Tursun usarovich salimov jahon xalqlari etn ologiyasi

Uy-joylar. 
An’anaviy qishloq uylari Markaziy Yevropa va 
Bolqondagi slavyan mamlakatlarida turli xilligi bilan xususiyatlan- 
gan. Bolqonda к о 'plab xilma-xillikka ega janubiy slavyan tipi tar­
qalgan. 0 ‘tmishda bu xildagi uylarda kishti deb nomlangan ichida 
o‘choq o‘rnatilgan xonasi bo‘lgan. Bunday uyda bir yoki ikkita (soba, 
staya deb nomlangan) yashaydigan xonalar ham qurilgan. Uyning 
oldida ustunlarga tayangan terrasa - ayvon ham qoldirilgan. Ovqat 
past, aylana shaklidagi stolga qo‘yilgan. Xonadon egalari past uch 
oyoqli taburetkalarda o‘tirganlar. Devor bo ‘ у lab qo‘yilgan taxtadan 
yasalgan ensiz yotoqlarda yoki poida uxlashgan.
290

---

Bolqon yarimorolining tekislik hududlarida XIX asrda asosiy 
qurilish ashyosi loy va tosh boigan. Loydan uylarni ikki usulda 
qurishgan. Birinchi usulda paxsa shaklida somonli loydan devomi 
asta-sekin o‘stirib borishgan. Ikkinchisida devor ustiga o‘matilgan 
taxtadan qolipning ichiga loyni solib, mustahkamlab, qurigandan 
so‘ng qolipni olib yana yangi qatlamni boshlashgan. Boylar uylarini 
pishiq g‘ishtlardan tiklashgan. Bunday uylar g ‘arbiy slavyanlarda 
ham tarqalgan.
Uylaming g‘arbiy o‘rta yevropa tipi ko‘p jihatdan janubiy yev­
ropa tipiga o‘xshash bo‘lib, Lujitsa, Polshaning g‘arbi va Chexiyada 
uchraydi. Qadimda bu xildagi uylar Markaziy Yevropaning kelt aholi- 
sida keng tarqalgan edi. Slavyanlaming tog‘li rayonlarida alp tipidagi 
uylar qurilgan. Ular ikki-uch qavatli yashash va birinchi qavatdagi 
xo'jalik xonalaridan iborat.
Sharqiy O 'rta Yevropa tipidagi uylar polyaklar, chexlar, slovaklar, 
lujichlarda tarqalgan. Bu yog‘ochlami yo‘nib qurilgan yoki sinchli 
uylar bo‘lgan. Ulaming tomi ikki yoki to‘rt tomonga qaratib quri- 
lib, mayda taxtachalar yoki somon bilan yopilgan. 0 ‘tmishda xori­
jiy slavyanlarda yengil novdalardan to‘qilib, loy bilan suvalgan uylar 
ham boigan.
Qurilish bilan bog‘liq turli udumlar ham uchraydi. Jumladan, 
yog‘ochdan yo‘nib devor tiklashda oldingi burchakka tangalar, bir 
b o ia k non va bir siqim bug‘doy qo‘yib, «baxtli, sihatli boisin» deb 
tilak bildirishgan. Bu narsalar xonadon egalariga to‘kin hayot va ish- 
larida omadni ta’minlaydi, deb hisoblashgan.
G‘arbiy va Janubiy slavyanlaming zamonaviy uy-joylari 
an’anaviysidan ancha farq qiladi. Uylaming tarhi barcha rayonlarda 
bir xil. Shahar tipidagi mebellar fabrikalarda tayyorlangan. Xonalar- 
ning vazifalari ham xalq turmushi taraqqiyoti davomida o‘zgarib bor­
moqda.