. Burada iki istiqamətin fərqləndirilməsini məntiqi hesab edirik: 1.
Pedaqoji təmayüllü məktəblərdə təhsil almaqda olan pedaqoji istedadlı tələbələrlə
aparılan işlər; 2. İstedadlı uşaqların təlimi ilə bağlı müəllim hazırlığı.
Pedaqoji istedad bəzi mütəxəssislər tərəfindən istedadın ayrıca bir növü kimi
fərqləndirilir.Qeyd edək ki, pedaqoji istedadın da strukturu digər növlər kimi
mürəkkəb və çoxcəhətlidir.Pedaqoji təfəkkür, pedaqoji təxəyyül, didaktik, perseptiv,
ekspressiv, kommunikativ, təşkilatçılıq qabiliyyətləri onun zəruri tərkiblərini təşkil
edir.Professor Ə.Əlizadə mürəkkəb və çoxcəhətli qabiliyyətlər məkanının kreativ
episentrinin yenə də pedaqoji təfəkkür və pedaqoji təxəyyül sahəsində olduğunu
xüsusilə vurğulayır.
Ə.Əlizadə yazır:”Pedaqoji qabiliyyət, bir qayda olaraq, pedaqoji məktəblərdə
formalaşır və inkişaf edir. Məktəbli yaşı dövründə isə onlar, necə deyərlər, “anadan
müəllim doğulmuş” şagirdlərin uşaqlarla, ilk növbədə kiçik uşaqlarla ünsiyyətdə
özlərini göstərirlər. Belə uşaqlarda ünsiyyət tələbatı güclü olur və onlar həvəslə rollu
oyunlarda iştirak edir. Belə uşaqlar şəxsiyyətlərarası münasibətlərdə problemli
vəziyyətlə rastlaşanda onu asanlıqla həll edə bilirlər. Məktəbli yaşı dövründə
pedaqoji təfəkkür və pedaqoji təxəyyül şagirdlərdə məhz kommunikativ sahədə
pöhrələnməyə və inkişaf etməyə başlayır”.
Pedaqoji istedadlı tələbələrlə iş baxımından tədqiqat qruplarının , birliklərinin
yaradılmasının böyük imkanları var.Tələbələr tədqiqat istiqamətlərini və üsullarını
fərdi qaydada seçə bilərlər. Pedaqoji sahədə tələbənin istedadının sonrakı inkişafı
onun tədqiqat işlərinə cəlb olunması ilə şərtlənir. Çünki şəxsiyyətin yaracılıq
qabiliyyətləri məhz tədqiqatçılıqda formalaşır.Tədqiqatçılıq fəaliyyəti biliyin daha
yüksək səviyyədə sistemləşməsini təmin edir.Tədqiqatçılıq fəaliyyətinə cəlb
olunmanın geniş yayılmış forması layihə metodudur.Tələbəyə maraq dairəsi və
istedad səviyyəsi nəzərə alınaraq layihə tapşırılır. O işini tədqiqat yönümündə quraraq
praktik tapşırığın həllini tapır və işini məruzə və təqdimatla bitirərək öz mövqeyini
müdafiə edir. Layihələr fərdi və qrup halında yerinə yetirilə bilər və hər bir formanın
tələbənin sonrakı inkişafı üçün öz üstünlükləri var. Xüsusi elmi seminarlarda
yaradıcılıq işlərinin aparılması, kafedra və laboratoriyalarda elmi rəhbərlərlə fərdi
işlərin həyata keçirilməsi, elmi məktəblərin fəaliyyətinə qoşulmaq və sair bu kimi
formaların qabaqcıl təcrübədə xüsusi yeri vardır. Pedaqoji məktəblərdə istedadlı
uşaqlarla işin təşkili məsələsində təhsil prosesinin müxtəlif mərhələlərində tələbələrin
müxtəlif yanaşmalarla qruplaşdırılmasının geniş imkanları var. Bu yanaşmalardan
məktəbin geniş mənada imkanlarından, oradakı istedadlı tələbələrin sayından və s.
asılı olaraq müxtəlif formalardan istifadə edilə bilər.
İstedadlı uşaqların təlimi ilə bağlı müəllim hazırlığı. Istedadlı uşaqlarla işləyən
müəllimlərin hazırlanmasının strategiyası, məzmunu, forma və metqdları bu
müəllimlərin peşəkarlığının həm baza, həm də spesifik tərkibinin formalaşmasını və
inkişafını təmin etməlidir. Bu hazırlıq zamanı həm də istedadlı uşaqlarla işləmək
üçün tələb olunan şəxsiyyət keyfiyyətlərinin də cilalanmasına xüsusi diqqət
yetirilməlidir. Elmi mənbələrdə göstərilir ki, sözügedən hazırlıq bir sıra tələblərə
cavab verməlidir: 1.Müəllim istedadlı uşaqlarla işləyərkən öz-özünə refleksiv
mövqedə durmağı bacarmalıdır(müəllim şagirdi bir şəxsiyyət kimi artıq bərqərar
olmuş xüsusiyyətləri ilə qəbul etməlidir); 2.Müəllimlərin təhsili kompleks xarakterli
(psixo-pedaqoji, peşə və şəxsiyyətyönümlü ) olmalıdır; 3.Konsultasiya və treninqlər
sistemi yaradılmalıdır.Təcrübə göstərir ki, məhz bu formada təşkil edilmiş fəaliyyətdə
müəllimlər işlərinə mane olan şəxsiyyətyönümlü problemlərini asanlıqla dərk edirlər.
Bu forma həm də müəllim üçün zəruri olan özünüdərk, özünənəzarət, inkişafa meyil
kimi zəruri vərdişlərə yiyələnməsində səmərəlidir; 4.Müəllimlərin peşəkarlıq
səviyyələrinin yüksəldilməsi üçün zəruri psixo-pedaqoji şərait yaradılmalıdır
(fakültativlər,metodbirləşmələr,dərnəklər sistemi və s.); 5. Bütün təlim prosedurları
demokratikləşdirilməli və humanistləşdirilməli, azad və yaradıcı təlim şəraiti təmin
edilməlidir; 6. Müəllimlərin təhsil səviyyəsi yüksək, fəaliyyət sahəsi geniş
olmalıdır; 7. Şagird (müdavim) heyətinin xüsusiyyətləri (yaş, sağlamlıq vəziyyəti və
s. ) nəzərə alınmalıdır; 8.Müəllimlərin peşə və peşəsonrakı hazırlığı və peşə
təcrübəsində aşağıdakılar mühüm əhəmiyyət kəsb edir: uşaqlarla təlim-tərbiyə üzrə iş
təcrübəsi (pedaqogika və psixologiya ixtisaslarında təhsil alan tələbələr; kütləvi
ümumtəhsil məktəblərində iş təcrübəsi olan pedaqoq və psixoloqlar;istedadlı
uşaqlarla iş üzrə ixtisaslaşmış müəssisələrdə iş təcrübəsi olan pedaqoq və
psixoloqlar); istedadlı uşaqlarla işləmək üçün əldə olunan əvvəlki xüsusi hazırlığın
səviyyəsi (aldığı biliklər, təcrübə, iştirak etdiyi tədbirlər və s.); 9.Təlim
infrastrukturunun səciyyəsi. İstedadlı uşaqlarla aparılan iş üçün müvafiq şəraitin
xarakterik xüsusiyyətləri nəzərə alınmalıdır( təlim sistemində istedadlı uşaqların
təlimi və inkişafı üçün əhəmiyyətli olan müəyyən komponentlərin olub-olmaması,
məsələn, təlim-metodik materialların, laboratoriyaların, kitabxanaların, muzeylərin,
psixoloqların, əlavə təhsil mütəxəssislərinin və s.).
İstedadlı uşaqlarla iş istiqamətində müəllim hazırlığında bir sıra prinsiplərdən
bəhs etmək olar. Bunların sırasında aşağıdakılar da vardır: ümumi və xüsusi təhsilin
birliyi və diferensasiyası prinsipi; təlimin mərhələlik prinsipi (hazırlıq təlimin
müxtəlif mərhələlərində-bakalavr və magistratura mərhələlərində və sonrakı peşə
fəaliyyəti dövründə( ixtisasartırma kurslarında) aparılmalıdır); nəzəri və praktik
hazırlığın birliyi(vəhdəti) prinsipi(İstedadlı uşaqlarla işləyən mütəxəssislərin hazırlığı
zamanı nəzəri və praktik yönüm adekvat əlaqələndirilməlidir).
Təbii olaraq qarşıya belə bir sual çıxır: İstedadlı uşaqlarla işləməli müəllimlər
üçün zəruri keyfiyyətlər hansılardır? Istedadlı uşaqların təlimi ilə bağlı muəllim
hazırlığı prosesində hansı pedaqoji prşəkarlıq və şəxsiyyət keyfiyyətləri diqqət
mərkəzinə çəkilməlidir? Psixoloqlar bu cür sualları cavablandırmışlar. Onlar
istedadlı uşaqlarla bağlı müəllim fəaliyyətinin zəruri peşəkarlıq tərkibini
müəyyənləşdirə bilmişlər. Sözügedən tərkibə aid olunur: istedad təzahürünün
pedaqogikasının və psixologiyasının mənimsənilməsi əsasında qazanılmış psixo-
pedaqoji biliklər, bacarıqlar və vərdişlər ( istedad, onun növləri, psixoloji
əsasları, kriteriyaları, aşkarlanma prinsipləri və s. haqda biliklər) - istedadlı uşaqların
psixoloji xüsusiyyətləri, onların yaş və fərdi inkişafı barədə bilgilər; istedadlı
uşaqlarla işləyənlərin peşəkarlıq kvalifikasiyalarının xüsusiyyətləri barədə bilgilər;
istedadlı uşaqlarla işin istiqamət və formaları barədə, onların təliminin proqram və
texnologiyalarının hazırlanmasının prinsip və strategiyaları barədə bilgilər,
istedadlılıq əlamətləri əsasında istedadlı uşaqların müəyyənləşdirilməsi metodlarının
hazırlanması və tətbiqi sahəsində bacarıq və vərdişlər; istedadin növü, xüsusiyyəti,
şagird kontingenti və konkret təlim şəraiti nəzərə alınmaqla, istedadlıların təliminin
didaktikası və metodikası sahəsində bacarıq və vərdişlər; istedadlı uşaqlarşn, onların
valideynlərinin və digər ailə üzvlərinin psixo-pedaqoji konsultasiyası sahəsində
bacarıq və vərdişlər . Istedadlı uşaqlarla işləyən müəllimin şəxsiyyət və peşəkarlıq
mövqeyi ənənəvi təlim prosesinin uğurlu icrasından daha çox uşaq istedadının
fəallaşdırılmasına və inkişaf etdirilməsinə, təlim prosesində nəzarət və idarəçilikdən
daha çox şagirdlərə təlim müstəqilliyin verilməsinə yönəlməlidir.
İstedadlı uşaqlarla işləməli olan müəllimlərin peşə əhəmiyyətli şəxsiyyət
keyfiyyətlərinə aid edilir: idraki və daxili peşəkarlıq motivasiyasının və
empatiyasının yüksək inkişaf səviyyəsi; daxili mərkəzləşmiş nəzarət; yüksək və
adekvat özünəqiymət; şəxsiyyət kimi inkişafa meyillilik və s.
ABŞ-ın “Astor” proqramında istedadlı uşaqlarla işləyən müəllimlər üçün
aşağıdakı keyfiyyətlərin zəruriliyi qeyd olunur: xeyrxahlıq və həssaslıq; istedadlı
uşaqların psixologiyasının xüsusiyyətlərinə bələd olmaq, onların tələbatlarını və
maraqlarını duymağı bacarmaq; yüksək intellektual inkişaf səviyyəsinə malik olmaq;
geniş maraq və bacarıq dairəsinə malik olmaq; pedaqoji təhsildən başqa, daha bir
sahədə təhsilli olmaq; istedadlı uşaqların təhsili ilə bağlı çox müxtəlif öhdəliklərin
yerinə yetirilməsinə hazır olmaq; canlı və fəal xarakterli olmaq; yumor hissinə malik
olmaq (istehzasız); mütəhərriklik( çeviklik) nümayiş etdirməli, öz baxışlarını
nəzərdən keçirməyə və davamlı olaraq özünü kamilləşdirməyə hazır olmaq; yaradıcı,
bəlkə də qeyri- ənənəvi fərdi dünyagörüşünə malik olmaq; yaxşı sağlamlığa və
möhkəm dəyanətə malik olmaq; ali təhsildən sonra istedadlı uşaqlarla iş sahəsində
xüsusi hazırlıq keçmək və bu sahədə yeni xüsusi bilgilərin mənimsənilməsinə hazır
olmaq.
K.Tekeks istedadlı uşaqlarla işləyən müəllim və tərbiyəçilərə aşağıdakıları
məsləhət görür: 1.Müəllim təlimdə aydın ifadə olunmuş yarış elementli oyunlardan
çox istifadə etməməlidir. Belə oyunlarda istedadlı uşaqlar əksər hallarda qalib çıxırlar
ki, bu da oyun iştirakçılarında onlara nifrət hissi yarada bilər. 2.Müəllim istedadlı
uşağı ən yaxşı və səliqəli işinə görə ağız dolusu tərifləməyə, onda perfektsionist
meyllərin möhkəmlənməsinə çalışmamalıdır.Önəmli fərdi uğurlarına görə istedadlı
uşağı xüsusi ayırd etmək məsləhət deyil, onun digər uşaqlarla birgə fəaliyyətini
rəğbətləndirmək daha yaxşı olar. 3. İstedadlı uşağı qələbə pedestalına yüksəltmək,
başqa şagirdlərin gözündə onu vunderkində döndərmək məsləhət deyil. Onun
uğurlarının yerli-yersiz təriflənməsi sinifdə qısqanclıq ovqatı yaradır, uşaqları
qıcıqlandırıb bir-birindən uzaqlaşdırır. Başqa ifrat hal- uşağın qeyri-adi
qabiliyyətlərinin kütləvi şəkildə, həm də niyyətli surətdə kiçildilməsi də
yolverilməzdir. 4.Müəllim nəzərə almalıdır ki, istedadlı uşaqların əksəriyyəti sərt
reqlamentləşdirilmiş, təkrarlanan məşğələləri pis qavrayırlar. Bu məsləhətləri
müəllifin öz sözləri ilə dəqiqləşdirərək professor Ə.Əlizadə belə yazır:”Uşağa bir
fərdiyyət kimi yanaşılmalıdır.Onun şəxsiyyət kimi hərtərəfli inkişafına xüsusi diqqət
yetirilməlidir”.
İstedadlı və talantlı uşaqlarla işləməyə hazırlanan müəllim təlim proqramlarının
ixtisaslaşdırılmasında əsas götürülən prinsiplərə yaxından bələd olmalıdır. Passov
tərəfindən irəli sürülən həmin prinsiplər aşağıdakılardır: istedadlı uşaqlar üçün tədris
proqramının məzmunu vacib problemlərin, ideyaların və mövzuların uzunmüddətli və
dərindən öyrənilməsini nəzərdə tutmalıdır; istedadlı uşaqlar üçün təhsil proqramı
produktiv təfəkkürün inkişafına və onun praktik tətbiqi vərdişlərinin qazanılmasına
istiqamətlənməlidir (bu, şağirdlərin əldə etdikləri bilikləri dərindən dərk etmələrini
təmin edərək, onları yeni biliklərə sövq edəcəkdir); istedadlı və talantlı uşaqların
tədris proqramı onlara mütəzəm dəyişməkdə, inkişafetməkdə olan bilgilərlə, yeni
informasiyalarla əlaqədə olmağa şərait yarqtmalı (imkan verməli) , onlara yeni
biliklər əldə etmək istəyini aşılamalıdır; istedadlı və talantlı uşaqlar üçün tədris
proqramı müxtəlif bilik və informasiya mənbələrinin olmasını və bu uşaqların
onlardan müstəqil istifadəsini nəzərdə tutmalıdır; istadadlı və talantlı uşaqların tədris
proqramı təhsildə və inkişafda onların təşəbbüskarlığını və müstəqilliyini
rəğbətləndirməlidir; istedadlı və talantlı uşaqların tədris proqramı onlarda mənlik
şüurunun, özünüdərkin inkişafını təmin etməli, başqa insanlarla, təbiətlə, digər
mədəniyyətlərlə və s. ilə əlaqələrin mahiyyətini başa düşməyə yardım etməlidir;
istedadlı uşaqlar üçün tədris proqramı qabaqcadan müəyyən olunmuş prinsiplərlə
qiymətlədirilməlidir,burada əsas diqqət uşaqların təfəkkür proseslərinə, onların
yaradıcılıq bacarıqlarına, ifaçılıq məharətlərinə yönəlməlidir.
İstedadlı uşaqlarla işləməyə hazırlanan müəllimlərin sözügedən təhsil
proqramlarında hansı mühüm xüsusiyyətlərin olduğunu bilməsi onun səmərəli
fəaliyyəti baxımından önəmlidir. Karne, Şvedel və Uilyams istedadlı uşaqlar üçün
təhsil proqramında aşağıdakı xüsusiyyətlərin olmasını vacib hesab edirlər: bir qayda
olaraq standart tədris planında olmayan materialların daxil edilməsi; seçilmiş
mövzunun dərindən araşdırılmasının təqdir olunması; tədris planının icrasının
qabaqcadan tərtib olunmuş sərt qrafik əsasında deyil, istedadlı uşaqların idraki
tələbatlarına və imkanlarına uyğun aparılması; mücərrəd anlayışlarla işləməyi tələb
edən və yüksək səviyyəli təfəkkür prosesləri ilə aparılan mürəkkəb fəaliyyətlərə
üstünlük verilməsi; istifadə edilən zaman, material və vəsaitlərlə bağlı böyük təfəkkür
çevikliyinin tələb edilməsi; məsələlərin həllində müstəqilliyə, məqsədyönlülüyə
yüksək tələblərin verilməsi; liderlik xüsusiyyətlərinin mənimsənilməsinə və nümayiş
etdirilməsinə geniş imkanların yaradılması; yaradıcı və produktiv təfəkkürün təqdir
edilməsi; özünün və eləcə də başqalarının hiss və davranışlarının təhlil edilməsi
bacarığının tərbiyə edilməsi; bilik bazasının genişləndirilməsi və nitq
qabiliyyətlərinin inkişaf etdirilməsi üçün səmərəli başlanğıcların yaradılması.
Elmi mənbələrdən məlum olur ki, Qərb təhsilində istedadlı uşaqlarla aparılan
işlərə dair proqram və konseptual modellər sırasında “S.Kaplanın proqramı”, əsası
C.Kerrol və B.Blum tərəfindən qoyulmuş nəzəri yanaşmaya uyğun ərsiyə
gətirilmiş C.Blok və L.Andersonun”Tam mənimsəməyə əsaslanan təlim
metodu”(C.Blok və L.Anderson), C.Gilfordun”Sərbəst sinif”, Renzullinin”Tədris
proqramının zənginləşdirilməsinin üç növü”, B.Blumun”Təlim məqsədlərinin
taksonomiyası” özünə üstün yer almışdır. İstedadlı uşaqların təlimi ilə bağlı müəllim
hazırlığı prosesində bu proqramların mahiyyətinin mənimsənilməsi ümumi işin
xeyrinə olar. Çünki sözügedən proqram və modellər təcrübə sınağında özünü
doğrultmuşdur.
S.Kaplanın istedadlı uşaqların təlimi üçün proqramı əsasən iki metoda istinad
edir: deduktiv və problemli tədqiqatlar. Birinci metod şərhlərdən başlamağı nəzərdə
tutur. Onun məqsədi uşaqların öyrəndiklərini yada salmaq, onların maraqlarını yeni
informasiyanı öyrənməyə, ümumi hipotezlə tanış olmağa yönəltmək və
stimullaşdırmaqdır. Sonrakı mərhələdə müəllim əvvəlcə şagirdləri öyrənməli olan
ümumi ideya-problemlə tanış edir. Bundan sonra şagirdlər öz hipotez və ideyalarını
irəli sürürlər. Sonra bu hipotezlərin isbatı və ya inkarı üçün informasiya toplayaraq
tədqiqatlar aparırlar. Əldə etdikləri məlumatları sistemləşdirərək onu bəyan edirlər.
Nəticədə hipotezləri ya təsdiq olunur, ya da rədd edilir və onlar bu tədqiqatın
nəticələrini yekunlaşdıraraq növbəti fəaliyyətlərini planlaşdırırlar.
Tam mənimsəməyə əsaslanan təlim metodunun praktiki tətbiqi aşağıdakı
addımlar ardıcıllığını nəzərdə tutur: 1.Giriş hissə- şagirdlərin tam mənimsəmə
metodu əsasında işləməyə təlimatlandırılması; 2.Hər bir tədris vahidi üzrə tam
mənimsəmə istiqamətində təlim; 3.Ümumiyyətlə hər bir şagird üşün materialın tam
mənimsənilməsinin qiymətləndirilməsi; 4.Aldığı qiymətin mahiyyətinin hər bir şagird
üçün izah edilməsi. Metodun vacib amili tam mənimsənilmə etalonunun aydın
formulə edilməsidir.
Gilfordun “Sərbəst sinif” modeli sərt vaxt qrafiki olmayan, sərbəst dərs
sistemləri, təlim vaxtının, tədris proqramının, dərs otaqlarının səmərəli istifadəsini
nəzərdə tutur. Bu yanaşmada təlim prosesi müəllim və şagirdlər tərəfindən birgə idarə
olunur. Renzulli modelinə uyğun tədris proqramı şagirdlərə imkan verir ki,
vaxtlarının çox hissəsini özləri üçün daha maraqlı olan fəaliyyət növlərinə həsr edə
bilsinlər.Burada müəllimin vəzifəsi ondan ibarətdir ki, hər bir şagirdə aşağıdakı
məsələlərdə köməklik etsin: şagird maraqlarına cavab verən və gücü çatacaq
məsələlərin həllini öhdəsinə götürsün; şagird bu məsələlərin həlli üçün zəruri olan
metodlara və tədqiqat vərdişlərinə yiyələnsin.
B.Blumun təlim məqsədlərinin taksonomiyası istedadlı uşaqların idraki
funksiyalarının inkişafına istiqamətlənmişdir. Təlim planlarında nəzərdə tutulmuş
məqsədləri prinsipcə mümkün olan nəticələrlə müqayisə etməklə, müəllimlər öz
tədris planlarına daxil edə biləcəkləri tapşırıqların növlərini və əlavə məqsədləri
müəyyənləşdirə bilərlər.Taksonomiya uşaqların yaddasaxlama, dərketmə və məsələ
həlletmə qabiliyyətlərinə təlimin təsirini təhlil etmək üçüçn səmərəli alətdir.
B.Blumun, C.Gilfordun və b. taksonomiyaları üç sahəni-idrak, emosional və
psixomotor sahələri əhatə edir. Lakin müasir təlim nəzəriyyələri təlimin məqsədlərini
həmin sahələrə görə deyil, təlimin təhsilləndirici, inkişafetdirici və tərbiyəedici
tərkibinə - komponentlərinə əsasən müəyyən edir. Azərbaycan psixoloqu professor
Ə.Əlizadə təlim məqsədlərinə görə, əsas taksonomik kateqoriyaları üç bölümdə
qruplaşdırılmışdır: təhsilləndirici, inkişafetdirici və tərbiyələndirici.
Ümumtəhsil məktəblərində təhsil-tərbiyənin sinif-dərs sistemində həyata
keçirilməsi layihələri sırasında”Fəal(interaktiv) təlim”in bizə məlum olan
proqram,model və layihələrlə müqayisədə daha böyük üstünlükləri vardır. Bu sistem
bütün şagirdlərə öz imkanlarını reallaşdırmaq nöqteyi-nəzərdən bərabər şərait
yaradır.Fəal(interaktiv) yanaşmada geridəqalmaın qaçılmazlığı ilə bağlı mülahizələrin
yanlışlığı təsdiqlənir, istedadlılaın inkişafına meydan verilmiş olur.Bu sistemin
tətbiqində bir sıra prinsip və mexanizmlər diqqət mərkəzinə çəkilir.Sözügedən
prinsiplər barədə bu fəslin əvvəlki 15.2. yarımbaşlığıda bəhs etmişik.
Bu sistemin tətbiqi mexanizmlərinə aşağıdakılar aid edilir: Mexanizm №1.
Problem situasiyanın yaradılması. Şagirdin qarşısına problem qoyulur və onun
problemi həll etməyə yönəldilməsi nəticəsində idrak fəallığı yaranır. Mexanizm №2.
Şagird-tədqiqatçı, müəllim faslitator. Fəal(interaktiv) təlim zamanı şagird subyekt
mövqeyini tutmalı, bu prosesin bərabər iştirakçısı olmalıdır. Şagird tədqiqatçı,
müəllim isə bələdçi funksiyasını həyata keçirməlidir. Şagirdlər bilikləri müstəqil
şəkildə tədqiqat zamanı əldə etməlidirlər. Mexanizm №3. Dialoqun və əməkdaşlığın
zəruriliyi. Fəal(interaktiv) təlim dialoji şəkildə əməkdaşlıq şəraitində keçirilir.
Mexanizm №.Psixoloji dəstək: hörmət və etibar. Şagirdlərin idrak fəallıqlarını
saxlamaq vasitəsi-onların psixoloji dəstəklənməsidir: müəllimin xeyirxah münasibəti,
şagirdlərə hörmət və etibarı, onların bacarığına inamı. Fəal(interaktiv)təlim
texnalogiyaların tətbiqi üçün açıqdır.
Vurğulamaq yerinə düşər ki, təhsil proqramlarının , koseptual modellərin,
layihələrin uğuru onu tətbiq edən müəllimin, tərbiyəçinin pedaqoji qabiliyyətləri ilə
şərtlənir. Müəllimlərdə pedaqoji qabiliyyətlərin formalaşması bu gün aktual məsələ
kimi meydana çıxır. Ənənəvi didaktik sistemdə müəllimin didaktik və təşkilatçılıq
qabiliyyətlərinə daha çox diqqət yetirilib. Müasir təhsil konsepsiyası didaktik və
təşkilatçılıq qabiliyyətlərinin əhəmiyyətini qətiyyən azaltmadan bu gün, təhsilin
humanistləşdirilməsi şəraitində kommunikativ və perseptiv, ekspressiv və
konstruktiv qabiliyyətlərin əhəmiyyətini xüsusi vurğu ilə dəyərləndirir. Müəllimlərin
pedaqoji ustalığının artırılmasının başlıca yolu məktəb şəraitində pedaqoji
qabiliyyətlərin psixoloji ölçülərlə inkişaf etdirilməsindən ibarətdir. Bundan başqa,
pedaqoji universitet və institutlarda tələbələrdə, gələcək müəllimlərdə bu
qabiliyyətlər xüsusi metodika ilə inkişaf və tərbiyə olunmalıdır.Təkmilləşdirmə
kurslarında müəllimlərlə elmi-metodik iş məhz pedaqoji qabiliyyətlərin inkişaf
etdirilməsi yönumündə aparılmalıdır. Sosial-psixoloji treninq üsullarından sistemli
istifadə olunmalıdır.Müəllimlərə autotreninqin sirlərini öyrətmək lazımdır. Professor
Ə.Əlizadənin vurğuladığı kimi müəllimlərin pedaqoji ustalığının artırılmasına
respublikanın görkəmli rejissorlarının və aktyorlarının yaxından köməyi ilə müasir
teatr pedaqogikasının uğurlarından da faydalanmanın vaxtı artıq çatmışdır.
Dostları ilə paylaş: |