Јурилиш материаллари ва конструкциялрини тадіиі этиш ва
Yüklə 24,39 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
4.7-rasm. Doiraviy stendning sxemasi: 1–stendning tayanch konstruksiyasi; 2–to‘g‘ri yuruvchi gidravlik domkratlar; 3–taqsimlash yostiqlari; 4, 5–qum to‘ldirilgan faza; 6–qaytuvchi domkratlar; 7–qoplash (ishlab chiqish) halqasi. Tyubinglarni sinashda, tonnellarni qurishda va foydalanishda obdelkaga ta’sir etuvchi bosimni o‘lchash dinamometrik ballonlar (maxsus tayyorlangan tyubinglar) yoki boshqa qurilmalar yordamida amalga oshiriladi. O‘lchash uchun tayyorlangan bloklarning miqdori tog‘ bosimning yoki tuproq bosimining notekisligiga, baholash aniqligiga va boshqa omillarga bog‘liq holda belgilanadi. 148 4.3. Sinovlarni o‘tkazish va olingan natijalarni baholash Konstruksiyalarni sinash havo temperaturasi musbat bo‘lganda, konstruksiya betonlangan kuni aynan bir xil beton aralashmasidan tayyorlangan, 15x15x15 sm o‘lchamli standart namunalar sinalgandan so‘ng o‘tkaziladi. Yirikgabaritli konstruksiyalarni betonlashda namunalarni tanlab olish konstruksiyaning oralig‘ining o‘rta qismiga va tayanch uchastkalariga quyilayotgan beton aralashmasidan o‘tkazilishi kerak. Konstruksiya sinaladigan kuni betonning mustahkamligini mexanik ta’sir ko‘rsatuvchi asboblar bilan, ultratovushli yoki radiometrik usullar bilan buzmasdan aniqlash tavsiya etiladi. Sinashdan oldin hamma o‘lchov asboblari o‘rnatiladi, sinovlar jurnaliga esa ularning konstruksiyada joylashishi sxemasi o‘rnatilish nuqtalarini boQlagan holda sxemasi chiziladi. Yoriqlarni yanada aniqroq qayd etish uchun sxemada sinalayotgan konstruksiyaning pastki va yon yoqlariga konstruksiyaning o‘lchamlariga bog‘liq holda uyachalarining o‘lchami 20 dan 30 sm gacha bo‘lgan to‘r chiziladi. Konstruksiyani yuklantirishdan oldin katokli tayanchlar panadan bo‘shatib olinadi va tayanch maydonchalari katoklarning erkin harakatlanishi masalasida tekshiriladi. Konstruksiyani yuklantirish donabay yuklar bilan, richagli moslamalar bilan va domkratlar bilan bosqichma bosqich, mustahkamlikni tekshirish bo‘yicha nazorat yuklanishini 10% oshmaydigan va buyum bikrlanishidan 20% oshmaydigan bosqichlarda amalga oshiriladi. Barcha hollarda konstruksiyaga yuklanish asta-sekin, siljishlarsiz va konstruksiyaning bo‘yi bo‘yicha simmetrik orta borishi kerak. Konstruksiyani donabay yuklar bilan yuklantirishda, ularni taxtlash uni sinashda konstruksiya deformatsiyalarining erkin paydo bo‘lishini ta’minlovchi vertikal oraliqlar bilan o‘tkazilishini kuzatish kerak. O‘lchov asboblarining to‘g‘ri o‘rnatilganligi (tegib turish zichligi, o‘lik yurishni istisno etish va h.k.) quyidagi tarzda tekshiriladi: ikki bosqichli yuklanishdan so‘ng konstruksiya birinchi bosqichgacha yuksizlantiriladi va asboblarning ko‘rsatishlari sinchiklab tekshiriladi. Asboblarning ko‘rsatishlarida og‘ishlar aniqlanganda bu asboblar yechib olinishi rostlanishli va boshqatdan o‘rnatilishi kerak. Har bir bosqichda yuklantirgandan so‘ng asboblar bo‘yicha ko‘rsatishlar sanaladi va konstruksiya yuklanish ostida kamida 10 min tutib turiladi. 149 Yuklanish ostida tutib turilganda konstruksiya ko‘zdan kechiriladi va asboblar ko‘rsatish vedomostga yoziladi, shuningdek bu payt yoriqlarning paydo bo‘lishi va ularning o‘sishi kuzatib boriladi. Yoriqlar konstruksiyalarning sirtida qalam bilan qayd etiladi va sinovlar jurnaliga yuklanish bosqichini ko‘rsatgan holda tartib raqamlari bilan yozib qo‘yiladi. Bundan tashqari, konstruksiyaning sirtida har bir bosqichdan so‘ng yoriqning ko‘rinadigan uchini ko‘ndalang chiziqcha tortib belgilab va yuklatish bosqichi raqamini ko‘rsatish kerak. Tutib turish oxirida, keyingi yuklanish bosqichi oldidan asboblarning ko‘rsatishi yana yozib olinadi. Yoriqlarga yo‘l qo‘yib bo‘lmaydigan konstruksiyalarni sinashda, 90% nazorat yuklanishi qo‘yilgandan so‘ng birinchi yoriqlar paydo bo‘lguncha yuklanishning keyingi bosqichi kattaligini nazorat yuklanishining 5% ga teng deb qabul qilinadi, yoriqlar paydo bo‘lgandan keyin esa yuklanishning qabul qilingan teng bosqichlari bilan qabul qilinadi. Agar konstruksiyaga yuklanish me’yordagi kattalikka yetsa, uni yuklash to‘xtatiladi va shu yuklanishda kamida 30 minut tutib turiladi. Keyin konstruksiya qabul qilingan bosqichlar bilan buzilguncha yuklantiriladi. Konstruksiya buzilishidan biroz avval nazariya kattalikning 80% ga teng yuklanishda konstruksiyada o‘rnatilgan barcha o‘lchov asboblari yechib olinadi. Siqilgan hududda va tayanchlar yaqinida armaturaning uzilishi va betonning buzilishi yuz berganda buzilish kuzatish yo‘li bilan, shuningdek asboblar bo‘yicha, yoriqlarning ochilishi kengligi (1,5 mm dan ortiq) bo‘yicha va oxirgi yuklanish bosqichidan so‘ng avvalgi beshta yuklanish bosqichlarining egilishlari yig‘indisiga teng yoki undan katta bo‘ladigan egilish kattaligi bo‘yicha aniqlanishi mumkin. Konstruksiyaning buzilishi oralig‘ining 1/50 uzunligidan ortiq bo‘lgan egilish bilan tavsiflanadi. So‘ngra ∑ ∑ хис буз Р P nisbat aniqlanadi va S kattalik bilan taqqoslanadi, bunda ∑ буз Р — xususiy og‘irligini hisobga olgan holdagi buzuvchi yuklanish yig‘indisi; ∑ хис Р — xususiy og‘irligini hisobga olgan holdagi hisobiy yuklanish yig‘indisi. 150 GOST 8829-94 ga muvofiq S kattalik konstruksiyaning buzilishi tavsifiga bog‘liq holda og‘ir va yengil betonlar uchun statik sinovda kamida quyidagicha bo‘lishi kerak: bo‘ylama cho‘zilgan armaturaning oquvchanligida va siqilgan hududdagi betonning maydalanishida bo‘ylama cho‘zilgan armaturaning oquvchanligi bilan bir vaqtda — 1,4; bo‘ylama armatura uzilganda, siqilgan hududdagi beton maydalanganda yoki uning qiya yoriqlar bo‘yicha buzilishida, shuningdek armatura tortib olinganda va betonning chetlari yorilganda — 1,6. Bikrlik sinalayotgan konstruksiyani me’yordagi yuklaish bilan yuklantirishda uning oralig‘i o‘rtasida paydo bo‘ladigan egilishi kattaligi bilan tavsiflanadi. Agar konstruksiya me’yordagi yuklanish bilan yuklantirilganda haqiqiy egilish kattaligi nazariy egilish kattaligidan 10% dan ko‘proqqa ortiq bo‘lmasa, u holda konstruksiya bikrlik talablariga javob beradi. Agar konstruksiyada dastlabki yoriqlarning paydo bo‘lishi hisobdagi yoki me’yordagi yuklanishlardan ortadigan (yorilishga bardoshlikning birinchi va ikkinchi toifasi uchun) yuklanishlarda yuz bersa, va me’yordagi yuklanishda yoriqlarning ochilishi 0,1–0,2 mm dan ortiq bo‘lmasa, (yorilishga bardoshlikning uchinchi toifasidagi konstruksiyalar uchun), u holda konstruksiya yorilishga bardoshlik bo‘yicha sinovdan o‘tgan deb hisoblanadi. Konstruksiya sinalgandan so‘ng konstruksiyaning buzilgan qismlari, shuningdek o‘ziga xos yoriqlar paydo bo‘lgan uchastkalar, fotosuratga olinadi, tajriba ma’lumotlari ishlovdan o‘tkaziladi va sinovlar to‘g‘risida hisobot tuziladi. Hisobotda konstruksiyaning nazariy hisob-kitobi amalga oshiriladi, sinash uslubini tanlash asoslanadi, shuningdek konstruksiyaning mustahkamligini, bikrligini va yorilishga bardoshligini baholab xulosalar chiqariladi. Yüklə 24,39 Mb. Dostları ilə paylaş:
|