117
-
bioritmning buzilishi (masalan, tetiklik va uyqu);
-
hayotiy ehtiyojlarni qondirishning buzilishi (ochlik hissi);
-
emotsional anomaliyalar (yig‘loqilik, tez xafa bo‘lish).
Tushunadigan ota-onalar mustaqillikka intilayotgan bolaning
faolligini kerakli tomonga yo‘naltira olishadi. Bolaning maksimal
xavfsizligi
ga g‘amxo‘rlik qilish doimiy cheklovlar va «mumkin emas» so‘zini
kamroq ishlatishga harakat qilish zarur. Uydagi fazo mumkin va mumkin
emasga aniq ajratilishi lozim. Bu mumkin bolganda cheklovlarni boshqa
alternativ xulq-atvor bilan almashtirish lozim:
uydagi predmetlarni
yaxshilab qarab chiqib, bola istayotgan predmetni xavfsizrog‘i bilan
almashtirish zarur.
3 yoshdagi inqiroz: 3 yoshga kelib bola o
£
zini kattalar bilan taqqoslay
boshlaydi va kattalar qilishi mumkin bolgan (huquqi bolgan), ular bajara
ola
digan harakatlarni bajarishga intiladi. «Men
katta bolsam mashina
haydayman», «Men sizga katta tort olib kelaman», «Mening yuzta
qo
’
g‘irchog‘im bo’ladi» kabi xohishlarini o
’
z tili bilan ifodalaydi va u kelasi
zamonda gapirsa ham o‘zining barcha xohishlari
ni shu bugun amalga
oshirishga harakat qiladi. Ko
£
pincha bunday xislat qat’iylik
va qaysarlik
bilan namoyon boladi. Bu qaysarlik asosan bolaning kattalarga bildirgan
salbiy xatti-
harakatlarida namoyon bo‘ladi. Bola o‘zini mustaqil harakat qila
olishini ang
lagan vaqtdan boshlab, unda «o‘zim qilaman» boshlanadi va bu
yana qaysarlik va o‘jarlik tarzida ko‘rinadi. 3 yoshdagi inqiroz bola
shaxsining ma’lum bir dara
jada rivojlanganligi va kattalar bajaradigan xatti-
harakatlarni qila olmayotganligini anglashi natijasi hisoblanadi. Inqiroz
davrida yuzaga keladigan iroda, layoqat va boshqa bir qancha xususiyatlar
uni shaxs bolib shakllanishiga tayyorlaydi.
Dostları ilə paylaş: