AZƏrbaycan miLLİ elmlər akademiyasi a. A. Bakixanov adina tariX İnstitutu
Yüklə 4,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şahin Fazil
|
Beyt:
Gündüz-gecə dövlət ki, onu arzu edərdim, 420
Misranın farscası: Be hər ke bengəri be həmin dərd mobləlast.
621
Yol tapdı evin həndəvərindən özü gəldi. 421
onun istəyi ali hümayunun gücü ilə asanlıqla həyata keçmiş oldu. [Mürşidqulu xan] onların gəlişini çox böyük qələbə sanıb belə qərara gəldi ki, hər birini bir mülazimi ilə dövlətxanaya gətirib başqa adamlarını saxlamasınlar, onlar qoy öz evlərinə getsinlər və sabah dövlətxanaya təşrif gətirsinlər. Sarayın qapıçı və mühafizləri dövlətxana qapılarını açıb əzəmətli xanları və onların yoldaşlarını içəri buraxıb, döyüşçülərini isə uzaqlaşdırdılar. Mürşidqulu xan onların yanına adam yollayıb dedi: "Siz həzrətlər, sədaqətli və sufipərəst olduğunuza görə, evlərinizə qayıtmanızdan əvvəl mübarək dövlətxanaya gəlmişsiniz. Sufilik təriqi belədir ki, siz əvvəlcə (şahzadə Abbas Mirzənin – Ş.F.) ayağını öpməklə müşərrəf olasınız. İndi şərafətli nəvvab yatmışdır. Siz bu gün dövlətxanada qalın ki, sabah şaha baş əyməklə müşərrəf olasanız". Onları dövlətxana və "At meydanı" arasındakı evlərə apardılar və həmin gecə üstlərində göz oldular. Əmirlər anladılar ki, həbs olunublar, ali şahın yanına getmək səadəti ilə şərəflənə bilməyəcəklər, Mürşidqulu xanla görüşmək onlara qismət olmayacaqdır. Sübh açılan kimi mühafizəçilər gəlib onlarda olan bütün silahları yığdılar və beləliklə də həbs əlaməti zahir oldu. İsgəndər şanlı nəvvabın ordusundakı vəziyyətə gəldikdə isə məsələ belə baş vermişdir: Alişan xanların gedişindən xəbər tutan başqa əmirlərin hər birisi öz adamları ilə birlikdə şəhərə gəlib öz evlərində gecələdilər. Ertəsi gün əmrə müvafiq olaraq Qorxmaz xan Şamlı, Mürşidqulu xanın vəziri Mirzə Şahvəli və bir dəstə ustaclı ağsaqqalı İsgəndər şanlı nəvvabı Əbu Talib Mirzə ilə şəhərə gətirmək üçün onların istiqbalına getdilər. Gördülər ki, İsgəndər şanlı nəvvab və nəvvab şahzadə xeymədə əyləşib, İlahinin əməlinə heyran vəziyyətdə qalmışlar. Hər ikisini atlara mindirib şəhərə gətirdilər. Elə ki, dövlətxanaya çatdılar, əşrəf kamyab nəvvab (Abbas Mirzə -Ş.F.) öz böyük atasını istiqbal etdi, onun əlini öpməklə müşərrəf oldu, əziz qardaşını mehribanlıqla qucaqladı. Atasının əlindən tutaraq onu müqəddəs hərəmxanaya gətirdi.
421 Beytin farscası: An dövləti ke, mitələbidim ruz-o şəb, Porside rahe-xane-və xod bər dər aməde. 622
Fələyin nahamvar vəziyyətindən və fani dünyanın keşməkeşlərindən cana doymuş İsgəndər şanlı nəvvaba elə onsuz da dinc və rahat bir guşə lazım idi. O, öz əziz fərzəndi ilə görüşdən olduqca şadlandı, səltənət və padşahlıqdan əl çəkib, oğlunun humayun başını şahlıq tacı ilə bəzədi, öz ata-babasından ona çatan irşad əmanətini əziz fərzəndinə təhvil verdi, əhali və İraq ləşkəri tərəfindən indiki vaxta qədər "Abbas Mirzə" çağırılan mübarək ad "Şah Abbas" adlanmağa basladı. Həmin gecə səltənət qadınları, cənnətməkan şahın pak qızı, alilər alisi və İsgəndər şanlı nəvvabın anası olan Zeynəb bəyim başda olmaqla səltənət çadırının qadınları şahzadələrlə birlikdə şəhərə gələrək müqəddəs hərəmxanaya daxil oldular, [yeni şahla] görüşmək şərəfinə yetdilər. Əlahəzrət zilləllah şahın bəxtindən onun güclü düşmənləri belə asanlıqla ələ keçirildiklərindən [Mürşidqulu xan], onları dəf etmək fikrinə düşdü, onları - o dikbaşları təcili olaraq həyatdan aparmağı münasib bildi. İsmayılqulu xanı öldürməklə şamlı tayfasından bir qədər çəkinən Mürşidqulu xan Qorxmaz xana onu şamlıların ağsaqqalı edəcəyi barədə vədə verib özünə müttəfiq etdi. Ertəsi gün o, "Çehelsütun" sarayına gəlib bəzədilmiş divanxanada, oradakı əmir və dövlət başçılarının hüzurunda əlahəzrət zilləllah şahı hörmətli anasının icazəsi ilə hümayun taxta əyləşdirdi. O məclisdəki bellərinə dövlətxahlıq kəməri bağlamış olan qızılbaş əmirləri və əyanları Əbu Talib Mirzənin xanlarını şəhid olan şahzadənin (Həmzə Mirzənin - Ş.F.) qanında müqəssir bilib, xüləfalara və ağsaqqallara xitab edərək, qardaş qanının alınmasını tələb etdilər. Bir neçə qızılbaş tayfası razılıq verib, hümayun qərarı təsdiqlədilər. Belə hökm olundu ki, o camaatı "Çehelsütun" sarayına gətirsinlər və bu xanədanın sufiləri və havadarları onlardan qisas alsınlar. O camaat əmrə əməl edib aşağı düşdükdə, vəziyyət məlum oldu. Onlar tək-tək saraya yaxınlaşdıqca hər tərəfdən onlara qılınclar yönəlirdi. Əvvəlcə İsmayılqulu xanı doğradılar, ondan sonra Əliqulu xana həmin şərbətdən içirdilər. Məhəmməd bəy Sarı Solağı Məhəmməd Şərif bəy Çavuşlunun evindən gətirib yoldaşlarına tay etdilər. Əhməd Sultan Asayişoğlunun öldürülmək ehtimalı yox idi, amma o, qətl olunan xanlarla yaxın olduğundan, paltarının içərisində gizlətdiyi xəncəri çəkib bir-iki nəfəri yaraladı və buna görə də 623
öldürüldü. Dəllək Xudaverdi ilə birlikdə rəhmətlik şahzadənin qətlində əli olan Rzaqulu bəy Eynallı da qətl olundu. Qürur səhrasında sərgərdan olan o əmirlərin hamısı qəbahətli əməllərinə görə öz əməl paltarını əcəl paltarı ilə əvəz etdilər, var-dövlətləri isə müsadirə olundu. Başqa əmir, vəzir və mənsəb sahiblərinin günahları əfv edildi, onlar cərimə ödəməklə ölümdən xilas oldular. Hər birindən müəyyən məbləğ tələb olundu və mühəssillər, onlardan alınacaq pulları Xorasandan əşrəf şahzadənin məiyyətində gələnlərə cibxərcliyi və ənam vermək üçün, işə başladılar. Beləliklə, qarmaqarışıqlıq və fitnə-fəsad yeri olan İran torpağı şahın ədalət nuru ilə günəş kimi parladı və bütün camaat (kafeye-ənam) bu haqda belə dedi:
Səltənət taxtı bu gündən edər sərəfrazlıq Ki, onun üstünə birpadşah salıb sayə 422
Yuxarıda qələm bunu bəyan etmişdi ki, [kitabın] bu cildi on iki məqalədən ibarətdir. Allaha həmd olsun ki, (lillahül-həmd), on iki məqalənin birincisi o həzrətin (Şah Abbasın - Ş.F.) kəramətli sələflərinin (əslaf) və ali məqamlı əcdadının uca məqamlarının (məqamat) şərhi-halı kimi yazılmış, zeyli (məzəyyəl) isə onun özünün şərafətli adına, mübarək və uca (sami) isminə istək qələmi və sədaqət hüsnü ilə qələmə alınmışdır. Həmin təəccüblü və qəribə əyyamda baş verən o həzrətin səadətli təvəllüdündən başlayaraq, onun cahanbanlıq və cahangirlik günəşinin dəğum (tülu) vaxtı olan dövlət və kamranlıq taxtına əyləşməsinə qədər üz verən hadisələri [bu müəllif] öz bildiyi və bacardığı səviyyədə bəyan səhifəsinə yazaraq, bu səadət dəftərinin dibaçəsini bəzədisə də, amma hal- hazırda natamam vəziyyətdədir. Əvvəlki vədimə görə, yüyrək yerişli kəhərin (cəvad) yerişinə bənzər qələmimi söz demək meydanında (mezmar) cilvələndirərək, qalan ön iki məqaləni o həzrətin öz zavalsız hökmranlığı zamanındakı zirək hərəkətləri (ətvare-zəkiyye),
422 Beytin farscası: Sərire-səltənət əknun konəd sərəfrazi, Ke saye bər sərəş əfkənd xosrove-ğazi.
624
bəyənilən müşahidələri (seyəre-mərziyye) və səadət amallı (xəcəsteməal) əhvalatları da ikinci səhifədə Allahın köməyi və bəyəniş hüsnü ilə müfəssəl surətdə şikəstə qələmlə yazılacaqdır. Bu səhifənin sonunda yazılacaq ki, onu mütaliə edən insanlar yazılanlardan tam məlumat əldə etsinlər ki, aləm karxanəsini nizamlayanların, yaradılan (afərineş) bu cahana nəzarət edənlərin, bilik və qayda-qanun icadçılarının (əbda) köməyi sayəsində o dövran yeganəsinin (Şah Abbasın - Ş.F) cahandarlığının düşünülmüş xüsusiyyətlərini və böyüklüyünü (bozorg-vari) seyr edərək onun nə qədər yüksək şəxsiyyət olduğunu bilsinlər ki, zülcəlalın (Allahın - Ş.F.) köməyi, iqbal ulduzunun (əxtər) qüvvəsi və bəxt ulduzunun (kövkəb) yardımı ilə onun tərəfindən nə kimi böyük fəthlər (fotuhat) baş verib, zəmanə o həzrətin dövlət övliyalarının üzünə tərəqqi qapılarını necə açıb, O, Allahın (Xodadad) mədədi ilə əhalinin işlərini öz hüsnü-tədbiri, düzgün rəyi və elmi ilə necə tənzimləyib. Qoy ki, ölkələr tutan (keşvərgir) sultanlar, rəy və tədbir sahibləri bu təqdir divanının dibaçəsinə nəzər saldıqda [o həzrətin] bəyənilmiş qanunlarını özlərinin əməl qanunu [qanune-kerdar] və davranış dəsturül-əməli etsinlər. 423
İrəc Mirzə II cildin 1097-ci səhifəsində yazır: "İskəndər bəy Münşi "Tarixi-aləmaraye-Abbasi"nin birinci cildini (birinci səhifə) on iki məqaləyə bölür, amma təəssüf ki, qədim Tehran çapına əsasən həmin səhifənin yalnız birinci məqaləsi dərc olunmuşdur. Hazırkı çap da həmin nəşrin üzündən çapa hazırlandığından on bir məqalədən xali idi. Mən bu kitabın müxtəlif nüsxələrini əldə etdiyimdən çatışmayan hissələr iki əlyazma nüsxəsi əsasında onun bu çapına daxil edildi. Belə ki, Məclis Kitabxanasında saxlanılan və 1084-cü ildə (miladi 1673) üzü köçürülən bir əlyazma nüsxəsi (N2 2111) əsasında, həmçinin
423 Qeyd: Bu səhifədən sonra "Tarixe-aləmararaye-Abbasi"nin hazırda üzərində işlədiyimiz İrəc Əfşar çapında (üçüncü çapı) əsərin II cildinin birinci yarısı başlanır, lakin I cildin əvvəlində İskəndər bəy Münşinin bu cildin 12 məqalədən ibarət olması qeydi nəzərə yetirildi. Biz buna görə də II cildin birinci yarısının tərcüməsinə başlamadan göstərilən məqalələrin hamısını ardıcıl olaraq tərcüməmizin 674-cü səhifəsindən sonra verəsi olduq - Ş.F.
625
yazılma tarixi bilinməyən başqa əlyazma nüsxəsinə əsasən həmin on bir məqalə bu çapa salındı və düşünürəm ki, kitabın nöqsanı aradan qaldırıldı. Kitaba düşməyən on bir məqalə birinci məqalənin bitməsindən sonra 373-cü səhifənin on yeddinci sətrindən başlayır". 424
Qeyd: Məni bir mütərcim kimi düşündürən də elə budur. Ustad İrəc Mirzə "Tarixe-aləmaraye-Abbasi" əsərinin çapı əsnasında bu nəşrə ardıcıl düşməyən həmin on bir məqaləni 373-cü səhifənin on yeddinci sətrindən sonra öz yerinə qoya bilməzdimi? Mən ustadın o səhvini təkrar etmək istəmədim və onun tərəfindən II kitabın sonunda yer tutmuş məqalələri birinci cildin birinci məqaləsinin bitməsindən sonra verdim.
O HƏZRƏTİN ALLAH DƏRGAHINA DİQQƏT VƏ HƏDSİZ BAĞLILIĞININ (ESTEĞRAQ) ZİKRİ
Yüksək seyid mənsubiyyətinə (nəsəb), həmçinin ali mənəvi fəqirlik və dərvişlik mərtəbələrinə, əgər bunlara pəhrizkarlıq (riyazət) və cahad (mocahede) də əlavə olunsa, o həzrətin əcdadı təriqət ərbabı, şeyxlər və Allaha tapınan (əhlullah) olduqlarından, onlardan həmişə Allah dərgahı naminə yüksək möcüzələr (adat) həyata keçirilmişdir, eləcə o həzrət də öz əzəməti, yüksək mərhəməti (məvaheb) və əqidə zənginliyi, [həmçinin] etiqad paklığı baxımından "uşaq atasının sirridir" 425
qeybdən gələn ilhamatın və İlahi nurun həyata bəxş etdiyi hərtərəfli mənəviyyat nümayəndəsi kimi özündə zahiri (suri) və mənəvi hökmranlığı birləşdirmiş, irsən (be həsbe-ers) öz əcdadlarının ali məqamlarından bəhrələnmişdir. Hakimiyyət, cahangirlik, dünya işlərinin
424 Bizim tərcüməmizdə 674-cü səhifədən sonra - Ş.F. 425 İfadənin ərəbcəsi: "əl-vələdu sirru əbihi.
626
nizamlanması mənəvi bir rabitə və imtahan olduğundan o həzrətdən çoxlu yüksək adətlər müşahidə olunmuşdur ki, bütün bunların təfsilatla verilməsi uzunçuluğa səbəb ola bilər. O həzrət heç vaxt Allah dərgahına hədsiz bağlılığından (esteğraq) uzaqlaşmamışdır. Tanrıya itaət və dini ehkamların icrası vaxtı vahidlik (əhədiyyət) dərgahının vüsal bəhrinə o elə qərq olur ki, bu vaxt sanki öz varlığını unudur. O, dövlət işlərini yerinə yetirərkən Allahın məsləhəti olmadan hakimiyyətin və dövlətin nizamı və idarə olunmasında fal (tefal) və istixarəsiz* heç bir işə başlamır, Qurane- Məcidin gözəl kəlamlarla (nəs) buyurduğu yoldan dönmür, hər hansı bir işin icrası nə qədər zəruri olsa belə, yenə də Allahın məsləhətindən uzaq olmur, Allahdan ayrılmır.
Biz məddahlıq və söz bəzəmək şivəsindən uzaq olaraq [xatırladırıq ki,] o həzrət fəhm və fərasətinin zənginliyi, ali idrakı, yüksək fitrəti (olovve-fetrət) cəhətincə mükəmməl biliyə malik bir şəxsdir, dünyanın cari işlərində düzgün mülahizə və fikir sahibidir. Hökmranlıq taxtına əyləşən kimi zəmanə sultanları arasında cahandarlıq qaydalarını, cəng etmə və qoşun çəkmə üsullarını, döyüş səfi bəzəmək məharətini, ədalət və səxavət (dad-o dehəş) tərzini yeniləşdirdi, onun bəyənilən fərmanları və qanunları kamkar padşahların cahanı idarə etmək (karnameye-cəhan) düsturüləməlinə çevrildi. Erkən yaşlarından başlayaraq indiyədək onun bu əbədi hakimiyyəti zamanında baş verən böyük hadisələr, müharibələr, qala və şəhərlərin alınmasında ona mülazimlik edən və dövlət işlərini nizamlayan ağıllı və işbilən insanların fikir və mülahizələri olması ilə yanaşı o həzrətin bütün işlərdə uzaqgörənliyi onların hamısından üstün olmuş, hökmranlıq məsələlərində meydana çıxan hər bir çətinlik nəhayət etibarilə onun müşkillər açan fikri ilə öz həllini tapmışdır. Onun hər barədə düşündüyü hər tədbir təqdirə müvafiq olmuş, bəxt oxu qəzavü qədər oxları kimi murad hədəfinə tuş gəlmişdir. Aqil insanların nəzərincə onun düzgün bilinməyən işləri ən nəhayətdə düzgün çıxmışdır. Hamıya bu məna
627
zahir və aşkar olmuşdur ki, ən cüzi işlər də daxil olmaqla əhalinin bütün məsələləri, cahandarlıq ayinləri, ölkələrin fətholunma qaydaları bilavasitə asimani ilham və Allahın köməkliyi ilə, şübhəsiz ki, o həzrətin düzgün mülahizəsi və düzgün fikri ilə həyata keçmişdir, onun uzaqgörən (durbin) rəyinin nəticəsidir və heç kim onun işinə müdaxilə etməmişdir.
Nurlu hər rəy ki, olmuşdur onun, Hamısı sirridir ilkin və sonun. O düyünlər ki, vurub elmi-bəşər, Bilmədi açmağı heç kim o təhər. Elə aqil ki, rəyinin fikri Mat edir ustadı ustad təki. 426
O həzrət öz nəfis nəfəsi (nəfəse-nəfis) ilə hökmranlıq taxtına əyləşərək aləmi bəzədikdə yaşının azlığına, düşmənlərinin çoxluğuna, yardımçılarının azyaşlı olmalarına baxmayaraq, İlahinin ona iltifatı sayəsində, həmçinin bəxtinin və iqbalının köməyi ilə, dövlət işlərinin nizamlanmasını və səltənət intizamını elə bir şəklə gətirdi ki,
Ən bəsirətli adamlar ona heyran oldu. 427
Çünki, on ildən artıq idi ki, İran məmləkətləri güclü və hökm sahibi olan bir padşahdan xali qalmışdı. Bəzi ləşkər cahilləri, qoşun başçıları və tayfa mötədilləri özlərinin cəhalət, nadanlıq və
426 Beytlərin farscası: Ançe məxzune-rəye-ənvəre-ust Həme əsrar məbdəəst-o məad*. Oqdehaye-cəhane-daneşra Hiç təbi ço təbe-u nəqoşad. Tefle-rəyəş ze bəs xurədməndi Mizənəd təxte bər səre-ostad. * Qeyd: Məbdə və məad həyatın başlanğıcı və sonun ifadə edən istilahlardır. D-r Moin "məad" sözünü "axirət aləmi" kimi göstənr (Bax: M.Moin. Göst. Lüğət, c. III, s. 4210). 427
Misranın farscası: Ke xire mand dər u dideye-ülul-əbsar. 628
xəbisliklərinə görə xudbinləşmiş və iki dəstəyə ayrılmışdılar. Onların təmiz əqidə ətəyi sədaqətsizlik çirkabına bulaşmış, hər başda bir sevda yaranmışdı. Bu səbəbdən məmləkətə xələl dəymiş, güclü düşmənlər (yəni osmanlılar - Ş.F.) və özbəklər iki yandan İran məmləkətinə tamah salmış, hər il bir məmləkət əldən getmişdi. Belə bir vəziyyətin və möhkəm qarışıqlığın olmasına baxmayaraq, o həzrət İranın vəziyyətinin yaxşılaşmasına iqdam etdi. Əvvəlcə, yüksək xanlıq və sultanlıq rütbələrinə yiyələnən əmirləri və özbaşınalığa adət edərək həmişə el və oymaq arasında ixtilaf yaradan qoşun başçılarını, el-oba arasında düşmənçiliyə rəvac verənləri aradan qaldırmağa başladı, habelə bu zümrələrdən olan şəxsləri öz səyinin çoxluğu və tədbirinin münasibliyi ilə bir-bir ələ keçirib ədəm diyarına yolladı, işə yararlı insanları isə tərbiyələndirib, yüksək məqamlara və əmirlik dərəcələrinə çatdırdı. Get-gedə əvvəlki yolverilməz vəziyyət əhali tərəfindən unuduldu, mövcud ziddiyyət bir qədər azalmağa başladı, ləşkərlər arasında şahın əmrləri və qadağa tədbirlərinin (nəvahi) nüfuzu artdı, əldən çıxmış məmləkətlər geri qaytarıldı, [üstəlik də] bir çox başqa yerlər onlara əlavə olundu. Bu haqda ikinci səhifədə öz məqamında məlumat veriləcəkdir.
Bəsirət sahibi olan şəxslərdən gizli deyil ki, hər sabiq padşahın adının əvvəlinə "sahibqran" sözü artırılmışdır. Bu söz əksər halda [müxtəlif] bəzədilmələrlə münşi və katiblər tərəfindən işlədilmişdir, lakin, əlahəzrətin şəninə uyğun olan bu ifadə tamamilə haqlı yazılmışdır, çünki onun səadətli təvəllüdündən hal-hazıra qədər asimani ulduz yaxınlaşma və birləşmələri (qranat) baş vermişdir ki, onların hökmləri (ehkam) həqiqətən də o padşahın əhvalına uyğundur. Nücum elminin isbat etdiyinə görə, müxtəlif asimani qranlar iqtidarlı bir sahibqranın zühur etməsinə dəlalət edir. Mahir ulduzşünaslar əgər bu hadisəyə dərindən nəzər salsalar, görərlər ki, səltənətin zühuru və dövlətin möhkəmliyi o yüksək 629
sifatlı zata ulduzların qranları nəticəsində inayət olunmuş, onun ləyaqətli xüsusiyyətləri məhz həmin qranların təsiri və hökmü ilə baş vermişdir. Min on ikinci ildə (miladi 1603/04) üç ulduz qövsü (borce-qovse-mosəllesə) bürcündə bir atəş parladı. Sabiq münəccimlər, xüsusilə Mövlana Məhyəddin Ənarpiyazi bu elmə möhür vuran yüksək dərəcəli bir bilici kimi yazmışdı ki, bu hadisə böyük bir dövlat başçısının zühurunun əlamətidir, elə bir başçının ki, onun səadətli zamanında dünyada, müxtəlif məzhəblərdə və dinlərdə dəyişiklik yaranacaq, bəzi məmləkətlər viran olacaq, sürgünlər, qətl-qarətlər, talanlar baş verəcəkdir. Bu deyilənlər o xoşbəxt həzrətin səadətli əyyamında Azərbaycan, Şirvan və Gürcüstanda baş verən hadisələrlə üst-üstə düşür. Dövranın dəyişkənliyı nəticəsində həmin məmləkətlərdə yayılan batil məzhəb və dinlər [o şəhriyarın] məhz iti qılıncı sayəsində zavala uğradı, qiyamət təsirli ləşkərin gediş-gəlişi, fələyin tələbi və qranların təsirindən bəzi islam ölkələrində dağıntılar yarandı. Bır çox müsəlman və qeyri-müsəlmanlardan ibarət xalq kütləsi öz vətənlərindən ayrı düşdülər, ətraf yerlərə səpələndilər, Gürcüstanda qətl-qarətlər baş qaldırdı və bircə dəqiqə də səngimədi, onların minlərlə qızı və qadını islam dinini qəbul etdi. Kütlə əqidəli adamlar böyük təhlükələri "qran" adlandırırlar. O həzrət südəmər vaxtından (reza) bu günədək çox böyük xətərlər və qranlardan qurtulmuşdur ki, elə hal heç bir sahibqranın başına gəlməmişdir. [Məsələn:] Birincisi: Körpəlikdən ana-atadan ayrılmaq böyük məhrumiyyət (şədayed) və kədərdir ki, həyatının başlanğıcında (bədayət) o həzrətə üz vermişdir. İkincisi: İsmayıl Mirzənin hakimiyyəti zamanı şahzadələrin qətli həyata keçirilmişdir ki, [o həzrət] bu pis əməli öz gələcək mətləbinə qeyri-müvafiq bilmişdir. Onun lələsi Şahqulu Sultan Yegan da [o vaxt] Heratda qətlə yetirildi, amma Allah o zatın yeganə hamisi olmuş, yüksək məqamlar arzusunda olan dünyapərəst, xudbin, özündənrazı cahillərin gözləri qarşısına hicab pərdəsi tutduğundan [Şah Abbas] düşmənlərin məkr və təhlükələrindən qurtula bildi. Üçüncüsü: Ən böyük təhlükə [isə] bu olmuşdur: Xalq arasında yayılan söhbətlərə görə Əliqulu xan Şamlı İsmayıl Mirzə tərəfindən bu alçaq işin (Abbas Mirzənin öldürülməsinin - Ş.F.) yerinə yetirilməsi üçün gödərildi. O, mübarək ramazan ayında Herata çatdı, asimani göstərişlərlə |