Tursun usarovich salimov jahon xalqlari etn ologiyasi

Shimoliy Amerika millatining shakllanishi. 
Amerikaning za­
monaviy xalqlari Yevropaning turli mamlakatlaridan keigan immi­
grantlar, afro-amerikaliklar (keltirilgan qullar) va mahalliy hindu qa­
bilalari hamda elatlari aralashuvidan shakllangan. Zamonaviy yirik 
etnomillatlar, AQSHdagi etnik jarayonlarning keyingi tarixi migrat- 
sion jarayonlar ta’sirida o‘tgan.
Ayrim hindu xalqlari va eskimoslardan tashqari, Amerikaning 
barcha zamonaviy jamiyatlari uchun yevropa tillari (ingliz, ispan, 
Portugal, fransuz va boshqalar) yoki ular asosida shakllangan sheva- 
lar ona tili hisoblanadi. Ayrim tadqiqotchilar yuz yildan so‘ng ingliz- 
lar va amerikaliklar bir-birlari bilan tarjimon orqali gaplashishini ay- 
tishmoqda. Sababi inglizchaning amerikacha shakli Britaniyanikiga 
nisbatan tez o‘zgarayotganidir. Amerikaliklar til bilan nisbatan erkin
232

---

munosabatda bo‘lib, uni o‘z xohishlariga qarab o ‘zgartirishlari mum­
kin. Chunki ko‘pchilik amerikaliklar uchun ingliz tili ona tili emas.
Shimoliy Amerika mustamlakachilari mahalliy hindular bilan nis­
batan kam aralashgan. Shimoliy Amerikaning britaniyalik va fransi- 
yalik mustamlakachilar tomonidan o‘zlashtirilishi oilaviy guruhlar 
tomonidan yoki yevropaliklami o‘z vatanlaridan oila qurish uchun 
ayollami keltirishi bilan xususiyatlanadi.
Shimoliy Amerikaning Atlantika sohili bo‘ylab turli mamlakat- 
lardan kelgan mustamlakachilar manzilgohlar bunyod etishgan. 
Gollandiya va Shvetsiya koloniyalari ko‘p o‘tmay inglizlar tomoni­
dan egallangan. Hozirgi Kanadaning Atlantika sohilidagi yerlarida
XVII asrning boshlarida Fransiya koloniyalari bunyod etiladi. Janub- 
roqda sohil bo‘ylab 13 ta Britaniya koloniyalari - bo‘lajak Qo'shma 
Shtatlar vujudga keladi. Bu hududda aholi dastlabki paytdanoq xilma- 
xil bo‘lgan. Inglizlar bilan birga shotlandlar va irlandlar, nemislaming 
kichik guruhlari, shvedlar va boshqa yevropaliklar vakillari yashagan.
1776-yili Amerika Qo‘shma Shtatlari tashkil topadi. AQSH aho­
lisi tug‘ilishning yuqori bo‘lishi, immigratsiyaning ko‘p sonliligi tu- 
fayli ingliz tilli bo‘lmagan aholining ham ko‘payib borishiga sabab 
bo‘lgan. Birinchi aholi ro‘yxati 1790-yili o‘tkazilib, unda britaniya- 
liklar (inglizlar, shotlandlar, irlandlar va uelsliklar) aholining 75% ni 
tashkil qilgan. Yevropaning rivojlangan turli mamlakatlaridan ko‘chib 
keluvchilar XIX asrda ham davom etadi. Qo‘shma Shtatlar aholisi asr 
boshida 5 mln. bo‘lgani holda bu paytda unga 20 mln. kishi kelib 
joylashgan. Immigrantlaming ommaviy oqimi AQSHda asosiy mil­
latlar qatorida, Amerika yoki Kanadaning etnik guruhlari: nemislar, 
gollandlar, yahudiylar, shvedlar, norvegiyaliklar vujudga keladi. Yana 
ham kuchli immigrantlar oqimi XX asrda bo‘lib (1980-yilga AQSHga 
30 mln. kishi ko‘chib keladi), uning qudratini, salohiyatini yanada 
oshiradi.