Urganch davlat pedagogika instituti

Psixologiya fanida uchta katta gurux (turkum)ga ajratilgan sezgilar (ektseroretseptiv, prioretseptiv, interorretseptiv) o`z navbatida quyidagi turlarga bo`linadi.
Ko`rish sezgilari.
Eshitish sezgilari
Xid bilish sezgilari.
Ektserotseptiv
Ta'm bilish sezgilari.
Teri sezgilari.
Muskul- harakat (kinetsetik).
Statik sezgilar.
Propriotseptiv
Organiksezgilar.
Interotseptiv
Ko`rish sezgilari.
Inson tamonidan rang va yorug`likni sezish ko`rish sezgilari tarkibiga kirib.yu seziladigan rangllar esa xromatik va axromatik turlarga bo`linadi.
Psixofiziologik qonuniyatga binoan yorug`lik nurlari uchburchak shisha prizma orkali utib singanda xosil bo`ladigan ranglar xromatik ranglar deb atalib, ular kamalak ranglari xisoblanadi va tarkibiga kizil, zargoldok, sarik, yashil, xavorang, Kuk, binafsha, tuslarini qamrab oladi. Birok mazkur ranglarning turlari, ko`rinishlari tabiatda xilma –xil va nixoyatda kupdir. Odatda ok rang, kora rang, kul rang va ularning turlicha ko`rinishlari axromatik ranglar deb ataladi.
Ko`rish sezgilarining organi –ko`z xisoblanib, u ko`z soqqasi va undan chiqib keladigan kuruv nervlaridan tashkil topgandir. Ko`z sokkasini va undan chiqib keladigan kurkuv nervlaridan tashkil topgandir. Ko`z sokkasini tashki tomirli va tur pardalari urab turadi. Tashki pardaning aniq bo`lmagan ok qismi sklera yoki kotgan kattik parda deb nomlanadi, uning old tamonida joylashgan bir muncha kavarik qismi tinik mugo`zparda deyiladi. Tashki pardaning orka tamonida tomirli pardp joylashgan bo`lib, uning oldingi qismi rangdor parda deb ataladi. Mazkur pardaning ranggiga binoan, uning tovlanishiga karab, odamlarda ko`z Kuk, kora, sarik jilo beradi va ularni biz Kuk ko`z, kuy ko`z, kora ko`z va xakazo deb ataymiz. Rangdor pardaning urta qismida yumalok teshik mavjud bo`lib, biz uni korachig deb ataymiz. Xudi shu teshik orkali ko`z ichiga yorug`lik nurlari kiradi.
Ko`zning uchunchi pardasi tur parda deb nomlanib, u ko`z sokkasining butun ichki yuzasini koplaydi. Korachig bilan rangdor pardaning orkasida ikki tamoni kovarik, tinik jism ko`z gavhari orkali joylashgan bo`ladi. Yorug`lik nurlari unda tuplanib, sung sinadi va tur pardaga narsa yoki jismning aksi, surati tushadi. Xalka shaklidagi kipriksimon muskulning o`zayishi va qisqarishi tufayli gavhar yo kipriksimon muskulning o`zayishi yoki qisqarishi tufayli gavhar yo yassilanadi, ko`zga yakinlashtirilganda esa u shar shakliga kiradi. Ko`z gavharining mazkur xosiyati tufayli Xox o`zokda, Xox yakinda bo`lmasin, narsalarinng aksi gavhardan utib, sung tur pardasisga tushaveradi.