Xalqımızda azadlıq, müstəqillik fikirlərini daha da gücləndirmiş oldu
BAKI UNĠVERS ĠTETĠ TƏ LƏBƏ LƏRĠNĠN QARġ ILIQLI YARDIM CƏ MĠYYƏ TĠ
Yüklə 19,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- BAKIDA XARĠCĠ DĠPLOMATĠK NÜMAYƏN DƏ LĠKLƏ R
- BAKININ AZAD OLUNMAS I (1918)
- "...Komandanız altında bulunan cəsur türk əsgərlərimiz tərəfindən Azərbaycanın baş kəndi olan Bakının düşməndən təmizlənməsi münasibətilə millətim, zati
- BAKININ MÜDAFĠƏ SĠS TEMĠ
- BALAXANI - SAB UNÇU POLĠS MEYS TERLĠYĠ
|
BAKI UNĠVERS ĠTETĠ TƏ LƏBƏ LƏRĠNĠN QARġ ILIQLI YARDIM CƏ MĠYYƏ TĠ Azərbaycan Xa lq Cü mhuriyyətii dövründə yaradılmış qeyri-höku mət xeyriyyə təşkilatı. 1919 ildə fəaliyyətə başlamışdı. Cəmiyyətin əsas vəzifəsi ehtiyacı o lan tələbələ rə maddi yardım göstərmək, onların yaşayış ş əraitini ya xşılaşdırmaq idi. Cə miyyətin nəzd indəki ə mə k bürosu ehtiyacı olan tə ləbələri işlə tə min edird i. Bundan əlavə, kasıb tə ləbələrin nəfinə kütləv i müha zirələ r təşkil o lunurdu. Cə miyyət Aprel işğalından (1920) sonra fəaliyyətini dayandırmışdır.
xarici dövlətlərin Azərbaycanın paytaxtı Bakı şəhərindəki diplo matik heyətləri. Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti dövründə Bakıda xarici d iplo matik nümayəndəliklər fəaliyyətə başladılar. İngiltərənin v itse-konsulu Gevelke, Belçikanın konsulu Ayvazov, Yunanıstanın konsulu Kusis, Gürcüstanın diplomatik nü mayəndəsi N.S.A lşibay, Ermənistanın diplo matik nümayəndəsi Q.A.Bekzadyan, Danimarkan ın konsulu E.F.Biyerinq, İtaliyanın konsulu L.Qrikurov, Litvanın konsul-agenti V.İ.Miskeviç, İranın baş konsulu Səədül-Vəzir, Polşanın konsul-agenti S.Rılski, Şimali A merika Birləşmiş Ştatlarının vitse-konsulu Randolf, Ukraynanın vitse-konsulu Qolovan, Finlandiyanın konsul-agenti Vegelius, Fransanın konsul-agenti Yemelyanov, İsveçrənin konsulu Klottyu, İsveçin konsulu R.K.Vanderpluq Azərbaycanda tam səlahiyyətlə diplo matik fəaliyyətə başlamışdılar. Yaponiya hökuməti A zərbaycanla dip lo matik münasibətlər yaratmağa hazır o lduğunu bildirmiş, Antuan Delabus başda olmaq la Vatikan da öz nü mayəndələrini Bakıya göndərmişdi.
262
Əd.: Aзepбaйджанская Pecnублика (1918-1920), Документы и материалы. 1918-1920 rr., Б., 1998; Həsənov C, Azərbaycan beynəlxa lq münasibətlər sistemində (1918-1920-c i illə r), B., 1993. BAKIDA MART SOYQIRIMI - Ba kıda ha kimiyyəti ə lə keç irmiş daşnak-bolşevik güruhunun başçısı S.Şau m- yanın rəhbərliyi ilə əvvəlcədən hazırlanmış plana əsasən, 1918 ilin ma rtından etibarən "əksinqilabi ünsürlərlə mübarizə" çağırışı ilə Bakı Xalq Komissarları Sovetinin silahlı erməni-daşnak hərbi birləşmələrinin Bakı quberniyasını azərbaycanlılardan tə mizlə mək məqsədilə həyata keç ird iyi soyqırımı. Hə min soyqırımı nəticəsində 1918 il mart ın 31-dən aprelin 2-də k təkcə Ba kı şəhərində 12 min nəfə rdən ço x dinc və silahsız a zə rbaycanlı e rmənilər tərəfindən qətlə yetirild i. Bakın ın azərbaycanlılar yaşayan məhəllələri daşnaklar tərəfindən dəhşətli talana məruz qaldı (bax Mart soyqırımı (1918). BAKININ AZAD OLUNMAS I (1918) - Bakı şəhərinin A zərbaycanın müstəqilliyinə qarşı barışma z mövqe tutmuş qüvvələrdən azad olun ması üçün türk və A zərbaycan hərbi hissələrindən təşkil edilmiş Qafqaz İslam Ordusunun və onun tabeliyinə verilmiş Azə rbaycan könüllü dəstələrinin 1918 il sentyabrın 14-15-də həyata keç ird iyi döyüş əməliyyatı. Əməliyyat Bakı şəhərində hakimiyyəti ələ keçirmiş "Sentrokaspi diktaturası"nın əsasən daşnaklardan ibarət qoşunlarına və onun çağırışı ilə Bakıya gəlmiş ingilis hərbi qüvvələrinə qarşı aparılmışdır. Bakı şəhərinin azad edilməsi üçün ilk ciddi-cəhd 1918 il avqustun 5-də göstərilmişdi. Həmin gün Qafqaz İslam or- dusu Şərq cəbhəsi ko mandanı (bax Şərq cəbhəsi komandanlığı) Mürsəl paşanın rəhbərliyi ilə Qu rd qapısı istiqa mətindən Bakıya doğru hücum oldu. Hücumun əsas zərbə qüvvəsini Qafqaz İslam Ordusu hissələrinin Şimal qrupu təşkil edirdi. Bu qrupun qüvvələri 9-cu, 10-cu, 13-cü və 38-ci türk alayların ın bölmələrindən, iki A zərbaycan süvari alay ından, Su mqayıt dəstəsindən və digər bölmə lərdən ibarət idi. A zərbaycan hərbi qüvvələrin in üstünlük təşkil etdiy i Cənub qrupu is ə Puta- Ələt arasında mövqe tutmuşdu. Polkovnik Həbib bəy Səlimovun rəhbərlik etdiyi bu qrupa Xəzərsahili ərazilərin və Bakıya aparan yolların təhlükəsizliy ini təmin etmək tapşırılmışdı.
Avqustun 5-nə planlaşdırılan döyüşdə Qafqa z İsla m Ordusu qüvvələri qarşısına qoyduğu vəzifə ləri yerinə yetirə bilmədi. General Denstervillin komandanlığı alt ında Bakıya gəlmiş ingilis hərbi hissələri ilə möh kə mləndirilmiş "Sen- trokaspi" hərbi qüvvələri, habelə onların kö məyinə yetişən Ba kı Ko mmunasına sadiq qüvvələr Qa fqaz İsla m Ordusu hissələrinin hücumunun qarşısını ala bildilər. Gəncədən Bakıya qədər uzun və ağır döyüş yolu keçmiş türk-A zərbaycan hərbi qüvvələrin in yorğunluğu, maddi və canlı it kilərin va xtında bərpa edilmə məsi halları da "Sentrokaspi" cəbhəsində birləşən qüvvələrin müqavimət gücünü artırdı. Hücum kifayət qədər uğurlu başlasa da, sadalanan amillər, habelə döyüşün coğrafi baxımdan daha mürəkkəb o lan bir istiqamətdən aparılması son nəticədə ciddi itkilərə gətirib çıxardı. Bakın ın azad edilməsini uğurla başa çatdırmaq üçün 5 avqust döyüşünün nəticələri Qafqaz İslam Ordusu koman- danı Nuru paşa, Əlahiddə Azərbaycan korpusunun komandanı Əlağa Şıxlinski və onların rəhbərlik etdikləri qərargahlar tərəfindən ciddi təhlil o lundu, ordu hiss ələrinin və Azərbaycan xa lqın ın iradəsinin reallaşdırılması, qüvvələrin düzgün istiqamət ləndirilməsi üçün zəruri tədbirlərin həyata keçirilməsi planlaşdırıldı. Onla rın arasında hərbi qüvvələrin gücləndirilməsi, döyüş taktikasına yenidən baxılması, Bakıətrafı kəndlərin əhalisinin döyüşə səfərbər edilməsi, qoşun hissələrində və könüllü dəstələrdə döyüş ruhu və qələbə əzmin in qald ırılması kimi tədbirlər var id i. Hə min tədbirlərin həyata keçirilməsi istiqamət ində aparılan işlərin əsaslı surətdə götür-qoy edilməsi, məqsədyönlü şəkildə qurulması 1918 il sentyabrın 15-də Bakı şəhərinin Azərbaycan xalqın ın müstəqilliyinə yabançı o lan qüvvələrdən təmizlən məsi ilə nəticələndi. Əməliyyatı qələbə ilə başa çatdırmaq üçün, hər şeydən əvvəl, Bakı ətrafındakı hərbi qüvvələr möhkəmləndirild i. Süley man İzzət bəyin ko mandir olduğu 15-ci firqə Türkiyədən Azərbaycana göndərild i. Bu firqə Bakının şimalında, Biləcəri istiqamət ində yerləşdirildi. Xid mətə çağırılmış azərbaycanlılar hesabına Beşinci Qafqaz firqəsinin canlı it kiləri q ismən bərpa edildi. Qüvvələrin silah, sursat və ərzaq ehtiyaclarının aradan qaldırılması üçün Azərbaycan Hökumət i və Qafqa z İslam Ordusu
263
ko mandanlığı tərəfindən lazımi tədbirlər görüldü. Təchizat və təminat işlərin in aparılması ilə bərabər, 5 avqust döyüşündən sonra hissə və bölmə lərdə yaran mış ağır mənəvi-psixo loji duru m a radan qaldırıld ı. Xa lqın milli ma raq və mənafeyindən irə li gələn son dərəcə gərəkli b ir vəzifən in həyata keçirilməsinin, yəni Bakının a zad edilməsinin vacibliyi hərbi hissələrin şəxsi heyətinin, könüllü dəstələrin üzv lərinin əzmində və iradəsində öz əksini tapdı. Əsgər və zabitlərin döyüş ruhunun qaldırılması üçün hərbi hissələrin şəxsi heyətinə ünvanlanmış xüsusi bir mü raciət də qəbul edilmişdi. Bakıətrafı kəndlərin əhalisi şəhərin azad ed ilməsinə səfərbər o lundu.Bu kəndlərin silah tuta bilən sakinləri Maş- tağa dəstəsində, digər könüllü dəstələrdə, süvarı bölmələrində birləşdilər, Bakının şimal-şərqi boyunca uzanan döyüş xəttində mövqe tutdular. Qafqaz İsla m Ordusu komandanlığı Bakının azad olun ması üçün daha çevik taktikanı nə zərdən keçirməyə başladı. Qurd qapısı istiqaməti əsas zərbə istiqaməti kimi saxlansa da, əməliyyatın şəhərətrafı dairəvi xətt üzrə aparılması məqsədəuyğun sayıldı. Bakının azad o lunması ə məliyyatına hazırlıq istiqamət ində Abşeron yarımadasının bir sıra strateji əhəmiyyətli məntəqələrinin ələ keçirilməsi üçün mövqe döyüşləri keçirild i. On ların ən əhəmiyyətlilərindən b iri Binəqədi
ingilis qüvvələrinin əhatə zo lağını daha da daraltmaq imkan ı verdi. Məh z bu döyüşdən sonra Bakıdakı ingilis qüvvələrinin ko mandanı general Denstervill 1918 il sentyabrın 1-də Qafqaz İslam Ordusu qüvvələrinə müqavimət göstərilməsinin mü mkünsüzlüyünü etiraf etdi. Bakın ın azad o lunması üçün keçirilən həlledici hücumun p lanı Nuru paşa tərəfindən hazırlan mışdı. Hücu ma lazımi hazırlıq işləri başa çatdıqdan sonra Nuru paşa, türk ordusu Şərq qrupunun komandanı Xəlil paşa, Əlahiddə Azərbaycan korpusunun komandanı Əliağa Şıxlinski və digər yüksək rütbəli zabitlər Bakı ətrafına gəld ilər. Qafqaz İslam Ordusu ko mandanlığın ın qərargahı Gü zdəkdə, 5-ci Qafqaz firqəsinin qərargahı Qobuda, 15-ci türk firqəsinin qərargahı isə Masazırda yerləşdirilmişdi. Hücum planına əsasən 5-ci firqə Qurd qapısı - Xırdalan xətii arasında, 15-ci firqə isə Biləcəri istiqamət indən başlayaraq Zığ burnuna qədər olan əra zidə yerləşdirilmişdi. Əlahiddə A zərbaycan korpusuna daxil olan milli hərbi h issələr və könüllü Azə rbaycan dəstələri də bu firqələrin ə məliyyat tabeliyinə verilmişdi. 4-cü Azərbaycan piyada alayı, süvari və topçu bölmələri 5-ci firqənin hücum sahəsində iştirak edirdilər. A zərbaycan milli qüvvələrinin süvari alayları, Maştağa dəstəsi və digər könüllü dəstələr isə 15-ci firqə ko mandanlığ ının əməliyyat tabeliy inə verilmişdi. Biləcə ridən başlayaraq, Zığ burnuna qədər olan dövrələ mə xətt boyunca, əsasən, Azərbaycanın milli qüvvələri döyüşürdülər. Ümu mi hücum plan ma əsasən, 15-ci firqənin əməliyyat sahəsində yerləşdirilmiş türk-Azərbaycan qüvvələri qarşı tərəfin qüvvələrini parça- 264
lamaqla Qurd qapısı istiqamətindən hücuma keçən h issələrin sürətlə Bakıya girməsinə zəmin yaratmalı idilər. Sentyabrın 13-də a xşa m Nuru paşa tərəfindən imza lanan həlledic i hücum ə mrinə əsasən, türk hərb i hissələrin in 9-cu, 10-cu, 13-cü, 56- cı p iyada alay ları və topçu bölmələ ri Qurd qapısı istiqamətində qəra r tutmuşdular. Əmrə əsasən, 9-cu və 56-c ı a layla r gece başlanacaq hücumla atəş açmadan "Sentrokaspi" və ingilis qüvvələrinin ilk müdafiə xəttini ələ keçirməli, sonra hücumu davam etdirə rək, qarşı tərə fin ikinci müdafiə xəttini də nəza rət alt ına alma lı, yalnız bundan sonra ələ keç irdikləri mövqelərdə möhkəmlən məklə, səhərin açılmasın ı gözləməli idilər. Arxada qalan alayların və topçu bölmələrinin yetiş məsi ilə Bakıya doğru hücum davam etdirilmə li id i. Qafqa z İsla m Ordusu qüvvələri sentyabrın 14-nə keçən gecə başlanan hücumla qarşıya qoyulan vəzifələri uğurla yerinə yetird ilə r. "Sentrokaspi"-ingilis qüvvələrin in son dərəcə güclü müqavimətinə ba xmayaraq, h iss ə və bölmə lərin çevik və sürətli fəa liyyəti, əsgər və zabit lərin, habelə A zərbaycan könüllülərinin mərd lik və ə zmkarlıqla döyüşməsi, Nuru paşanın əməliyyatı məharətlə idarə etməsi, o rdunun ehtiyatda saxlanılan 106-cı və 107-ci alay larının vaxtında və yerində döyüşə qatılması qarşı tərəfin bütün ümidlərin i puça çıxardı. Sentyabrın 14-də "Sentrokaspi"-ingilis qüvvələrinə ağır zərbə endirildi. Elə hə min günün a xşamı ingilis qüvvələri Ba kın ı tərk etdilər. Sentyabrın 15-də isə döyüşlər o qədər də uzun sürmədi. Bakın ı nəzarətdə saxlamağa çalışan qüvvələr xarici ölkələrin konsulluqların ın nümayəndələrinin iştirakı ilə aparılan danışıqlarda şəhəri təhvil verməyə razı olduqlarını bildirməyə məcbur oldular. Bununla da, Bakın ın azad olun ması üçün türk-Azərbaycan qüvvələrinin Bakının azad olun ması üçün apardıqları iki günlük əməliyyat parlaq qələbə ilə başa çatdırıldı. Sentyabrın 16-da qələbə münasibətilə türk-A zərbaycan hərbi hissələrin in Bakı ətrafında paradı keçirildi. Paradda Xəlil paşa, Nuru paşa, Əlağa Şıxlinski, polkovnik Həbib bəy Səlimov, Azərbaycan Parla mentinin və Höku mət inin üzvlə ri, bu qələbəni sevinc və ruh yüksəkliyi ilə qarşılayan Ba kı və ətraf kəndlə rin sakinlə ri iştira k ed irdilər. Paraddan sonra adları çəkilən şəxslər, Höku mət rəsmiləri qoşun bölmələrin in müşayiəti ilə Bakıya daxil o ldular. Müstəqil Azərbaycan dövlətinin yeni paytaxtına çevrilmiş Bakın ın azad edilməsi ilə bağlı Höku mətin başçısı Fətəli xan Xoyski ö z minnətdarlığın ı və təbrikini Nuru paşaya bu sözlərlə bildimıişdi: "...Komandanız altında bulunan cəsur türk
Azərbaycan tarixi, 7 cilddə, c.5, B., 2001; Süleymanov M , Azərbaycan ordusu (1918-1920), B., 1998; yenə onun., Qafqaz İslam Ordusu və Azərbaycan, B., 1999; Yüccer N., Birinci dünya savaşında Osmanlı ordusunun Azerbaycan və Dağıstan harekatı, Ankara, 1996. BAKININ QIRMIZI ORDU TƏ RƏ FĠNDƏ N Ġġ ĞALI - Sovet Rusiyasının Ba kını ələ keçirmə k və Azə rbaycan Xalq Cü mhuriyyətini devirib bütün Şimali A zərbaycanı işğal etmək məqsədilə həyata keçird iyi təcavüzkar hərb i əməliyyat (ba x Bak ı əməliyyatı (1920)).
qoşunlarının təcavüzü təhlü kəsinə qarşı Bakı şəhərinin qurudan və dənizdən müdafiəsin in təşkili üçün həyata keçirilmiş hərb i tədbirlər sistemi.
müdafiə mövqeyi yaradılmışdı. Onlardan ilk yeddisi Abşeron yarımadasının müdafiə xətti boyunca qurulmuşdu. Bakının müdafiəsi üçün Biləcə ri, Böyükşor - Ra zin dağı və Əh mədli yüksəkliy indən keçən xətt boyunca qurulmuş mövqelər Abşeron yarımadasının müdafiə mövqelərinin davamı kimi nö mrələn mişdi. 8-ci dayaq qrupu Biləcəridə, 9-cu qrup Dərnəgüldə, 10-cu Keşlədə, 11-c i Güvüldağda, 12-ci Əh mədlidə, 13-cü Sultan (Zığ) burnunda, 14-cü isə Nargin adasında yerləşdirilmişdi. Bu qrupların hər biri üçün 2 piyada bölüyü, 8 ədəd pulemyot və 2 ədəd top ayrılmışdı. Dayaq qrupları üçün s əngərlər qazılmış, onların arasında əlaqələr yaradılmış, atəş mövqeləri düzəld ilmiş və ətrafında tikanlı mə ftillərdən maneələ r qurulmuşdu. Bakı ətrafının müdafiə xəttin in ü mu mi uzunluğu 40 verstə qədər idi. Bakın ın dənizdən müdafiəsinin təşkili üçün aşağıdakı tədbirlər həyata keçirilird i: 1) dənizdən Bakıya girəcək marşrutlann müşahidəsi; 2) Bakı hüdudlarının dənizdən qorunması üçün artilleriya müdafiəsinin təşkili; 3) Bakı bu xtasında dəniz polisinin yaradılması. Xəzərdəki hərbi gəmilər ingilislər tərə findən alınaraq Denikinin tabeliy inə verildiy i üçün Bakının dənizdən müdafiəsi yu xa rıdakı təd-
265
birlərin həyata keçirilməsindən asılı idi. Ba kıya hücu mun qarşısını a lmaq üçün iki bu xar gə misi, b ir neçə barkas və motorlu gəmi silah və hərbi te xn ika ilə təchiz edilmiş, Şıx və Su ltan (Zığ ) burunlarında, hə mçin in Na rgin adasında müdafiə batareyaları yerləşdirilmişdi. Dən iz polisi isə Bakı bu xtasının qorunmasını ö z ü zərinə götürmüşdü. Şəhərdaxili telefon şəbəkəsi yenidən qurulmuş, müdafiə mövqeləri və batareyaları ilə Bakı istehkamçıları ara - sındakı rab itə əlaqəsi möhkəmləndirilmiş, Bakı ətrafında qazıma-istehkam işləri genişləndirilmişdi. Denikin qoşunlarının Azərbaycana hücum təhlükəsi aradan qalxandan və 1920 ilin yazında Qarabağda geniş- miqyaslı ermən i təcavüzü başlanandan sonra, Bakının müdafiəsinə xüsusi qüvvə ayrılması qeyrimü mkün oldu. Bakı ətrafında olan qüvvələr də Qarabağda ermən i-daşnak qoşunları ilə mübarizəyə səfərbər olunduğundan, Aprel işğalı (1920) zaman ı müdafiə sistemi işğalçılara güclü müqavimət göstərə bilmədi. Əd:. Azərbaycan tarixi, 7 cilddə, c.5, B., 2001; Süleymanov M ., Azərbaycan ordusu (1918-1920), B., 1998; yenə onun, Qafqaz İslam ordusu və Azərbaycan, B., 1999.
birinci nö mrəsi 1907 il sentyabrın 3-də, sonuncu nömrəsi isə 1920 il aprelin 26-da çıxmışdır. Bakıda 1918 il mart soyqırımından sonra bolşeviklər "Baku", "Kaspi", "Naş qolos " və digər qəzetlərlə b irlikdə "Bakinets" qəzetini də bağlamışdılar. "BAKĠNS KĠ RABOÇĠ" - bolşevik qəzeti. RSDFP Bakı Ko mitəsinin orqanı. Fasilələrlə 1906, 1908, 1917-18 illərdə nəşr olun muşdur. 1-ci nö mrəsi 1906 il may ın əvvəllərində Bakıda g izli çıxmışd ı. 1-c i nö mrədən sonra nəşri dayandırılmışdı. 1908 ilin sentyabrından neft sənayesi fəhlələrinin ictimai-peşə qəzeti kimi nəşr olunmağa başlasa da, əslində, Rusiya Sosial-Demo krat Fəhlə Partiyası Bakı Ko mitəsinin orqanı idi. Redaksiya heyətinə M.İ.Batırev, S.D.Vu lfson, P.A.Caparid ze, V.F.Yefimov, S.S.Spandaryan, S.Şau myan da xil id ilə r. " Bakinski raboçi" Azərbaycan xalq ının milli mənafelərini təmsil etməkdən ço x uzaq idi. O, bolşevik partiyasının mərkəzi orqanı olan "Pro letari" qəzeti ilə sıx bağlı idi və onun siyasi xəttin i ciddi-cəhdlə həyata keçirirdi. 1908 il oktyabrın 31-də çıxan 18-ci nö mrəsindən sonra "Bakinski raboçi" "ziyanlı istiqamətrnə görə" çar hakimiyyəti orqanları tərəfindən bağlandı. Bundan sonra Bakı bolşevikləri 1909 ilin fevra l-ma rtında " Volna" adlı leqal ju rnalın iki nö mrəsin i bura xd ılar. Bu, fakt ik ola raq, əvvəlki redaksiya heyəti tərəfindən bura xılan elə hə min "Ba kinski raboçi" id i. 1917 il aprelin 22-də (mayın 5-də) " Bakinski raboçi" RSDFP Bakı Ko mitəsinin həftəlik orqanı kimi bərpa edildi. 1917 ilin noyabrına qədər həftədə üç dəfə, noyabrdan is ə hər gün (bayramsəhəri günlərdən başqa) çıxırd ı. 1917-18 illərdə 4000 nüs xə tirajla 267 nö mrəsi çıxmışd ır. 1917 ilin mayından "Bakinski raboçi"nin redak-toru Azərbaycan xalq ının qatı düşməni S.Şau myan, həmin ilin oktyabrından isə A.M.Amiryan olmuşdur. Redaksiya heyətinə A.M.Amiryan, P.A.Caparidze, N.N.Ko lesnikova, V.İ.Naneyşvili, S.G.Şau myan daxil idilər. V.Q.Yeqorov, A.B.Karinyan, S.İ.Kasyan, İ.V.Malıgin, İ.T.Fioletov q əzetdə əməkdaşlıq edird ilə r. 1917-18 illərdə "Ba kinski raboçi" V.İ.Len inin, bolşeviklər partiyası MK-nın göstərişlərini rəhbər tutaraq, bolşevik təbliğatı aparır, bolşevik şüarların ı təbliğ edir, kütlə ləri sosialist inqilab ına çağırırd ı. Sö zdə "proletar beynəlmiləlç iliy i və xalq lar dostluğu"nu bayraq edən "Bakinski raboçi" daşnakların Cənubi Qafqaz xalqları arasında ədavət və düşmənçilik to xu mu yayması üçün geniş meydan açmışdı. "Bakinski raboçi" hər cür milli ideyaya milli ö zünüdərkə, milli partiyalara, o cümlədən "Müsavat‖ partiyasına qarşı barış maz mübarizə aparır, A zərbaycar fəhlələrini hər vasitə ilə milli azadlıq hərəkatından u zaqlaşdırmağa çalışırd ı. Qəzet A zərbaycan xa lqının hürriyyə və cü mhuriyyət arzularına qarşı ç ıxır, bu istəyin real olmad ığını, onun qeyri- mü mkünlüyünü təbliğ edird i. Sonradan 10 minlərlə azərbaycanlıya qarşı soyqırımının əsas təşkilatçılarından olan S.Şau myan "müsavat‖çıları və demo kratik qüvvələri hədələyərək "Bakinski raboçi"də yazırdı "Azərbaycan mu xtariyyətini istəyən müsavatçılar nəticədə bir xa rabazar a lacaqlar". "Ba kinski raboçi" Ba kıda və Azərbaycanın digər bölgələrində 1918 ilin mart soyqırımlar ərəfəsində bolşevik-daşnak qüvvələrinin ruporu kimi çıxış edird i. Bakıda S.Şau myanın Xalq Ko missarları Sovet hakimiyyəti devrild ikdən sonra, 1918 il avqustun 11 –də "Bakinski raboçi"nin sonuncu (267-ci) nömrəsi çıxmış və nəşri dayandırılmışdı. Aprel işğalından (1920) sonra, iyulun 15-dən "Bakinski raboçi" "Azerbaydjanskaya bednota" adı ilə, 1920 il noyabrın 7-dən isə öz əvvəlki adı ilə yenidə nəşr olunmağa başladı. Sovet hakimiyyəti illərində AK MK, Az.SSR Ali Sovetinin və Nazirlə r Sovetinin orqanı olmuşdur. Ha zırda "Bakinski raboçi" müstəqil A zərbaycanın mühüm kütləvi informasiya vasitələrindən biridir. Qəzetin təsisçisi Azərbaycan Respublikası Pre zident Aparatının işlər idarəsidir.
A xundov N., Azərbaycan dövri mətbuatı (1832-1920), B., 1987. BAKRADZE Vlad imir Ale ksandroviç (?-?)- A zərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti Pa rla mentinin üzvü. 1919 ilin iyunundan Parla mentdə "Sosialistlər" b lokuna da xil o lmuş və həmin blo ku tə msil et mişdir. BALAXANI - SAB UNÇU POLĠS MEYS TERLĠYĠ Ba kının Bala xanı-Sabunçu ərazisindəki neft mədənlərin i mühafizəsini təmin edən polis qurumu. 19 əsrin sonunda Bakıda neft sənayesinin sürətlə inkişaf etdiyi bir vaxtda - 1897 ildə yaradılmışdır. 1917 il apre lin 17-də Ba kı Xa lq Ko missarları Soveti polismeysterliyi ləğv etmişdir. Ba kı Qa fqaz İsla m Ordusu tərəfindən a zad o lunduqdan sonra Cü mhuriyyəti Hö ku mətinin qərarı ilə yenidən bərpa ed ilmiş, şəhərin neft mədənlə ri rayonlarında qayda yaradılması ona həvalə olunmuşdu. Əra zisi 7 polis məntəqəsinə (Sabunçu, Ra mana, Zabrat, Balaxanı, Suraxan ı, Binəqədi Corat) bölünmüşdü. Məntəqələrə pristavlar başçılıq edirdilər. 266
qurum. 1880 il apre lin 20-də yaradılmış, 1918 il iyu lun 4-də Bakı Xalq Ko missarları Soveti Xalq Təsərrüfatı Şurasının qərarı ilə ləğv edilmişdi. Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti Höku məti Bakıya köçdükdən (1918 il 17 sentyabr) sonra Ba lıq sənayesi idarəsi ö z fəaliyyətini ilk növbədə baxımsızlıqdan tənəzzülə uğrayan vətəgələrin bərpasına yönəltmişdi. Ban kə vətəgəsi də Cü mhuriyyəti Hö ku mətin in 1918 il 30 avqust tarixli qərarına əsasən, bütün varidatı ilə b irlikdə müsadirə edilmiş və 1919 il yanvarın 1-dək xəzinə vəsaiti hesabına istismar olun muşdur. Sonra isə xəzinə ilə imzalan mış müqaviləyə əsasən, 1920 il iyunun 1-dək xüsusi şə xsə, çay və göllərdəki digər məntəqələr isə hərrac vasitəsilə icarəyə verilmişdi. Balıq sənayesi idarəsi 1919 il o ktyabrın 15-də xə zinəyə mə xsus 44 siyənək ovu məntəqəsini 1920 il yanvarın 1-dən 6 il müddətinə icarəyə vermə k barədə qərar qəbul et mişdi. Bundan əlavə, idarə xə zinənin xeyrinə rüsumların art masına, xəzinə gəlirlərinin töycü hesabına çoxalmasına səbəb ola biləcək b ir sıra tədbirlər görmüşdü. Yüklə 19,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|