89
BILIB OLING.
-di qo‘shimchasi bilan yasalgan
o‘tgan zamon shakli so‘zlovchining bevosita o‘zi
ko‘rgan harakat va holatni bildiradi. Bu qo‘shimchadan
so‘ng shaxs-son qo‘shimchasining -m, -k (qoldim,
qoldik), -ng, -ngiz (qolding, qoldingiz) shakllari qo‘llaniladi.
-(i)b qo‘shimchasi bilan yasalgan o‘tgan zamon shakli
ilgari ro‘y bergan harakat va holatning so‘zlovchi to-
monidan eshitib bilinganini ifodalaydi va bu qo‘shimchadan
so‘ng shaxs-son qo‘shimchasining -man, -miz, -san, -siz,
-di(-lar) shakllari qo‘shiladi.
-gan qo‘shimchasi bilan yasalgan o‘tgan zamon shakli
harakat va holatning ilgariroq bajarilganini bildiradi va
bu qo‘shimchadan so‘ng shaxs-son qo‘shimchasining -man,
-miz; -san, -siz shakllari qo‘shiladi.
222-mashq.
Òopishmoqlarning javoblarini toping. O‘tgan zamon
fe’llarining yasalishini izohlang.
1. Oq yer ochdim, qora bug‘doy sochdim. 2. O‘zi qator
joylashgan,
bir-biriga boylangan, bir-birini kuzatar,
behisob
nur uzatar. 3. Mixlangan qulog‘idan, suv quyar oyog‘idan.
4. Ko‘k ko‘ylakka g‘o‘za yoydim.
223-mashq.
Ko‘chiring. O‘tgan zamonni hosil qiluvchi qo‘shim-
chalarning tagiga chizing.
Men iljayib turaverdim. U ovutib turgan ukamni qo‘ydi-
da, qo‘g‘irchoqlarining oldiga yugurib ketdi. Men ham «li p»
etib hujraga kirib, ho‘qachadan yog‘ o‘yib oldim. U
yerdan chiqib o‘tinxonaga kirdim. Kulrang tovug‘im, qara-
sam, piyozdan qilingan moyak ustida tug‘ib o‘tirar edi. Sekin
borib, qanotini ko‘tarib boqsam, allaqachon tug‘ib bo‘lgan
ekan, lekin onalik mehri bilan tuxumni bosib yotar ekan.
U tuxumni oldim. Òovuq qaqalab qochdi. (
G‘afur G‘ulom)
Dostları ilə paylaş: 
