Xorijiy mamlakatlar iqtisodiyoti va mamlakatshunoslik

R ossiya Federatsiyasining budjet tizimi¹


Rossiya

Federatsiyasining

Budjet tizimi

2. 
   
   
3. 
   
   

Hududiy budjetdan tashqari fondlar

RFning Federal

budjeti

Federal budjetdan tashqari fondlar

2. 
   
   
3. 
   
   Hududiy budjetlar
   
   
4. 
   
   Rossiya

   Federatsiyasining subyektlarining budjeti

   
   
   
5. 
   
   Munitsipal budjetlar

   (mahalliybudjetlar)

   
   
   

Shaharlar

budjeti

Tumanlar

budjeti

Davlat daromadlari tizimida markaziy moliyaviy manba bo’lib soliqlar xizmat qiladi. Soliqlar asosan fiskal, iqtisodiy va ijtimoiy ahamiyat kasb etadi. Hukumatga kerak bo’lgan moliya resurslarini shakllantirib boorish bilan soliqlar fiscal funksiyani kasb etsa, ijtimoiy ishlab chiqarishni rivojlantirish maqsadida ayrim tarmoqlar iqtisodiyotiga molik imtiyozlarni berishi bilan iqtisodiy yo’nalish kasb etiladi va nihoyat kam daromadli aholini soliqlardan ozod qilishga hisobiga ijtimoiy vazifalarni hal etadi.

MDH mamlakatlari davlat budjeti daromadlari o’zlarining manbalariga ko’ra quyidagicha guruhga bo’linadi:

- soliqlidaromadlar;

- soliqsizdaromadlar;

- qaytarilmaydigantarzdao’tkaziladiganpulmanbalari;

“Moody’s Investors Service” agentligi tomonidan o’tkazilgan “MDH davlatlari banklari muammolari va tavakkalchilikni boshqarish amaliyoti” mavzuidagi tadqiqotda MDH mamlakatlari bank-moliya tizimlarining barqarorlig iqiyosiy tahlil qilingan. Agentlik Rossiya, Ukraina, Qozog’istonning 30 ta bankida tavakkalchilikni boshqarish amaliyotini o’rganish jarayonida, tavakkalchilikni boshqarish sifatini baholash uslubiyatiga muvofiq, jami to’rtta mezon- tavakkalchilikni boshqarishning tashkiliy tuzilishi, tavakkalchiliklarni baholash va ularni boshqarish usullari, shuningdek, foydalanilgan infratuzilma va axborot tizimlari bo’yicha asosiy kamchiliklar ko’rsatib berildi. Ushbu mamlakatlarning qator banklari o’zlari qo’llayotgan tavakkalchilikni aniq tushunmaydi.O’zbekiston Respublikasida budjet taqchilligi muammosini o’rganish bilan birga rivojlanayotgan va rivojlangan mamlakatlarning Davlat budjetidagi taqchillikning paydo bo’lishi sabablarini o’rganish kelajakda yo’l qo’yilishi mumkin bo’lgan xatolarni kamaytirish imkonini beradi. Asosan 2001-yildan boshlangan Rossiya Federatsiyasidagi soliq islohotlari soliq yukini pasaytirish, budjet daromadlarini oshirish va barqaror soliq-budjet siyosatini yurgizish imkonini berdi. 2005-yilda daromadlarning keskin ortishi va xarajatlarning barqaror darajada saqlanishi natijasida Rossiya Federatsiyasi tarixida birinchi marta profitsitning maksimal darajasi ta’minlandi: YaIMga nisbatan konsolidlashgan budjetning profitsiti 7,4%.

Rossiya Federatsiyasining 2013-2015yilga mo’ljallangan byudjet istiqbollari va prognozlari shuni ko’rsatadiki mamlakatninig iqtisodiy va ijtimoiy tizimi doirasidagi barcha ko'rsatkichlarni o'z ichiga qamrab olgan holda mamlakat iqtisodiyotiga ta'sir ko'rsatuvchu barcha omillarni to’liq qamrab olishga qaratilgandir.

Mamlakat hukumati tomonidan2012 -2018 yilga mo’ljallangan va taqdim e’tilgan byujet dasturi o’z ichiga quyidagi vazifalarni qamrab oladi:

• 
  makroiqtisodiy muvozanatni takomillashtirish va byudjet tizimini barqarorlashtirish
  
• 
  uzoq muddatli byudjet strategiyasini yaratish
  
• 
  byudjet taqchilligini oldini olish va harajatlar qismini qisqartirish
  
• 
  kerakli tarmoqlarni qayta moliyalashtirish va byudjet tizimini daromadlar qismini shakllantirish.
  

Rossiya Federatsiyasinig harajatlar qismini asosan neft maxsuloti egallaydi. Byudjet qonuniyatlariga asosan neftning bazik yil narhi osib borishi rezerf fondlari hisobidan qoplanishi ko’rsatilgan.

Россия Федерациясида узок мудатга мулжалланган бюджет стратегияси биноан 2015 йилга куйидагилар режалаштирилмокда:

Сунги йилларда Россия Бюджети сиёсати тизими максадли бюджет принципи асосида иш юрита бошлади. Бюджет тизимидаги резерв фондлари ва турли ижтимоий химоява максадли

фондлари давлат молия тизимини жахон молиявий кризис шароитида хеч кандай салбий холатларсиз ва ахоли турмуш даражасига таъсир курсатмади. Ушбу бюджет сиёсати инфляция даражасини сезиларли даражада пасайишига сабаб булди.

2012 йилнинг бошларидан Россия иктисодиётида сезиларли даражада юксалишлар юз бера бошлади. Хусусан бунга мисол килиб 2011 йил бюджет дефитситсиз якунланди. Лекин шунга карамасдан Россия бюджет сиёсатида етарлича муаммолар мавжуд булиб:

- биринчидан жахон хом ашё ресурслари бозорида уз урнига эга булиб бюджет сиёсатидаги асосий харажатлар кисмини ташкил килгани учун баъзи ижтимоий сохаларга ажратиладиган харажатлар кисми кискариб бормокда.

- икинчидан бюджет харажатлари тизими оптимал таксимланмаган ва бу ижтимоий инфраструктуралар хисобланмиш таълим тизимига уз таъсирини курсатмай колмайди

-учинчидан махаллий бюджет кисмини ташкил килувчи тадбиркор ва инвесторлар фаолияти учун етарли тузилмага эга эмас