Јурилиш материаллари ва конструкциялрини тадіиі этиш ва

1.3. Mikroskopik tahlil 
Tabiiy va sun’iy minerallarni tashxis kilishning eng aniq usullaridan biri 
ularning optik xususiyatlarini tekshirishdir. Bu xossalar maxsus asbob – 
polyarizatsion (qutblash) mikroskopi yordamida ko‘rib chiqiladi, uning qo‘llanishi 
namunani kattalashtirish va uni ham parallel, ham nurlarning kesishuvchi yurishida 
qutblangan yorug‘likda ko‘rib chiqish imkonini beradi. 
Mikroskopik tahlil asosida har qanday turli jarayonlarni bevosita yoki bilvosita 
tekshirish uchun ham foydalanishi mumkin. Eng ko‘p bu tahlil quyidagi masalalarni 
o‘rganish uchun qo‘llanadi: xom-ashyo materiallari kristallarining shakllari va 
o‘lchamlari ularni pishirish mahsulotlari va qovushoq moddalar gidratatsiyasi 
mahsulotlarini; kristallar o‘sishi va ularning yemirilish jarayonlarini; minerallarning 
optik konstantalarini o‘lchash yo‘li bilan ularni identifikatsiya qilish; kristallar 
tuzilishining ba’zi bir kristalkimyoviy xossalarini belgilash (kristallarning tashqi 
ko‘rinishi, payvandliligi, darzliligi, mintaqalanishi, qo‘shimchalar mavjudligi, 
g‘ovakliligi va sh.k.) moddalardagi faza o‘zgarishlari; diffuziya jarayonlarini va sh.k. 
Boshqacha qilib aytganda, sifatli mikropreparatlarni tayyorlash imkoniyati mavjud 
bo‘lganda mikroskopik tahlil har qanday jarayonning alohida bosqichlarini nazorat 
qilish imkonini beradi. Aynan shuning uchun mikroskopik tahlildan sement 
zavodlarining labarotoriyalari va ilmiy – tekshirish institutlarida keng foydalaniladi. 
Undan foydalanib, 5 – 10 min ichida ishlab chiqarish texnologik jarayoning buzilishi 
va mahsulot sifatining o‘zgarish sabablarini aniqlash mumkin: klinkerni yaxshi 
kuydirilmaganligi, sementning dispersligi, uni qo‘shimchalar bilan aralashtirishning 
bir tekisligini aniqlash; betonning strukturasini – undagi to‘ldiruvchilar 
taqsimlanishining bir tekisligini, g‘ovakligi va shu kabilarni o‘rganish.
So‘nggi yillarda mikroskopiyaning texnik imkoniyatlari quyi va yuqori 
haroratlarda, ultrabinafsha va infraqizil nurda, ultra tovush ta’sir qilganda va b. da 
tekshirishlarni o‘tkazishga imkon beradigan usullarni ishlab chiqish natijasida ancha 
kengaygan.

---

37