XariCİ DİLLƏR 2009 xariCİ DİLLƏR
Yüklə 5,08 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
XARİCİ DİLLƏR 2009 Xar.c.VI.9. Şagird mətni/parçanı ucadan oxuyur. Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird: auditoriya qarşısında oxumaq istədiyi mətni/parçanı seçir • oxuyana qədər mətnin məzmunu düşünür • mətndə nəyə diqqəti yönəltmək və onu hansı verbal və qeyri-verbal vasitələrlə (nitqin • dəyişilməsi, emosiyaların intonasiya ilə ifadə edilməsi, məntiqi və məna fasilələri, mimika- jestikulyasiya) vermək istədiyini müəyyən edir məqsədə uyğun olaraq verbal və qeyri-verbal vasitələrdən istifadə edir • oxu prosesində auditoriya ilə görmə əlaqəsini yaratmağa çalışır • qrupda oxuda iştirak edir (məsələn, skeç və ya pyes parçasından rolların bölünməsi) • səlis və aydın danışır • Xar.c.VI.10. Şagird mətni dərindən öyrənmək məqsədilə strategiyalara sahibdir və onlardan istifadə edir. Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird: ilk növbədə, mətnə göz gəzdirir - başlığına, sərlövhələrə, rubrikalara, tipoqrafik növlərə, • illustrasiyalara və sairəyə diqqət yetirir; yadına salır ki, mətndə verilən mövzu ilə əlaqədar nə bilir • mətndən cavab gözlədiyi sualları verir • informasiyaları axtarmaq məqsədilə mətnlə bütövlükdə tanış olur, bu mərhələdə yad sözlərin • üzərində dayanmır, fərqli simvollarla mətndə isimləri qeyd edir, hansılara dərindən öyrənmək məqsədilə qayıtmalıdır, düyün sözləri qeyd edir və sairə başa düşmədiyi yerlərə qayıdır, kontekstə əsasən sözlərin mənalarını təyin etməyə çalışır • başa düşmədiyi sözlərin mənalarını lüğətdə axtarır • əsas və ikincidərəcəli ideyaları ayırır; əsas ideyaları başlıqlar şəklində, ikincidərəcəli ideyaları • – yarımsərlövhə şəklində formalaşdırır ikincidərəcəli ideyaların funksiyalarını müəyyən edir - əsas ideyanın açılması, illustrasiyalar, • səbəblərin izah edilməsi və sairə informasiyanı çeşidləndirdikdə sxematik qeydlər texnikasından istifadə edir (ierarxiya • strukturlu sxematik plan, şaxələnmiş sxem, düyün sözlərin cədvəli və s.) (bax, Xar.c.V.11) sxematik qeydlərə əsaslanaraq mətnin məzmununu öz sözləri ilə tərtib edir • əgər əhəmiyyətli nə isə qalıbsa, o zaman mətni bir də oxuyur • müzakirə edir ki, hansı dərs və ya həyati vəziyyətdə sxematik qeydlər strategiyalarından • istifadə edə bilər. XARİCİ DİLLƏR X.D. - 124 2009 İstiqamət: Yazı Xar.cVI.11. Şagird müxtəlif növ işgüzar məktub yazır. Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird: Motivasiya məktubunu yazır. a) rəsmi tərəfə riayət edir (lazımi yerə müəllifin, adresatın koordinatlarını, şəxsi göstəricilərini, • tarixi, müraciəti, sağollaşma fromulunu, imzanı yazır) məktubun motivini elan edir (müsabiqəni haradan öyrənib və hansı vakansiyaya namizədliyini • təqdim edir) şəxsi təhsil və ya iş təcrübəsini, bacarıqlarını, biliyini, xassələrini təqdim edir • motivasiya haqqında söhbət aparır, güclü tərəfləri ayırır • müsahibəyə çağırılacağı ümidini ifadə edir • mətnin təşkili qaydalarına riayət edir • fikri aydın şəkildə formalaşdırır • CV-ni (tərcümeyi-hal) tərtib edir b) lazımi və əlavə rubrikaları müəyyən edir • rubrikaların aşağısında lazımi informasiyanı yerləşdirir • informasiyanı lakonik şəkildə ötürür (lakonik veriliş formalarından (məsələn, nominalizasiya) • istifadə edir) İnformasiya axtarmaq məqsədilə işgüzar məktub yazır (məsələn, müsabiqənin, c) mübadilə proqramının, dərs proqramının şərtlərini dəqiqləşdirmək məqsədilə və sairə) rəsmi tərəfə riayət edir (lazımi yerə müəllifin, adresatın koordinatlarını, şəxsi göstəricilərini, • tarixi, müraciəti, sağollaşma fromulunu yazır) özünü təqdim edir və dəqiqləşdirir ki, adresatın koordinatlarını haradan tapıb • korrespondensiyanın məqsədindən irəli gələrək vəziyyəti təsvir edir (məsələn, nəyə diqqət • yetirib, nəyi başa düşüb, niyə maraqlanıb, nəyi düşünür) onun üçün maraqlı informasiyaları əldə etmək üçün sualları formalaşdırır • məktubun sonunda gözlədiyi nəticəni ifadə edir, qabaqcadan təşəkkürünü bildirir • fikri aydın şəkildə formalaşdırır • X.D. - 125 XARİCİ DİLLƏR 2009 ç) Narazıçılığını bildirmək üçün işgüzar məktub yazır (məsələn, gənclər jurnalının redaksiyasına məktub yazır, hansı ki, yanlış informasiya dərc edib, mağazaya yazır, hansının satıcısı əşyanı geri qaytarmayıbdır və sairə). rəsmi tərəfə riayət edir (lazımi yerə müəllifin, adresatın koordinatlarını, şəxsi göstəricilərini, • tarixi, müraciəti, sağollaşma fromulunu yazır) vəziyyəti xırdalıqla təsvir edir • narazıçılığını, hiddətini bildirir • vəziyyətin düzəlməsi üçün konkret təkliflər, məsləhətlər verir • fikri aydın şəkildə formalaşdırır • Xar.c.VI.12. Şagird aktual mövzu/məsələ üzrə (məsələn, kompüter oyunları, nəsillər arasında fərqlər və sairə) müxtəlif növ mətn yazır (məktəb və ya gənclər jurnalı üçün esse, məktub). Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird: giriş hazırlayır, təhlil olunacaq məsələni/məsələləri ayırır • müzakirə olunan məsələlər ətrafında dəqiq informasiyaları verir • müzakirə olunan məsələ haqqında müxtəlif nəzərləri ötürür və onları izah edir • məsələyə olan şəxsi münasibətini, nəzərlərini ifadə edir • şəxsi təcrübəsindən gətirdiyi konkret misal əsasında öz münasibətini izah edir • nəticə çıxarır • məktuba/məqaləyə başlıq verir • yazıda fikir ardıcıllığına riayət edir • fikri aydın şəkildə formalaşdırır • Xar.c.VI.13. Şagird yazıda mətnin strukturuna riayət edir, baza qrammatik- dil vərdiş-bacarıqlarına sahib olur və funksional şəkildə istifadə edir. Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird: məqsəddən irəli gələrək mətnin lazımi strukturunu seçir, abzasdan və digər struktur • təşkiledicilərdən (başlıq, yarımsərlövhə, rubrika və sairə) düzgün istifadə edir istək-arzu, öyüd-nəsihəti ifadə edən dil konstruksiyalarından, formullardan istifadə edir • indiki, keçmiş və gələcək zamanları ifadə etmək üçün felin formalarından düzgün şəkildə • istifadə edir XARİCİ DİLLƏR X.D. - 126 2009 məntiqi əlaqələri (səbəb, nəticə, məqsəd, əks-mövqe, şərtilik) ifadə etmək üçün sadə dil • strukturlarından sərbəst şəkildə istifadə edir kommunikasiya vəziyyətinə/məqsədə uyğun şəkildə öyrəndiyi dil konstruksiyalarından, • klişelərdən, formullardan istifadə edir emosiyaları, münasibətləri, təəssüratları ifadə edən dil vasitələrindən istifadə edir (leksik • vahidlər, söz birləşmələri, klişelər, dil konstruksiyaları) hərəkətlərin eyni vaxt və ardıcıllıqlarını (qabaqlayan/sonra gələn hərəkətlər) ifadə etmək • üçün sadə strukturlardan istifadə edir şəxsin, əşyanın, hadisənin xarakterizə edilməsində münasib dil vasitələrini seçir (təyinlər, • müqayisələr, feli sifətlər) mətnin yaradılmasında fikir ardıcıllığına uyğun dil-qrammatik vasitələrinə (məsələn, • anafor əvəzliklər və zərflər, sözün leksik və semantik təkrarlanmaları, sinonim və antonim əvəzediciləri, fel-xəbərin zaman formaları və sairə) riayət edir bir fikir hissəsindən /məsələsindən ikinciyə keçmək üçün lazımi sözlər və dil formalarından • istifadə edir (ilk əvvəl, sonra, sonda, deyirlər, mənim fikrimcə, belə ki, və sairə) göstəriləcək sözlər və üzv-əlaqələri düzgün əlaqələndirir (məs., o, ........ hansı ki; onlar ..... • hansılar ki) vasitəli və vasitəsiz ifadələri ötürən dil vasitələrindən istifadə edir • təsvir-xarakterizə etdikdə müxtəlif növ müqayisədən istifadə edir • durğu işarələrinə (mürəkkəb cümlələrdə, dialoqu verdikdə) və orfoqrafik normalara riayət • edir şərtilik, ehtimal, fərziyyə ifadə edən cümlələrdə lazımi sintatik konstruksiyalardan istifadə • edir subyektiv yanaşmanı ifadə edən qrammatik-dil vasitələrindən (cəlb edilmiş, əlavə, • xüsusiləşdirilmiş sözlər və ifadələr və sairə) istifadə edir. Yazı strategiyaları Xar.c.VI.14. Şagird yazı prosesinin bütün mərhələlərində (hazırlıq, mətnin tərtib edilməsi, mətnin təkmilləşdirilməsi) yazının effektiv strategiyalarına sahib olur və onlardan istifadə edir. Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird: verilən kommunikasiya məsələsini nəzərə almaqla, yaddaşında lazımi informasiyanı axtarır, • yəni lazımi biliyini fəaliyyətə gətirir (həm dil, eləcə də ritorik və süjetin özü ilə əlaqədar) lazım gəldikdə resurslar arasında əlavə informasiya axtarır • zehni yürüşə müraciət edir və yazılacaq mövzu ilə əlaqədar fikrinə gələn bütün ideyaları • yazır informasiyaları və ideyaları seçir, onları bir-biri ilə necə əlaqələndirməyi düşünür, yəni • plan hazırlayır X.D. - 127 XARİCİ DİLLƏR 2009 plana əsaslanaraq mətn yazır • mətnin yazılma prosesində daim yazılara diqqət yetirir, müəyyən edir ki, deyiləcəkləri nə • qədər aydın və ardıcıllıqla verə bilir, lazım gəldikdə dəyişikliklər edir – planı yenidən təşkil edir, informasiya əlavə edir və ya azaldır və sairə yazının yoxlanışı zamanı oxucusu ilə daim kommunikasiyanı saxlayır, adresatın yəni, • potensial oxucunun baxışı ilə qiymətləndirməyə çalışır ki, yazıda kommunikasiya məqsədini nə qədər effektiv şəkildə göstərə bildi oxucu üçün yarada biləcək və müəyyən dərəcədə kommunikasiyaya mane ola biləcək dil • və ya məzmun nöqsanları üzərində düzəlişlər aparır. Buna müvafiq olaraq sözləri, cümlələri, mətnin bir hissəsini əlavə edir və ya çıxarır, qrammatik və ya orfoqrafik səhvləri düzəldir yazısını yeni informasiyalarla zənginləşdirməyə, bir neçə ideyanı başqa cür qruplaşdırmağa, • planı hissə ilə və ya bütövlükdə dəyişməyə, mətni dərindən dəyişməyə və s. çalışır keyfiyyətli məhsul yaratmaq üçün hər zaman adresatın, kommunikasiya məqsədi və mətn • arasında müvafiqliyi nəzərə alır yazını sinif yoldaşlarına oxuyur, onların qeydlərini nəzərə almaqla yazısını yaxşılaşdırır • yazını ağ varianta köçürür • yadına salır ki, başqa fənlərdə mətni tərtib etdikdə hansı növ srtategiyalardan istifadə edib, • köhnə və yeni təcrübələri müqayisə edir, nəticə çıxarır təhlil edir ki, istifadə etdiyi strategiyalar hansı dərs və həyati vəziyyətdə onun köməyinə • gələ bilər. İstiqamət: Danışıq Dialoq nitqi Xar.c.VI.15. Şagird ona tanış mövzu üzrə interaksiyada iştirak edir. Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird: hazırlıqsız onun üçün yaxşı tanış olan mövzu üzrə informasiya mübadiləsini etməyi • bacarır bu və ya digər mübahisəli məsələ ilə əlaqədar hazırlığı olmadan öz yanaşmasını, mövqeyini • ifadə edir və onu izah edir (nəyi bəyənir/nəyi bəyənmir, niyə) müxtəlif növ seçim edir və onu izah edir (məsələn, hansı personajı daha çox bəyənir və niyə, • hansı nəzərlə razılaşır və niyə və sairə) həmsöhbətlərin replikalarına reaksiya göstərir – informasiyanı dəqiqləşdirir, şərh edir • öz emosiyalarını, əhval-ruhiyyəsini ifadə edir • şəxsi mövqeyindən hadisələri, faktları, əməlləri qiymətləndirməyi bacarır. • XARİCİ DİLLƏR X.D. - 128 2009 Xar.c.VI.16. Şagird məişət kommunikasiya vəziyyətini ifadə edir. Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird: hazırlıq xaricində rol oyunlarında, simulyativ vəziyyətlərdə iştirak edir, hansılar ki, adi • məişət vəziyyətini əks etdirirlər əvvəlcədən hazırlıq əsasında simulyativ vəziyyətlərdə iştirak edir, hansılar ki, gözlənilməyən • məişət vəziyyətini əks etdirirlər, bu zaman özünü doğrultmaq, etiraz etmək lazım gəlir aktual mövzu üzrə müsahibə verir/alır • Monoloq nitqi Xar.c.VI.17. Şagird oxu mətnində tanış olduğu aktual məsələ üzrə kiçik ölçülü məruzə (təxminən 2-3 dəqiqə) hazırlayır. Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird: məsləni, problemi ayırır • onu müxtəlif aspektlər əsasında müzakirə edir • mənfi və müsbət tərəflərini göstərir • öz münasibətini ifadə edir və onu şəxsi təcrübəsinə əsaslanaraq izah edir • ardıcıllıqla, aydın şəkildə fikrini formalaşdırır • nəticə çıxarır • Xar.c.VI.18. Aktual məsələ, problem ətrafında şifahi məruzəni (təqdimatı) təqdim edir. Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird: mövzunu adlandırır • giriş hissəsində problemi ayırır, təqdim edir • problemi yaradan səbəbləri ayırır • faktlar, misallar gətirir • gözlənilən əlaqələr haqqında söhbət aparır • konkret informasiyaya/müzakirə olunası məsələlərə olan münasibətlərini ifadə edir • problemin həlli yollarını təqdim edir • nəticə çıxarır • söhbət zamanı fikir arıdıcıllığına riayət edir • fikri aydın şəkildə formalaşdırır • X.D. - 129 XARİCİ DİLLƏR 2009 Xar.VI.19. Şagird baza qrammatik-dil vərdiş-bacarıqlarına sahib olur və danışıq zamanı onlardan funksional şəkildə istifadə edir. Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird: kommunikasiya vəziyyətinə uyğun olaraq öyrəndiyi dil konstruksiyalarından, klişerlərdən, • ifadələrdən formullardan istifadə edir interaksiya zamanı familyar və nəzakət formalarından uyğun şəkildə istifadə edir • öyrəndiyi leksikadan istifadə edir • sadə və tabesiz mürəkkəb cümlələrin strukturundan sərbəst şəkildə istifadə edir • tabeli mürəkkəb cümlələrdən istifadə etməyi (məsələn, təyin asılı cümlələr) bacarır • cümlənin hissələrini birləşdirmək üçün lazımi əlaqələrdən istifadə edir • öyrəndiyi dil konstruksiyalarında sintaktik yanaşmalara riayət edir • öyrəndiyi fel formalarından düzgün istifadə edir • nəql etdikdə keçmiş, indiki və gələcək zamanı ifadə etmək üçün öyrəndiyi fel formalarından • düzgün istifadə etməyə çalışır hadisənin ötürülməsində hadisələrin ardıcıllığını ifadə edən sözlərdən (hələ, sonra, axırda) • düzgün istifadə edir söhbətin mövzusuna uyğun öyrəndiyi leksikadan istifadə edir • mövqeni/yanaşmanı ifadə edən sözlərdən və dil formullarından (mənim fikrimcə, belə • düşünürəm ki) düzgün istifadə edir əhvalatı ötürdükdə hadisələrin ardıcıllığını ifadə edən sözlərdən (hələ, sonra, sonda) düzgün • istifadə edir. Danışıq strategiyaları Xar.c. VI.20. Şagird nitq məsələsinin effektiv şəkildə həll edilməsinə dəstək göstərmək və şifahi nitq bacarığını təkmilləşdirmək üçün müxtəlif strategiyalara müraciət edir. Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird: lazımi resursları əvvəlcədən hazırlayır, modelləri, ifadələri, klişeləri, düyün sözləri • toplayır auditoriya qarşısında çıxışa qədər məşq keçir • anlamadıqda izahatı, asta və aydın tələffüz edilməni, təkrarlamanı xahiş edir • sözü unutduqda/bilmədikdə kompensativ vasitələrdən istifadə edir (məsələn, mimika, • jestikulyasiya, dəyişdirilmiş ifadə / nəzərdə tutduğu əşyanı təsvir edir və ya onu nədə istifadə edilməsini göstərir/ və sairə) danışıq məsələlərini həll etmək üçün başqa dildə əldə edilən təcrübədən istifadə edir • XARİCİ DİLLƏR X.D. - 130 2009 o faktları təhlil edir, hansı ki, şifahi çıxış zamanı nailiyyətə dəstək göstərdi və ya • nailiyyətsizliyə səbəb oldu və müəllimlə birlikdə düzəliş planını təsvir edir İstiqamət: Mədəniyyətlərarası dialoq Xar.c.VI.21. Şagird mədəni özünəməxsusluğa maraq göstərir və ona tolerant yanaşır. Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird: mətnlərdə əks olunan mədəni-sosial mühiti təyin edir və doğma mədəni-sosial mühitlə • paralellər aparır (etiqad, həyat tərzi, ziyafətlər, adət-ənənələr, ölkənin inzibati təşkili, tarixi dövrün xüsusiyyətləri və sairə) illustrasiyalarda/mətnlərdə verilən mədəni, simvolik, məişət gerçəkliyini təyin edir • xarici və doğma mədəniyyətlər arasında paralellər aparır, oxşarlıqları, fərqləri tapır • mədəni özünəməxsusluqları müzakirə etdikdə öz fikrini, nəzərlərini, münasibətlərini düzgün • ifadə edir insanların hisslərinə, yanaşmalarına doğru maraq göstərir • paralellər aparır, özünün və başqalarının daxili aləmləri arasında (duyğular, əhval-ruhiyyələr, • münasibətlər) analoqları, fərqləri tapır və qeyd edir atalar sözləri, frazeoloji birləşmələrin mənalarını təyin edir və ana dilində onlara uyğun • sözlər tapır. İstiqamət: Xarici dilin praktiki tətbiqi Xar.c.VI.22. Şagird xarici dildə müxtəlif növ layihələri həyata keçirir (məsələn, xarici dildə film; xarici dildə qəzet yaratmaq və yayımlamaq, incəsənət xadimi ilə görüş təşkil etmək; internet səhifəni yaratmaq və sairə). Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird: müəllimlə birlikdə layihənin nailiyyətlə həyata keçirilməsinin meyarlarını formalşdırırlar • qrup üzvləri sərbəst şəkildə həyata keçiriləsi mərhələləri müəyyən edir və planlaşdırırlar, • sonra qruplar tərtib etdikləri planı bir-birinə təqdim edir, müqayisə edir, təkmilləşdirirlər müəllimlə birlikdə layihənin yerinə yetirilmə müddətini təyin edirlər • qrup üzvləri bilik və bacarıqlarını səfərbər edirlər, müəyyən edirlər ki, verilən məsələnin • həlli üçün hansı bilik və bacarıqları əldə etməlidirlər qrup üzvləri funksiyaları təyin edir və bölürlər • X.D. - 131 XARİCİ DİLLƏR 2009 qrup üzvləri informasiya axtarır, seçir və işləyib hazırlayırlar • qrup üzvləri layihənin təqdimat formasını seçirlər • qrup üzvləri layihəni həyata keçirirlər • qrup üzvləri məşqlər edir, başqa qrup qarısında təqdimatı simulyasiya edirlər, qeydləri, • şərhləri nəzərə almaqla layihəni təkmilləşdirir, üzərində düzəlişlər edirlər qrup üzvləri layihənin yekun variantını hazırlayır və auditoriya qarşısında onu təqdim • edirlər Xar.c.VI.23. Şagirdlər gələcəkdə onlardan istifadə etmək üçün (məsələn, məktəb layihəsini həyata keçirmək üçün materialın axtarıb- tapılması) xaricidilli mənbələri/mətnləri yenidən işləyirlər. Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird: xaricidilli mətnin sxematik qeydlərini edir və ona əsaslanaraq maraqlanan şəxslər üçün • (məsələn, qrup yoldaşları üçün) tədris olunan dildə şifahi şəkildə mətnin qısa məzmununu ötürür sxematik qeydlər edir və ona əsaslanaraq maraqlanan şəxslər üçün tədris olunan dildə • rezüme yazır xaricidilli mənbələri öyrənir və tədris olunan dildə onlardan hər birinə iki-üçsözlü izahatlar • yazır (müəllifi, başlığı, nəşr tarixini, mövzunu/əsas məsələləri qeyd edir) kiçik ölçülü qeyri-bədii (informasiya, elmi və sairə) mətnləri tərcümə edirlər • İstiqamət: Tədrisin təlimi Xar.c.VI.24. Şagird nailiyyətli tədrisə dəstək göstərmək və dillərin mənimsənilməsinin asanlaşdırılması üçün strateji vərdiş- bacarıqlara sahibdir. Nəticə əldə edilmişdir, əgər şagird: kommunikasiya və dil vərdiş-bacarıqlarının inkişafı və möhkəmlənməsinə dəstək göstərmək • məqsədilə çoxsaylı (koqnitik, emosional, metakoqnitik) strategiyalardan istifadə edir dillərin tədrisi prosesində yaranan problemlərin həlli üçün çoxsaylı strategiyalardan istifadə • edir dərs fəaliyyətinə dəstək göstərmək məqsədilə resurslardan effektiv şəkildə istifadə edir • Şagird nəticələrin yaxşılaşdırılması məqsədilə sinif yoldaşları ilə, müəllimlə, cütlük yoldaşı • ilə əməkdaşlıq edir. XARİCİ DİLLƏR X.D. - 132 2009 Yüklə 5,08 Kb. Dostları ilə paylaş:
|