Јурилиш материаллари ва конструкциялрини тадіиі этиш ва

ΔH = H
2
-H
1
 kkal / g. mol 
Entalpiyaning bunday o‘zgarishi uchun ΔH
o
298 (yuqoridagi belgi standart 
holatni, ya’ni bosimni 1 at, pastdagi indeks – haroratni bildiradi), belgi qabul 
qilingan. 25
o
S dan farq qiluvchi haroratlarda oddiy faktlarning hosil bo‘ladigan 
issiqlik sharoitlarida termodinamikaning birinchi qonuni asosida effekt kattaligining 
haroratga bog‘liqligini chiqarish kerak. Silikatlar bosimdagi gazli fazasi bo‘lmagan 
kondensirlangan tizimlar hisoblansa, unda kichik bo‘lgan tashqi bosimga e’tibor 
bermasa ham bo‘ladi. Ta’sir etish issiqlik effekti kattaligi 
ΔH tenglamaning o‘ng 
qismida, Qr be
lgidan boshqa belgi qo‘yiladi. ΔH belgi, agar ta’sir etish issiqlik 
yutilish bilan (ya’ni + Qr= -
ΔH ) hosil bo‘lsa ijobiy, aksi bo‘lsa, agar ta’sir etish 
issiqlik ajralishi bilan hosil bo‘lsa (ya’ni – 
Q = + ΔH) salbiy bo‘ladi.
Boglovchi moddalar kimyosida kalorimetriya usuli bog‘lanishlarni hosil qilish 
issiqligini va eritish issiqligini hamda moddalar gidratatsiyasini aniqlash uchun 
qo‘llaniladi.
1.7.1. Bog‘lanishlarni hosil qilish issiqligini aniqlash 
Hosil qilish issiqligi deb berilgan haroratda elementlarning eng barqaror holatiga 
javob beradigan oddiy moddalardan ushbu bog‘lanishni hosil qilish ta’sirining 
issiqlik effektiga aytiladi. Hosil qilish issiqligini moddaning istalgan soniga, ayniqsa, 
bog‘lanishning 1 moliga kiritiladi (kkal/mol). 
Ta’sir etishning issiqlik effektini aniq o‘lchash uchun reaksiya tez va oxirigacha 
yetishi zarur. Portlandsement klinkerining minerallarini olish ta’siri juda ham sekin 
oqib o‘tadi va natijada ushbu shartga javob bermaydi. Bog‘lanishlarning hosil qilish 
issiqligini aniqlashda bevosita kalorimetrik o‘lchamlardan foydalanilmaydi, lekin 
turli bevosita usullar qo‘llaniladi.
Ta’sir etishning issiqlik effekti tenglamaning o‘ng qismida ko‘rsatilgan barcha 
moddalarning hosil qilish issiqligi va tenglamaning chap qismida ko‘rsatilgan barcha 
moddalarning hosil qilish issiqligi o‘rtasidagi farqqa teng. (tegishli koeffitsiyentlar 
bilan birga).

---

65 
Barcha jadvalga oid hosil qilish issiqligi tajribani o‘tkazishning bir xil shartlariga 
kirishi zarur. Masalan, hosil qilish ta’sirining issiqlik effekti –S
2
S 25
o
S bo‘lganda, 
quyidagi formula hosil bo‘ladi.
1. 2Ca O + Si O
2
kvars = 
β – Ca
2
Si O
4
+ Q ; 
Sa + 
2
1
O
2
= Ca O + 151,8 kkal/mol (Q
1
) ;
Si + O
2 
= Si O
2
kkal/mol + 205,4 kkal/mol (Q
2
) ; 
2Ca + Si + 2O
2
= 
β – Ca
2
Si O
4
+ 539,4 kkal/mol (Q
3
) ; 
Q 
reaks. 
= Q
3
– (2Q
1
+ Q
2
) = 539,4 – (303,6 + 205,4) = 30,4 kkal/mol 
2. 2Ca O + Si O
2
kvars = 
β – Ca
2
Si O
4
+ 30,4 kkal/mol