Xalqımızda azadlıq, müstəqillik fikirlərini daha da gücləndirmiş oldu
Yüklə 19,75 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- HƏRB DÖVRÜ ÜÇÜN QANUNLARIN TƏTBĠQĠ HAQQINDA QƏRAR
- HƏRBĠ DƏMĠRYOLÇULAR MƏKTƏBĠ
- HƏRBĠ-DƏNĠZ QÜVVƏLƏRĠ
- HƏRBĠ ĠNQILAB KOMĠTƏSĠ
- HƏRBĠ LƏVAZIMAT (ĠNTENDANT) ĠDARƏS Ġ
|
HƏBĠBULLA XAN (?-?)- İranın A zərbaycan Xalq Cü mhuriyyətində konsulu. 1918 ilin iyulunda, Qafqaz İslam Ordusunun hərbi uğurları şəra itində ölkənin türk-müsəlman əhalisinin nifrətin i qa zan mış S.Şau myanın başçılıq etdiyi Ba kı Xalq Ko missarları Soveti istefa verməyə məcbur oldu. Hakimiyyətə keçən daşnak və eser-menşeviklərdən ibarət "Sentrokaspi diktaturası" ingilislərdən gözlənilən kö məy i ala bilmədi. Qafqaz İslam Ordusuna müqavimət göstərə bilməyən "Sentrokaspi diktaturası" əlverişli təslim şərtlərinə nail o lmaq üçün bu zaman İranın Bakıdakı konsulu olan Həbibulla xan ı vasitəçi seçdi. Sentyabrın 1-də İran konsulu Bakın ı müdafiə edən Qərb cəbhəsinin komandanı ilə birlikdə Beşinci Qafqaz firqəsinin qərargahına getdi. Ba kının təslim şərt lərinin mü za kirəsi za manı "Sentrokaspi" hökumət inin, İran, A BŞ, İsveç və Danimarka konsulların ın və bir ingilis zabitinin də iştirak etdiyi beynəlxalq heyətin yaradılması təklifi irəli sürüldü. Türk qay məqamı Rüşdi bəy Bakıya gələrək, buradan sülh heyəti ilə geri qayıtdı. Bakıdan gələn heyətlə şəhərin qeyd-şərtsiz təslim edilməsi, dövlət əmlakının təhvil verilməsi, türk, Avstriya və alman əsirlərinin azad olun ması şərtilə saziş bağlandı. Bağlan mış saziş və Qafqaz İslam Ordusunun sürətli hücumu erməni birliklərini tələm-tələsik gəmilərə dolub şəhəri tərk et məyə məcbur etdi. Təslim a ktı nəticəsində tərəflə r arasında küçə döyüşlərinin baş vermə məsi Ba kın ı geniş miqyaslı dağıntılardan xilas etdi.
Həsənov C, Azərbaycan beynəlxalq münasibətlər sistemində (1918-1920-ci illər), B., 1993; Yüceer Nəsir, Birinci dünya müharibəsində osmanlı ordusunun Azərbaycan və Dağıstan əməliyyatı, B., 1999.
1920 ildə Bakı şəhərində həkimlə r cə miyyəti nəzd ində yaradılmışdı. Büronun vəzifəsi boş iş yerlərini qeydə almaq, işsizləri həmin yerlərə yerləşdirmə k, onlara b irdəfə lik ya xud va xtaşırı pul yard ımı göstərmə k idi. Büro şəhər idarəsi tibb-sanitar şöbəsinin nəzdində fəaliyyət göstərirdi. Şəhər idarəsi tibb-sanitar şöbəsinin ü zvü Şərifov və həkimlər A.Neşeretov, A.İ.Okinşeviç büronun üzvləri idilər. 1920 ildə A zərbaycanda sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra həkimlərə yardım bürosunun fəaliyyəti dayandırıld ı. HƏRB DÖVRÜ ÜÇÜN QANUNLARIN TƏTBĠQĠ HAQQINDA QƏRAR - Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti Höku məti tərəfindən 1918 il iyunun 23-də qəbul edilmiş sənəd. Höku mətin A zərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti ərazisində hərbi vəziyyət elan olun ması barədə 1918 il 19 iyun tarixli qərarına əsasən hazırlan mışdı. Qə rara əsasən, mövcud mü rəkkəb hərbi-
450
siyasi şəraitlə əlaqədar ölkə vətəndaşları üçün bir sıra məhdudiyyətlər müəyyənləşdirilird i. Bəzi cinayət əməlləri (qətl, soyğunçuluq, talan, hakimiyyətə silahlı müqavimət göstərilməsi, qadın ların oğurlan ması və onlara təcavüz edilməsi, yaşayış binalarının yandırılması, dəmir yolunun, telefon və teleqraf xətlərin in xarab edilməsi və s.) ü mu mi təhqiqatdan alınaraq, müharibə dövrünün qanunları əsasında mühakimə olun malı idi. Bu cinayət əməllərini törədənlər hərbi-istintaq komissiyaları tərəfindən məsuliyyətə cəlb ed ilməli, təhqiqatın nəticələ ri hərbi məh kə mə lərə göndərilmə li idi. Bundan əlavə, aşağıdakı əməllərin törədilməsinə qadağa qoyulurdu: milli hissləri və əhalin in mü xtəlif təbəqələrini bir-birinə qarşı q ızışdıran yalan mə lu matla rın və şayiələrin yayılması; höku mətin fəaliyyəti və qəra rla rı, hə rbi hissələrin ə mə liyyatları haqqında yalan mə lu matla rın yayılması; hakimiyyət orqanların ın ra zılığı olmadan kütləvi yığıncaqla rın və mit inqlərin keç irilməsi; mü xtəlif odlu silahların, patronların, sursatın, partlayıcı maddələrin gəzd irilməsi, saxlan ması və ticarəti. Qərarın elan ed ilməsindən sonra iki həftə ə rzində vətəndaşlar malik olduqları silah-sursatı dövlət orqanlarına təhvil vermə li idilər. Qə rarın qarşıya qoyduğu tələbləri yerinə yetirməyənlərə qarşı cəza tədbirləri də müəyyənləşdirilmişdi. Əd: Süleymanov M., Azərbaycan ordusu (1918-1920), B„ 1998
Cü mhuriyyəti Nazirlər Şu rasının Hərb Dövrü Üçün Qanunların Tətbiqi Haqqında Qərara əlavə olaraq qəbul etdiyi sənədlər. Göstərilən sənədə iki dəfə əlavə qəbul edilmişdir. 1918 il iyulun 15-də imzalan mış birinci əlavə iki bənddən ibarətdir. 1-c i bənddə Hərb Dövrü Üçün Qanunların Tətbiq i Haqqında Na zirlə r Şurasının 23 iyun 1918 il tarixli qərarına əsasən, müharibə dövrünün qanunları görə mühakimə o lunan cinayət əməllərin in sırasına yeniləri də əlavə edilmişdi. Bura dövlət hakimiyyəti əleyhinə üsyan, dövləti xəyanət və güc tətbiq etməklə dələduzluq daxil id i. 2-ci bənddə Əlahiddə Azərbaycan korpusu məhkə məsinin fəaliyyət norma ları dəqiqləşdirilirdi: korpus məhkə məsinin ç ıxa rdığı hökm təsdiq üçün korpus ko mandirinə təqdim olun malı idi. Korpus ko mandirinə hökmü dəyişdirmə k, müəyyən edilmiş cə za ları yüngülləşdirmək və ya tamamilə ləğv etmək səlahiyyəti verilird i. Müttəhimlərin əfv ərizələrinə də ko rpus komandiri baxmalı idi. Nazirlə r Şurasın ın 1918 il iyulun 18-də qəbul etdiyi ikinc i ə lavədə isə inzibati qaydada cəzalandırılan şə xslərin sırası tamamlan mışdı. Bura ərzaq məhsullarının və ilkin tələbat mallarının qiy mətlərinin süni yolla qaldırılmasında, onların gizlədilməsində, satışının dayandırılmasında və ya yuxarıda göstərilən məhsulların satışından imt ina edilməsində günahkar bilinən şəxslər də da xil edilmişdi. Əd: Aзepбaйджанская Демократическая Pecnублика (1918-1920), Армия (документы и материалы), Б., 1998;
və qoşqu heyvanlarının bəslənilməsi, mühafizəsi, müa licəsi və bundan ötrü müəyyən edilmiş xid mətlərin icrasın ı təşkil edən orqan. Müstəqil struktur kimi 1919 ilin əvvəlində fəaliyyətə başladığı güman edilir. Hərbi-baytar idarəsi qoşun hissələrində baytar xid məti göstərirdi. Bu xid mətdən əsasən, süvari və topçu hissələrində, həmç inin p iyada və təchizat bölmələ rində istifadə olunurdu. 1919 ilin martından başlayaraq hərbi baytar idarəsinin rəhbərliyi ilə nalbəndlər hazırlayan 4 təlim dəmirçixanası açılmışdı. Həmin dəmirçixanalar 1-ci Tatar süvari alayında, 2-ci Qarabağ süvari alayında, 1-ci topçu briqadasında və nəhayət, 2-c i dağ topçu divizionunda fəaliyyətə başlamışdılar. Bunlardan başqa, hərbi-baytar idarəsinin tabeliyində baytar xəstəxanası da fəa liyyət göstərirdi. Hə rbi-baytar idarəsinə baytar həkimlə ri Ye rmonski və Kvitaşvili rəhbərlik et mişlə r. 1920 il martın 15-də hərbi nazirliy in digər təminat və təchizat strukturları kimi hərbi-baytar idarəsi də Azərbaycan ordusunun təchizat rə isinin tabeçiliyinə verildi.
tələblərə uyğun qurulması üçün mütə xəssislər hazırlayan təhsil müəssisəsi. Məktəbin açılması ilə bağlı təşkilati işlərə 1919 ilin yazında başlanılmışdı. Hərb i nazirlik strateji nəqliyyat vasitəsi kimi, bu sahənin təşkilinə xüsusi diqqət yetirird i. Həm də, dəmir yolu nəqliyyatında çalışanların əksəriyyəti qeyri-a zə rbaycanlılar olduğundan onların etibarlılığ ı şübhə doğururdu. Hərbi yüklə rin daşınmasında fasiləsiz iş rejiminə və sabit vəziyyətə nail olmaq üçün 1919 il avqustun 10-da hərbi dəmiryolçula r məktəbi təsis edildi. Baş ərk ani-hərbin rəisi Mə mməd bəy Su lkev için 1919 il 28 may tarixli məktubuna əsasən, praporşiklər məktəbinin 20 nəfər məzunu yeni ixtisasa yiyələnmək üçün hərbi dəmiryolçular məktəbinə göndərildi. Məktəbdə 120 nəfə r əsgərin təhsil alması plan laşdırılmışdı. Hə rbi na zirin ə mrinə əsasən, məktəb 1919 il sentyabrın 4-dən fəaliyyətə başladı. Məktəbin rə isi və zifəsi poruçik Qlu xova həvalə o lun muşdu.
qüvvələr növü. Cü mhuriyyət Hö ku məti obyektiv çətin liklər ü zündən hərbi-dəniz qüvvələrinin təşkilinə 1919 ilin sonlarında başladı. 1918 ilin sentyabrında Bakın ın "Sentrokaspi diktaturası" və ingilis müdaxiləçilərindən təmizlən məsi ərəfəsində buradakı əsas hərb gəmiləri - "Qars", "Ərdəhan" və "Astrabad" Petrovsk-Porta (Mahaçqala) aparılmışdı. 1918 ilin noyabrında Bakını zəbt edən ingilis hərb i qüvvələri ad ları çəkilən gəmiləri geri qaytarsa da, onları A zərbaycan Hö ku mətinə vermə miş, öz nə zarətində sa xla mışdı. Cü mhuriyyət Hö ku məti bir neçə dəfə hə min gə milərin A zərbaycana qaytarılması barədə vəsatət qaldırmışdı. Be lə ki, xarici işlə r naziri Mə mməd Yusif Cəfərov 1919 il avqustun 4-də Bakıdakı müttəfiq qoşunlarının ko mandanı, ingilis generalı D.Şatelvorta müraciət edərək, paytaxtın və dəniz sərhədlərin in mühafizəsi, dövlətin ərazi bütövlüyünün qorunması üçün bir neçə hərb gəmisinin Azərbaycana verilməsini xahiş etmişdi. Xəzərdəki hərbi-dəniz qüvvələrinin əsas hissəsi Denikin in tabeliy ində olsa da, silahları sökülmüş bəzi hərb gəmiləri, o cü mlədən "Qars", "Ərdə- han" və "Astrabad" 1919 il sentyabrın əvvəllərində Azərbaycan Höku mət inin sərəncamına keç mişdi.
451
Hərbi nazirlik dərhal hərbi-dəniz qüvvələrin in formalaşdırılmasına başlayaraq, nazirliyin hərb i-dəniz şöbəsini təşkil etdi. Hərb gə miləri heyətlərin in forma laşdırılması barədə də qərar verildi. A zərbaycan Höku mət inin Ukraynadakı diplo matik nü mayəndəsi rus donanmasının ad miralı, Şimal qütbünə ekspedisiyanın iştirakçısı, tatar əsilli İslamov milli donanmanın yaradılması işinə yardım göstərmək üçün1919 ilin yayında A zərbaycana dəvət olundu. Donanma üçün avadanlıq almaq məqsədilə dəniz zabiti İ.Maqsudov Krıma və Novorossiyskə ezam o lundu. Eyni zamanda, yollar nazirliyinə mə xsus 2 bu xa r gə misi a rtilleriya ilə təchiz edilə rək, a zərbaycanlılardan ibarət ko manda heyəti ilə birlikdə hərbi- dəniz qüvvələrinin sərəncamına verildi. Bu məqsədlə daha bir neçə barkas və motorlu qayıq da ayrıldı. A zərbaycanın öz hərbi-dəniz qüvvələrini yarat ması Den ikin ordusunun komandanlığ ı tərəfindən düşməncəsinə qarşılandı. Ko mandanlığın 1919 il sentyabrın 21-də A zərbaycan Höku mətinə ünvanladığı notasında Türkmənçay müqaviləsinə (1828) görə Xə zə r dənizində yalnız Rusiyanın hərbi donanma sa xla maq hüququna malik olması bildirilir, A zərbaycanın hərbi və t icarət donanmasının milli bayraq altında üzməsin in dayandırılması tələb olunurdu. A zərbaycan Höku məti bu tələbi dövlətin suveren hüquqlarına qarşı yönəlmiş təcavüzkar çıxış kimi qətiyyətlə rədd etdi və hərbi-dəniz qüvvələrinin təşkilin i davam etdirdi. 1919
mütəxəssis Kitabçızadə təyin edildi. "Ərdəhan" gəmisin in ko mandiri vəzifəsi isə kapitan Həsən Çilingərzadəyə tapşırıldı. Dekabrın 5-də "Qars" və "Ərdəhan" gəmiləri heyətlərinin vəziyyətinin yaxşılaşdırılması üçün xüsusi ko missiya yaradıldı. 1920
"Qars" və "Ərdəhan" hərb gəmilə ri, "Astrabad", "Göytəpə", "Araz", "Nargin" kö mə kçi gə miləri, "Orion" nəqliyyat gəmisi, silahlarla təchiz edilmiş "Puşkin" buxar gə misi və bir neçə kater var id i. 1920 ildə xaricdən saatda ən azı 23 dəniz mili sürətilə hərəkət edən 6 ədəd katerin, 47 mm-lik və ya 57 mm-lik topla, 2 ədəd mina qurğusu ilə silahlan mış 12 ədəd katerin, həmç inin sualtı qayıqla rla döyüş üçün nəzərdə tutulmuş, iki topla təchiz edilmiş, saatda 26-36 dəniz mili sürətilə hərə kət edən katerin alın ması planlaşdırılmışdı. Düşmən gə milərinin dənizdən hücumlarının qarşısının alın ması üçün mina düzən gəmin in, çox da böyük olmayan 6 ədəd sualtı gəminin, mövcud hərb gəmilərin in döyüş imkanlarını a rtırmaq üçün mü xtəlif çaplı 92 ədəd topun alın ması da nəzərdə tutulmuşdu. Aprel işğalı (1920) bu planların həyata keçirilməsinə imkan vermədi. Milli hərbi donanmanın yaradılması za manı qarşıya çıxan ən ciddi çət inlik a zərbaycanlı zabit kadrların çatış ma zlığı idi. Ona görə də, hərb gəmilərinin ko manda heyəti əsasən, ruslardan, qismən də osmanlılardan ibarət idi. Bu amil Aprel işğalı (1920) zamanı Azərbaycanın hərbi-dəniz qüvvələrin in bolşeviklər tərəfinə keçməsini şərtləndird i. 1920 il aprelin 27-də hərbi limanın rə is müavini Çingiz İld ırımın başçılığ ı ilə hərb gə miləri qırmızı bayraq qald ırıb dənizə çıxdılar və topla rın ı Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti Parla-ment inin və Höku mət inin b inalarma tuşladıla r. Gündüz saat 4 -də Azə rbaycan Ko mmunist (bolşeviklər) Partiyasının Mərkəzi Ko mitəsi, Rusiya Kommun ist (bolşeviklər) Partiyası Qafqaz Diyar Ko mitəsinin Ba kı bürosu və Mərkəzi Fəh lə Konfransı adından Azərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti Parla mentinə hakimiyyətin təhvili haqqında ultimatum verild i. Sovet ko mandanlığı ö z sərəncamında o lan qüvvələrlə, həmçinin A zərbaycan hərbi-dəniz qüvvələrindən istifadə etmə klə , 1920 il may ın 18-də İranın Ən zə li liman ına hücum etdi. İngilislərin və ağqvardiyaçıların 1918-1920 illərdə ə lə keçirdikləri və həmin limanda saxlad ıqları 23 hərb gəmisi bütünlükdə sovet Rusiyasının əlinə keçdi.
Əd.:
Aзepбaйджанская Демократическая Pecnублика (1918-1920), Армия (документы и материалы), Б., 1998; Həsənov C, Azərbaycan beynəlxalq münasibətlər sistemində (1918-1920 illər), B., 1993. HƏRBĠ FELDġ ER MƏKTƏBĠ - A zərbaycan Xalq Cü mhuriyyəti dövründə Şuşada təsis edilmiş hərbi-tibb təhsili müəssisəsi. Qoşun hissələrində tibbi xid mətin yaxşılaşdırılması üçün hərbi nazirin 1919 il 22 yanvar tarixli əmri ilə Gəncə əsgər xəstəxanası nəzdində bölük feldşer şagirdləri hazırlayan kurs, 1919 il 15 fevral tarixli əmri ilə isə bütün hərbi hissələrin nəzd ində 2 aylıq sanitar ku rsları aç ılmışdı. Ku rslar hərb i-t ibb kadrlarına olan ehtiyacı ödə mədiy i üçün, hərbi nazir 1-c i Cavanşir piyada alayın ın Şuşada yerləşən 1-ci taborunun həkimi Mehmandarovun Şuşa şəhərində hərbi feldşer mə ktəbinin aç ılması barədə təklifin i müdafiə etdi. Hərbi na zirin 1919 il 3 sentyabr tarixli 406 saylı ə mrində göstərilird i ki, Şuşa hərbi feldşer məktəbi, ştat cədvəlinin rəs mən təsdiqlən məsini gözləmədən, dərhal fəaliyyətə başlasın. Məktəb nazirliyin hərb i-t ibb idarəsinə tabe id i və onun ştatı 1919 il avqustun 31-də Hərb i şurada təsdiq olunmuşdu. Məktəbə 40 nəfə rin qəbulu nəzərdə tutulmuşdu. Təhsil müddəti 6 ay id i. Tədris işinə Mehmandarovdan əlavə, hə- kimlər Ağayev və Ağakişibəyov da cəlb olunmuşdular. Hərbi fe ldşer mə ktəbinə ilkin hərbi ha zırlıq keç miş və fe ldşer olmağ ı arzu layan əsgərlər, hə mçin in 30 yaşınadək mü lki şə xslər qəbul edilə bilərdi. Mü lki şəxslə r məktəbə qəbul edilmə zdən əvvəl onların hərb i xid mətə yararlı o lub-olmamaları müəyyənləşdirilməli idi. Məktəbdə dərslər təsdiq edilmiş proqram əsasında Azərbaycan dilində aparılma lı, bura xılış imtahanın ı uğurla verən lər hissələrə təyinat ald ıqları gündən başlayaraq iki il xid mət et mə li idilər. Məktəbin tədris proqra mında anatomiya və fizio logiya, cərrah iyyə, zöhrəvi xəstəliklər, göz xəstəlikləri, da xili xəstə- liklər, xəstəyə qayğı, bədbə xt hadisələr və qəfil xəstəliklər za manı ilkin yardım, g igiyena haqqında ümu mi mə lu mat, dezinfe ksiya, əc zaçılıq fən lərinin keçilməsi nə zərdə tutulmuşdu. Hərbi feldşer məktəbin in smeta və ştat cədvəli qanunvericilik səviyyəsində Azərbaycan Parla mentinin son iclas - larının b irində - 1920 il aprelin 26-da təsdiq olunmuşdu.
növü. Mudros barışığının (1918) şərtlərinə əsasən, 1918 iliı noyabrında Bakın ı zəbt etmiş ingilis qüvvələri Xəzər dəni- zindəki hərbi gə milə ri h idrotəyyarələrlə birlikdə ö z nəzarət ləri a lt ına ald ılar. Sonra is ə Xə zərdəki hərbi-dəniz qüvvələri Denikinə təhvil verild i və bununla Azərbaycan mövcud olan az-ço x aviasiya te xn ikasından da məhru m edildi. 452
Hərbi-hava qüvvələrinin təşkilinin zə ruriliyin i nə zər ala raq, hərbi nazirlik bu iş ə ən əvvəl müvafiq kadrlar hazırlan masından başladı. Hərbi nazir Səməd bəy Meh mandarov 1919 il yanvarın 22-də A zərbaycanın Gü rcüstandakı nümayəndəsi Məmməd Yusif Cəfərova məktubla müraciət edərək, azərbaycanlıların Tiflisdəki Aviasiya məktəbinə göndərilməsinin mü mkünlüyünü öyrənməsini xahiş etdi. Azərbaycan-Gürcüstan hərbi əməkdaşlıq müqaviləsi (1919) bağlandıqdan sonra Azərbaycandan bir qrup əsgər və zab it Gü rcüstana ezam olundu. On lardan 9 nəfəri hərbi təyyarəçi peşəsinə yiyələn məli id i. Kap itan Firidun Mirzə Qacar, praporşiklər Əlihüseyn Dadaşov, Teymur Mustafayev, Gəncinski, Həsənzadə və Qaraşarov həmin zabitlə rdən id i. Milli ordunun hərbi-hava strukturunun forma laşdırılmasından əvvəl onun rəhbərliyi müəyyənləşdirildi. Hərbi nazirin 1919 il 19 avqust tarixli ə mri ilə podporuçik Tey mur xan Əfşar Aviasiya dəstəsinin rəis müavini təyin edildi. Dəstə birbaşa Baş ərkani-hərbə tabe idi. 1919 il sentyabrın 14-də Aviasiya dəstəsinin ştatı təsdiq olundu. Ştatda 5 zabit, 4 məmur, 54 niza mi əsgər və 4 qeyri-niza mi əsgər var idi. Milli kadrlara olan ehtiyacın ödənilməsi üçün hərbi nazirlik 1920 ildə A zərbaycanda hərbi təyyarəçilər məktəbi açmağ ı qərara aldı. Hərbi nazir Səməd bəy Meh mandarov 1919 il noyabrın 27-də xarici işlər nazirliyinə məktub yazaraq, Aviasiya mə ktəbində tədrisin təşkili üçün İngiltərədən və İtaliyadan təcrübəli mütə xəssislərin dəvət olunması imkanla rının öyrənilməsini xahiş etdi. Lakin 1920 ilin əvvəlindən hərbi şəraitin mürəkkəbləş məsi və Aprel işğalı (1920) hərbi-hava qüvvələrinin möhkəmləndirilməsi sahəsindəki işləri yarımçıq qoydu.
dekabrın 12-də Bakı qarn izonunda və şəhərdə asayişi bərpa etmək adı altında yaradılmış hakimiyyət orqanı. Bakı Fəhlə və Əsgər Deputatları Soveti İcraiyyə Ko mitəsinin təcili iclasında təşkil edilmişdi. Bakı Soveti yanında yaradılmış Hərbi inqilab ko mitəsinə "ən geniş səlahiyyət" verilmişdi. Hərb i inqilab ko mitəsinin hakimiyyəti, bütünlükdə, qarnizon və şəhərə şamil edilmişdi. Bakı Soveti İcraiyyə Komitəsinin qərarına əsasən, "qarnizonun rota, polk və s. komitələri ö zlərini hissələrdə hərbi inqilab komitələri e lan edir" və hərbi inqilab komitəsinin "qərar və sərəncamlarını rəhbər tutaraq, yerlərdə ən ciddi surətdə hərtərəfli fəaliyyət" göstərirdilər. Hərb i inqilab ko mitəsi ö z tərkibindən hərbi inqilab məhkə məsi təşkil et mişdi. Ko mitə əhaliyə müraciətlərində qərarların ın danışıqsız yerinə yetirilməsini tələb edir, sovet hakimiyyətinin düşmənlərinə qarşı amansız mübarizə aparmağa çağırır, lazım gəld ikdə silahlı qüvvə də tətbiq ediləcəyini bildirirdi. Bakı şəhərinin müvəqqəti hərbi inqilab ko mitəsi Bakıda mart soyqırımı zamanı yarad ılmış inq ilab i müdafiə ko mitəsi tərkibində işini dava m etdirmişdir. Bakı ş əhərinin müvəqqəti hərbi inqilab ko mitəsinin sədri İ.Su xartsev inqilab i müdafiə ko mitəsinin (bax Bakı şəhəri və onun rayonlarının inqilabi müdafiə komitəsi) üzvü idi. Bakı şəhərin in müvəqqəti hərbi inqilab ko mitəsi Azərbaycan xalq ına qarşı 1918 il mart soyqırımını həyata keçirən hakimiyyət orqanı olmuşdur. Əd.: Azərbaycanda sosialist inqilabının qələbəsi uğrunda bolşeviklərin mübarizəsi. Sənədlər və materiallar. 1917-1918-ci illər, B., 1960.
zimatla tə min edən orqan. Əsası 1918 il noyabrın 15-də Ümumi qərargahın şöbəsi kimi qoyulmuşdur. Polkovnik Seyfulla Mirzə hərb i na zirin ə mri ilə ləvazimat şöbəsinin rəisi təyin edilmişdi. Qoşun hiss ələrinin təşkili sürətləndikcə, hə min şöbənin üzərinə düşən məsuliyyət də artırdı. Ona görə tezliklə ləvazimat şöbəsinin strukturu və səlahiyyətləri genişləndirildi, ü mu mi gərargahın tərkib indən çıxarılaraq idarə kimi hərbi nazirə tabe etdirildi. İdarən in rəisi vəzifəsinə polkovnik Serebrennikov təyin olundu. Qoşun hissələrin in milli geyim formasına keçirilməsi, gündəlik iaşənin milli kulinariya əsasında təkmilləşdirilməsi hərbi ləvazimat idarəsinin qarşısında dayanan başlıca vəzifə lər idi. Bu vəzifə ləri həll et mək üçün hərbi ləvazimat idarəsinin nəzdində əlbəsə (paltar) anbarı, də ri aşılayan zavod, geyim və çəkmə e ma lat xanası aç ıld ı, Azə rbaycanın toxuculuq fabriklərinə hərbi xa ra kterli sifarişlər verild i, ərzaq tə minatının ya xşılaşdırılması üçün yeni sistem tətbiq edildi. Müsabiqə yolu ilə a lın mış ərzaq yeni ya radılmış Gəncə, Ağdam, Hacıqabul, Bakı, Zaqatala, Xan kəndi, Qusar və Lənkə randakı ərzaq anbarlarına toplanır və buradan hissələrə paylamrdı. Polkovnik Se rebrennikov 1919 ildə istefaya çıxdıqdan sonra, hərbi ləvazimat idarəsinin rə isi vəzifəsin i bir müddət polkovnik Əlibəyov icra etdi. Həmin il iyulun 31-də Azərbaycan ordusuna xid mətə qəbul olunan general-mayor Sisianov bu vəzifəyə təsdiq olundu, daha sonra is ə hərbi nazirin 1919 il 4 oktyabr tarixli ə mri ilə hərbi ləvazimat idarəsinin rə isi vəzifəsinə general-mayor Həşimbəyov təyin edildi. Hə rbi nazirin 1920 il 14 fevra l tarixli 99 saylı ə mri ilə qoşun hissələrinin ərzaq və ləvazimatla təmin o lunmasının zəruri tələblər səviyyəsinə qaldırılması üçün hərbi ləvazimat idarəsinin strukturlarında ciddi islahatlar aparıldı. Nəticədə, hərbi ləvazimat idarəsi yeni statusda Azərbaycan ordusunun təchizat rəisi idarəsinin tərkibinə daxil edildi.
Bax Azərbaycan Xalq Cümhuriyy ət ordusu məqaləsinin ədəbiyyatına. Yüklə 19,75 Mb. Dostları ilə paylaş:
|