya (Izdaniye tret’ye, dopolnennoye i pererabotannoye). Moskva: «Soyuz pediatrov Rossii», 2012. – 41s.
    
14. 
    Spirichev V.B.O biologicheskix effektax vitamina D.//Pediatriya, 2011, tom 90, № 6. – S.113 – 119.
    
15. 
    YAtsik G.V., Belyaeva I.A., SHatskaya S.YU. Primeneniye vitamina D pri raxite u nedonoshennix detey //Rossiyskiy pediatricheskiy jurnal. 2013, № 5. – S.45 – 49.
    
16. 
    DoH.J,ParkJ.S,SeoJ.H,LeeE.S,ParkC.H,WooH.O.,YounH.S. Neonatal Late-onset Hypocalcemia: Is There Any Relationship with Maternal Hypovitaminosis //Pediatr Gastroenterol Hepatol Nutr.2014 Mar; 17(1):47-51. doi10.5223/pghn.2014.17.1.47. Epub. 2014 Mar 31.
    
17. 
    KelishadiR.,Sharifi-GhazviniF.,PoursafaP.,MehrabianF.,FarajianS.,YousefyH.,MovahedianM.,Sharifi-GhazviniS. Determinants of hypovitaminosis D in pregnant women and their newborns in a sunny region // IntJ.Endocrinol.2013; 2013:460970. doi:
    

10.1155/2013/460970. Epub 2013 Jul 1.

18. 
    Luz Maria De-Regil, Cristina Palacios, Ali Ansary , Regina Kulier , Juan Pablo Peña-Rosas. Vitamin D supplementation for women during pregnancy /Editorial Group:Cochrane Pregnancy and Childbirth GroupPublished Online: 15 FEB 2012 Assessed as up-to-date: 16 DEC
    

2011DOI: 10.1002/14651858.CD008873.pub2 Copyright © 2012 The Cochrane Collaboration. Published by John Wiley & Sons, Ltd.

19. 
    MittalH.,RaiS.,ShahD.,MadhuS.V.,MehrotraG.,MalhotraR.K.GuptaP. 300,000 IU or 600,000 IU of oral vitamin D3 for treatment of nutritional rickets: a randomized controlled trial. // IndianPediatr. 2014, Apr; 51(4): 265-72.