Xələfli A. A

§110. QUYULARDA TEXNİKİ ƏMƏLİYYAT
Quyularda texniki əməliyyatlar aşağıda yazılan cihazlarla 
aparılır, adətən, karataj stansiyalarından istifadə olunan ləvazimat-
larla, ilk növbədə quyuda hidrogeoloji tədqiqatlarda istifadə olunan 
kompleks əməliyyatlarını sadalayaq. Bunlar aşağıdakılardır: rezis-
tivimetriya ( quyuda qazma məhlulunun elektrik müqavimətini ölçən 
cihaz), termometriya və sərf olunan mayenin miqdarının təyini. 
 
§ 111. Quyuda qazma məhlulunun elektrik müqavimətini 
ölçən cihazlar
Elektrik karatajından alınan materialların keyfiyyətli təhlili üçün 
qazma məhlulunun və quyuya dolmuş suların elektrik müqavimətini 
mütləq bilmək lazımdır. Quyularda mayelərin elektrik müqavimətini 
rezistivimetrlərin köməyi ilə ölçürlər, bu qurğu böyük olmayan üç, 
yaxud dördelektrodlu zonddan ibarətdir və keçirici olmayan borunun 
içində yerləşdirilir. Boru ölçmə zamanı ətrafda yerləşən süxurların 
təsirini kənar edir. Zondu quyuda hərəkət etdirən zaman qazma 
məhlulu boruya sərbəst daxil olur və ölçmə aparılır və məhlulun 
xüsusi müqaviməti 

m
aşağıdakı formul ilə təyin olunur.

m
=K
p

U


Burada K
p
rezistvimetrin sabitidir. K
p
-xüsusi müqavimətin dəqiq 
təyin oluimuş qazma məhlulunda ölçmə aparmaqla əvvəlcədən təyin 
olunur. Rezistvimetr hidrogeoloji məsələləri həll etmək üçün istifadə 
olunur, çünki bu, quyuda duzlu məhlulun zənginliyinin dəyişmə 
sürətini təyin etməyə imkan verir. Bu sular quyulara laylardan təzyiq 
altında süzülüb gəlir, bunun köməyi ilə təxmini olaraq suların 
süzülüb gəlmə sürətini təyin etmək olur. Ölçmələri aşağıdakı üsulla 
aparırlar: Quyu duzlarla zənginləşmiş sularla doldurulur və xüsusi 
müqaviməti əvvəlcədən t
0
anı üçün ölçülür. Həmin an üçün quyuda 
downloaded from KitabYurdu.org

---

315 
məhlulun xüsusi müqaviməti 

0
olur və zənginliyi C
0
olur. Müəyyən 
bərabər müddətlərdə t
1
, t
2 
,
t
3
,….t
n
məhlulun xüsusi müqaviməti 
ölçülür. Əgər hər hansı müddətdə quyuya su süzülüb gəlməsi baş 
verirsə, xüsusi müqavimət 

1
,

2
,

3
,

n xüsusi müqavimət bu layda 
artmağa başlayacaqdır. Nomoqramanın köməyi ilə hər bir lay üçün 
zənginləşməni təyin edirlər. Laylarda süzülmənin sürətini aşağıdakı 
formula ilə hesablayırlar. 
V=
0
0
1
lg
81
,
1
C
C
C
C
t
K
d
n
n
kec




d quyunun diametri, K
keç
süxurun maye qaz, keçiricilk əmsalıdır. Bu 
əmsa labarvtoriyada təyin oluiu. 
Hər bir intervalda ölçmələr üçü süxurun içindən süzülüb keçmə 
sürəti təyin olunur və orta qiyməti hesablanılır. Lay sularının 
minerallarla zənginləşməsindən və quyuya dolan məhlullardan asılı 
olaraq diaqrammada xüsusi müqavimət kiçik qiymətə malik ola bilər, 
bunu süxurdan süzülmə sürəti təyin olunanda nəzərə almaq lazımdır.