Tursun usarovich salimov jahon xalqlari etn ologiyasi

18.4. Boltiqbo‘yi xalqlarida oilaviy munosabatlar
va ma’naviy madaniyat
Janubiy-Sharqiy Boltiqbo‘yi aholisi uchun kichik (monogam) oil- 
alar, asosan ota-onalar hamda farzandlarining yashashi ancha vaqtdan 
buyon odatiy holdir. 0 ‘tmishda oilada yagona xo‘jayin ota bo‘lgan, 
lekin bu hoi uning belida quvvati, ko‘zida nuri qolgan paytiga taal- 
iuqli bo‘lgan edi. Ota xo‘jalik ishlarida yetakchilikni uddalay olma- 
sa, mavqe katta o‘g‘ilga o‘tgan. U uy va yer maydoniga merosxo‘r 
bo‘lgan. Kichik o‘g‘illarga ma’lum qism meros tegsa, qizlarga faqat 
kelinlik sepi berilgan. Ba’zida kichik ukalar oilada xizmatkorlar da- 
rajasida bo‘lganlar.
325

---

Estonlar, latishlar va litvaliklar xalq madaniyatlarida ko‘plab umu- 
miyliklar mavjud. Bu qo‘shiq san’ati, musiqasi, raqslar va h.k.larda 
kuzatiladi.
Janubiy-Sharqiy Boltiqbo‘yi xalqlarining milliy uyg‘onishi XIX 
asming ikkinchi yarmidan boshlanadi. Bu paytda ko'plab yangi mak- 
tablar qurilib, ulardaona tilida o‘qitish muhimligi masalasi ko‘tarilgan. 
Ko‘plab klublar ochilib, turli to‘garaklar, havaskorlar jamiyatlari tash- 
kil qilingan. Xalq qo‘shiqlari, rivoyatlari, maqollarini yig‘ish, yozib 
olish faoliyati boshlanadi. Eston shoiri F. Kreysvald (1803-1882) xalq 
qo‘shiqlari va rivoyatlari asosida «Kalevipoeg» (Kalevaning o‘g‘li) 
qissasini yozadi. Latish shoiri A.Pumpur (1841-1903) xalq afsonalari 
va rivoyatlari asosida «Lachplesis» (Ayiqni yenguvchi) dostonini 
yaratib, unda latishlaming nemis ritsarlari bilan urushlarini tavsifla- 
gan. Litvaliklarda xalq jangovar dostonlari kam saqlangan. Ayni payt­
da ularda asosan qizlar ijro etadigan lirik qo‘sbiqlar - dastnilar katta 
o‘rin tutadi. Shunga o‘xshash xalq qo‘shiqlari latishlarda ham tarqal­
gan. Janubiy-Sharqiy Boltiqbo‘yi xalqlarida jo ‘r bo‘lib ijro etiladigan 
qo‘shiqlar ham ommalashgan. Estonlarda ilk qo‘shiqchilik bayrami 
1869-yili o‘tkazilsa, latishlarda 1873-yilda bo‘lgan. Bu bayramlarda 
ko‘plab qo‘shiqchilik xorlari, professional kompozitorlar va musiqa- 
chilar hamda keng qo‘shiq havaskorlari ommasi ishtirok etadi.
Eston, latish, litvaliklar xalq amaliy san’ati ham rang-barang. 
Bu badiiy to‘qimachilik, kashtachilik, yog‘och o‘ymakorligi, sopol 
buyumlar yasash va h.k.lardir.