Xorijiy mamlakatlar iqtisodiyoti

 
 
 

---

XORIJIY MAMLAKATLAR IQTISODIYOTI
- 28 - 
1.2.2. Xalqaro tashkilotlar tomonidan mamlakatlarni iqtisodiy rivojlanish 
darajasiga ko’ra tasniflash usullari 
Ma‘lumki, jahon iqtisodiyoti murakkab mintaqaviy tuzilmaga egaligi bilan 
ajralib turadi. Analitik maqsadlarda xalqaro tashkilotlar jahondagi barcha 
mamlakatlarni uchta guruhga bo‘lib o‘rganiladi:

bozor iqtisodiyotidagi rivojlangan mamlakatlar (advanced economies);
 

o‘tish davri iqtisodiyotidagi mamlakatlar (transition period economy) yoki 
shakllanayotgan bozorga ega mamlakatlar (emerging economies);
 

rivojlanayotgan mamlakatlar (developing economies).
 
Bozor iqtisodiyotidagi rivojlangan mamlakatlar jahon bozorida va xalqaro 
mehnat taqsimotida yetakchi rol o‘ynaydi. 
Rivojlangan mamlakatlar jumlasiga G‘arbiy Yevropaning deyarli barcha 
mamlakatlari, AQSH, Kanada, Yaponiya, Isroil, JAR, Avstraliya va Yangi 
Zelandiyani kabi mamlakatlar kiradi. Ushbu mamlakatarning barchasi yuqori 
darajadagi iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishga egaligi bilan xarakterlanadi. 
O‘tish davri iqtisodiyotidagi mamlakatlarga Sharqiy Yevropa, Rossiya, 
Albaniya, Xitoy, Vetnam, sobiq Ittifoq mamlakatlari, Mongoliya kabilar kiradi. 
Rivojlanayotgan mamlakatlarga Osiyo, Afrika, Okeaniya, Lotin Amerikasining 
ko‘plab mamlakatlari, Malta va sobiq Yugoslaviya mamlakatlari tegishli bo‘ladi. 
Rivojlanayotgan mamlakatlar YaIM ning umumiy darajasi rivojlangan mamlakatlar 
YaIM ning to‘rtdan bir qismini tashkil qiladi. 
Yuqorida keltirilgan mamlakatlar tasnifidan tashqari XVF mamlakatlarni 
quyidagicha guruhlaydi: 

mintaqaviy guruhlar bo‘yicha (Afrika, Markaziy va Sharqiy Yevropa, 
Osiyoning rivojlanayotgan mamlakatlari, O‘rta Sharq, G‘arbiy yarimshar); 

analitik guruhlar, shu jumladan eksport tushumlari manbalari (yoqilg‘i, 
noyoqilg‘i, birlamchi qayta ishlov beradigan mahsulotlar) bo‘yicha; 

tashqi moliyalashtirish manbalari bo‘yicha (netto – qarzdor mamlakatlar). 
Umuman olganda turli xil xalqaro tashkilotlar mamlakatlarni iqtisodiy 
rivojlanish darajasiga ko‘ra turli guruhlash usullariga ega bo‘ladi. 

---