Urganch davlat universiteti “Geodeziya, kartografiya, geografiya” kafedrasi

9-Mavzu: Umumgeografik kartalar yaratishni tashkil qilish.
O‘ZBYEKISTON RYESPUBLIKASI
OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI
“Geodeziya, kartografiya, geografiya” kafedrasi
“Umumgeografik kartalarni loyihalash va tuzish“fani
Ma’ruzach: Adambayev Alisher

УМУМГЕОГРАФИК КАРTАЛАРНИНГ МАTЕМАTИК АСОСИ

Умумгеографик картанинг математик асосига масштаб, проексия, номенклатура ва компоновка киради. Математик асос картанинг мақсади ва мазмунига боғлиқ ҳолда танланади.

Xaritaning geodezik asos elementlari va ularni loyihalash

Yaratiladigan xaritaning maqsadi va mavzusi aniqlashtirilgandan keyin matematik va geodezik asosni loyihalashga o'tiladi. Unga quyidagilar kiradi

• boshlang‘ich xarita materialining geodezik asosini tadqiq qilish va uni berilgan geodezik koordinatalar tizimiga o'tkazish (1:500 000 va yirik masshtabli xaritalar uchun);
• yaratiladigan xarita uchun kartografik proyeksiya tanlash yoki topish
• xaritaning bosh masshtabini loyihalash
• xarita formati va komponovkasini loyihalash
• boshlang’ich kartografik materialning kartografik proyeksiyasini tanish (aniqlash)
• boshlang‘ich material proyeksiyasini yaratiladigan xarita proyeksiyasiga o‘zgartirish
• matematik asos elementlarini qurish uslubiyotini ishlab chiqish va boshlang‘ich kartografik material tasvirini ko‘chirish

Geodezik asos

Geodezik asos - xaritani yaratish uchun zarur bo'lgan geodezik ma’lumotlar yig'indisidir. Geodezik asos elementlariga tegishli davlatda qabul qilingan geodezik koordinatalar tizimida belgilangan tayanch punktlar hamda bu tayanch punktlar bilan bog’liq koordinata to'rlari kiradi

Geodezik koordinatalar tizimi quyidagilarni o’z ichiga oladi

• referens-ellipsoid parametrlari (a katta va b kichik yarim o‘q kattaliklari, a botiqligi va e ekssentrisitet)

• boshlang‘ich punktda geoidning referens-ellipsoiddan balandligi

• Boshlang’ich geodezik mal’umotlargeodezik (boshlang‘ich punktning kengligi va uzoqligi, oriyentir punktiga azimut).