Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu

 

“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.

 

Ə

dəbi-kulturoloji tərcümə e-Antologiyası 

Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu

 

–

 

www.kitabxana.net

 

–

 

Milli Virtual Kitabxana 

 

163 

gəldiyini heç cür xatırlaya bilmirdi. Amma dünən Nifrət Ikidəqiqəliyi zamanı da həmin qız 

xüsusi ehtiyac olmadan gəlib düz onun arxasında oturmuşdu. Yəqin səsinə qulaq asmaq, nə 

qədər ucadan və ürəklə qışqırdığını dəqiqləşdirmək tapşırığı almışdı. 

Yenə keçən dəfəki fikrinin üstünə gəldi. Yəqin ki, qız Fikir Polisinin əməkdaşı deyil, sadəcə, 

könüllü casusluq edir. Amma könüllülər bəzən peşəkarlardan da təhlükəli olurlar. Qızın onu nə 

vaxtdan güddüyünü də bilmirdi. Bəlkə beş dəqiqədir gözünü zilləyib baxır və bu müddət ərzində 

sifətinin ifadəsini nəzarətdə saxlayıb? Ictimai yerdə, yaxud teleekranın əhatə dairəsində səni 

fikirli görürlərsə, bu çox təhlükəlidir. Əhəmiyyətsiz bir mimika adamı ələ verə bilər. Üzün əsəbi 

dartılması, özündən xəbərsiz həyəcan əlaməti, burnun altında nə isə mızıldanmaq-bunların 

hamısı nədənsə narazılıq, yaxud nəyi isə gizlətmək cəhdi kimi mənalandırıla bilər. İstənilən 

halda, üzün qeyri-adekvat ifadəsinin özü (məsələn, qələbə haqqında məlumat veriləndə sifətində 

inamsızlıq sezilməsi kimi) artıq cinayət sayılır. Yenidildə hətta bunu ifadə edən üzcinayəti 

istilahı da mövcuddur.  

İndi qızın arxası Uinstona tərəf idi. Bəlkə heç əvvəldən ona göz qoymurmuş, bəlkə dünən 

yaxınlığında oturması da adi təsadüf imiş? Siqareti sönmüşdü. Onu ehmalca masanın kənarına 

qoydu. Tütünü dağılmasa işdən sonra çəkə bilərdi. Çox ola bilsin ki, qonşu masadakı qız Fikir 

Polisinin casusudur, çox ola bilsin ki, üç gün sonra Həqiqət Nazirliyinin zirzəmisinə düşəcək, 

amma istənilən halda siqaret zay olmamalıdır. Saym kağızlarını büküb cibinə qoydu. Parsons 

təzədən danışmağa başlamışdı. 

- Bilmirəm, bazardakı alverçi qadın kolbasanı Böyük Qardaşın şəkli olan plakata büküb satdığına 

görə bizim balacaların onun tumanını yandırdıqlarını sizə demişəm, yoxsa yox? - o, qəlyanından 

havaya dairəvi tüstülər buraxaraq həvəslə danışırdı. - Arxadan yavaşca yaxınlaşıb od vurublar. 

Deyəsən, yaxşıca yanıb, çünki qışqırığı göyə çıxıbmış. Görürsünüz yaramazları! Tula kimi iy 

bilirlər. Kəşfiyyatçılar dərnəyində onları bizim vaxtdakından qat-qat yaxşı yetişdirirlər. 

Bilirsiniz, axırıncı dəfə onlara nə veriblər? Danışıqları açar dəliyindən dinləmək üçün qulaq 

borusu! Qızım dünən gətirmişdi, bizim otağın qapısında sınaqdan keçirirdi. Deyir, borunun 

köməyi ilə səsi sadəcə qulaq dayamaqdan iki dəfə yaxşı eşitmək olur. Əlbəttə, bu adi oyuncaqdır. 

Amma uşaqlara düzgün istiqamət vermək baxımından yaxşı tapıntıdır.  

Teleekrandan qulaqbatırıcı fit səsi eşidildi. Işə qayıtmaq vaxtı idi. Üçü də liftə minmək uğrunda 

mübarizəyə qoşulmaq üçün dərhal yerlərindən sıçradılar. Aradakı qarışıqda Uinstonun 

siqaretinin tütünü dağılıb döşəməyə səpələndi.  

 

VI fəsil 

 

Uinston yenə gündəliyini yazırdı: 

Bu, üç il əvvəl olmuşdu. Axşamın qaranlıq vaxtı, böyük vağzal binasının yan tərəfindəki dar 

küçədə. Qadın ətrafa güclə işıq salan küçə fanarının altında, binanın girişində dayanmışdı. 

Sifətdən gənc görünürdü, amma üzünə xeyli boya çəkmişdi. Sifətinin maskaya bənzəyən ağlığı, 

bu fondakı al-qırmızı dodaqları diqqətimi cəlb etdi. Partiya üzvü olan qadınlar heç vaxt üzlərinə 

boya sürtmürlər. Küçədə kimsə gözə dəymirdi. Teleekran yox idi. Yaxınlaşdım. O, asta səslə "Iki 

dollar"-dedi. Mən... 

Bir an hadisənin davamını yazmaq Uinstona çox çətin gəldi. Indi də təsəvvüründə aydın 

canlandırdığı səhnəni özündən kənar etmək üçün gözlərini yumdu, barmaqlarını göz qapaqlarının 

üstünə qoydu. Ürəyindən var səsi ilə uzun və yağlı bir söyüş söymək istəyi keçdi. O da mümkün 

olmasa, başını divara vupmaq, stulu təpikləyib aşırmaq, mürəkkəb qabını pəncərəyə çırpmaq 

 

“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.

 

Ə

dəbi-kulturoloji tərcümə e-Antologiyası 

Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu

 

–

 

www.kitabxana.net

 

–

 

Milli Virtual Kitabxana 

 

164 

istəyirdi. Səs-küyün, dəliliyin, ağrının köməyi ilə ürəyini parçalayan xatirələri qovub 

uzaqlaşdırmağa çalışırdı.  

"-Sənin ən qəddar düşmənin öz əsəb sistemindir!"-deyə düşünməyə başladı. Istənilən an daxili 

gərginliyin zahiri görkəmində üzə çıxa bilər. Bir neçə həftə əvvəl küçədə yanından ötüb keçdiyi 

sadə görünüşlü adamı xatırladı. Partiya üzvü idi. Otuz beş-qırx yaşlarında olardı. Arıq, uzun, 

portfelli adamdı. Bir-birlərinin üç-dörd addımlığına çatanda qəflətən kişinin sifətinin sol tərəfdən 

səyridiyini gördü. Bərabərləşəndə eyni hərəkət bir də təkrarlandı. Fotoaparat düyməsinin 

şaqqıltısını xatırladan çox qısa, ani səyrimə idi. Bəlkə də anadangəlmə vərdişdi. Uinston o zaman 

fikirləşmişdi ki, bu yazığın kitabı hər an bağlana bilər. Adam özü bəlkə də sifətində gəzdirdiyi 

təhlükədən xəbərsiz idi. Insanı ələ verə bilən ən böyük təhlükə isə yuxuda danışmaq idi. Nə 

qədər fikirləşsə də bundan qorunmağın yolunu görmürdü.  

Uinston nəfəsini dərib yazını davam etdirdi. 

...küçə qapısından keçib dalınca getdim. Həyətin arxa tərəfindəki yarımzirzəmi mətbəxə girdik. 

Divarın dibində çarpayı qoyulmuşdu. Masanın üstündə fitili aşağı salınmış lampa vardı. Qadın... 

Dişləri əsəbiliklə bir-birinə dəyirdi. Tüpürmək istəyirdi. Yarımzirzəmi mətbəxdəki qadınla eyni 

anda arvadı Ketrin də gözləri önünə gəldi. Uinston bir vaxtlar evli idi. Daha doğrusu, evli 

olmuşdu. Yəqin indi də evli sayılır. Bildiyi qədər, arvadı hələ sağdır. Sanki təzədən yarımzirzəmi 

mətbəxin çirkli paltar, taxtabiti və ucuz ətir iyinin bir-birinə qarışdığı qoxusunu sinəsinə çəkdi. 

Bu qoxu həm ürəkbulandırıcı, həm də şirnikləndirici idi. Çünki Partiya üzvü olan qadınlar 

bəzənib-ətirlənə bilməzdilər. Ətirdən yalnız prollar istifadə edirdilər. Ətir iyi Uinstonun 

təxəyyülündə həmişə zina işlərlə bağlı idi.  

Ardınca getdiyi qadınla əlaqəsi son iki ildə işləyəcəyi ilk günah olacaqdı. Təbii ki, fahişələrlə 

əlaqə qadağan idi. Lakin o, ara-sıra pozulması mümkün sayılan qadağalar sırasına daxildi. 

Təhlükəli addım olsa da, olum-ölüm məsələsi deyildi. Fahişə ilə birlikdə tutulsaydın, səni ən 

çoxu beş illik icbari əmək cəzası gözləyirdi. Bir şərtlə ki, başqa günahların olmayaydı. Amma 

qaçmaq bəhanəsi ilə cinayətinin üstünə həmişə ağırlaşdırıcı maddə qoya bilərdilər. Yoxsul 

məhəllələri bədənlərini satmaq istəyən qadınlarla dolu idi. Özünü hətta bir şüşə cinə təslim 

edənlər də tapılırdı. Prollara möhkəm içkilər satılmırdı. Partiya insanların içindəki buxarı 

buraxmaq üçün fahişəliyi müəyyən həddə qədər dəstəkləyirdi. Öz-özlüyündə pozğun davranışın 

elə bir önəmi yox idi. Amma bir şərtlə ki, əlaqə gizlində həyata keçirilməli və heç bir sevinc 

gətirməməli idi. Bədənini satan qadın isə, cəmiyyətin ən miskin, aşağı təbəqəsindən olmalı idi. 

Partiya üzvləri arasındakı əlaqə bağışlanmaz cinayət sayılırdı. Böyük təmizləmələr zamanı 

müttəhimlərin çoxu bu cinayətə qurşandıqlarını mütləq etiraf etsələr də, real həyatda onun 

mümkünlüyü ağlasığmaz görünürdü. 

Partiyanın məqsədi yalnız kişi ilə qadın arasında bəzən özlərinin də nəzarətindən çıxan əlaqələrin 

yaranmasına maneçilik törətmək deyildi. Partiyanın elan olunmayan gizli məqsədi ümumiyyətlə 

cinsi əlaqəni həzzdən məhrum etmək idi. İstər nikahda, istərsə də nikahdankənar münasibətlərdə 

əsas hədəf məhəbbət hissi yox, erotik duyğular sayılırdı. Partiya üzvləri arasındakı bütün 

nikahlara bu məqsədlə yaradılmış xüsusi komissiya tərəfindən icazə verilirdi. Açıq şəkildə etiraf 

olunmasa da, gələcək ər-arvadın bir-birləri üçün fiziki baxımdan cəlbedici göründüklərini hiss 

edən kimi nikahlarına qadağa qoyurdular. Ailənin yeganə məqbul hədəfi Partiyaya xidmət üçün 

uşaqların dünyaya gətirilməsi idi. Cinsi əlaqə əhəmiyyətsiz və xoşagəlməz müdaxilə (məsələn, 

imalə) kimi nəzərdən keçirilirdi. Düzdür, bu barədə açıq danışmırdılar, amma lap kiçik 

yaşlarından uşaqların beyninə hər şeyi məhz belə yeridirdilər. Hətta hər iki cinsdən olan 

cavanların bakirə həyat tərzini təbliğ edən Gənclərin Antiseks Liqası kimi könüllü təşkilatlar da 

fəaliyyət göstərirdi. Hamiləlik ictimai məntəqələrdə süni mayalandırma (Yenidildə sünmay) yolu 

ilə həyata keçirilməli idi. Uinston bu tələbin hələlik tam ciddi şəkildə irəli sürülmədiyini bilirdi, 

lakin bütünlükdə Partiyanın ideologiyasına uyğun addım sayıldığından da xəbərdar idi. Partiya 

 

“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.

 

Ə

dəbi-kulturoloji tərcümə e-Antologiyası 

Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu

 

–

 

www.kitabxana.net

 

–

 

Milli Virtual Kitabxana 

 

165 

cinsi həvəsi yerli-dibli öldürmək istəyirdi. Mümkün olmadığı təqdirdə isə cinsi əlaqəni yaramaz 

və çirkin iş kimi qələmə verməyə çalışırdı. Uinston bunun hansı zərurətdən yarandığını 

anlamırdı, amma təəccüblənməyə də əsas görmürdü. Qadınların tərbiyəsinə gəldikdə, Partiyanın 

bu sahədəki uğurları həqiqətən böyük idi.  

O yenə Ketrin haqqında düşünməyə başladı. Ayrıldıqları vaxtdan doqquz, on, bəlkə on bir il 

keçirdi. Ketrini nadir hallarda xatırlamasının özü də maraqlı idi. Bəzən nə vaxtsa evli olduğu 

günlərlə yerli-dibli yadına düşmürdü. Birgə yaşayışları təxminən on beş ay çəkmişdi. Partiya 

boşanmağa icazə vermirdi. Uşağı olmayanların ayrı yaşamalarına isə etiraz edilmirdi. Əksinə.. 

Ketrin uca boylu, sarı saçlı, düz qamətli, incə deyiləcək qədər arıq bir qız idi. Düzgün, qartal 

profilli sifətini ilk baxışdan gözəl və nəcib saymaq olardı. Lakin bu təsəvvürün ömrü qadının 

nəcib görünüşü arxasında necə boşluq dayandığını dərk edənə qədər çəkirdi. Evlilik həyatının ilk 

vaxtlarında Uinston bəlkə də başqaları ilə müqayisədə bu qadını daha yaxşı tanıya bilmiş, onun 

düşündüyündən də qat-qat səfeh, mənasız, bayağı məxluq olduğunun fərqinə varmışdı. Ketrinin 

başında şüarlardan başqa heç bir şey yox idi. Təpədən dırnağa qədər Partiyaya sadiq idi, 

Partiyanın ortaya qoyduğu bütün cəfəngiyyatı əzbərləmişdi. Həyatını Partiya direktivlərindən 

kənarda təsəvvürə gətirmirdi. Uinston öz aləmində arvadının adını "yeriyən qramofon" 

qoymuşdu. Amma yenə bircə şey-yataq məsələsi olmasaydı, bəlkə də birlikdə yaşamaları 

mümkün idi.  

Ketrinə barmağının ucu ilə toxunan kimi titrəyir, dərhal da daşa dönürdü. Onu qucaqlamaqla 

taxta manekeni bağrına basmağın heç bir fərqi yox idi. Hətta Ketrini özünə sıxanda Uinstonda 

elə təsəvvür yaranırdı ki, qadın eyni anda var gücü ilə onu həm də kənara itələyir. Dartılıb 

bərkiyən əzələləri də bundan xəbər verirdi. Yataqda gözüyumulu uzanırdı. Nə müqavimət 

göstərir, nə kömək edirdi. Sadəcə tabe olurdu. Bu çox utandırıcı, bəlkə də dəhşətli vəziyyət idi. 

Əgər bir də ikilikdə yatağa girməmək barədə razılığa gələ bilsəydilər, Uinston ailə həyatına yenə 

dözə bilərdi. Amma nə qədər təəccüblü görünsə də, Ketrin buna razılaşmırdı. Deyirdi ki, baş 

tutsa, mütləq Partiya üçün dünyaya övlad gətirmək lazımdır. Beləliklə, təbii maneələr olmayanda 

yataq məşğələləri dəyişməz ardıcıllıqla həftədə bir dəfə təkrarlanırdı. Hətta həmin günlərdə səhər 

Ketrin axşam nə iş görəcəklərini Uinstonun yadına salırdı. Ketrinin leksikonunda bu "işin" iki 

adı vardı. Biri "uşaq düzəltmək", o biri isə "bizim Partiya qarşısında borcumuz" (elə belə də 

deyirdi) idi. Tezliklə yataq məsələsinin yaxınlaşdığı günlər Uinstonda həqiqi qorxu yaratmağa 

başladı. Xoşbəxtlikdən, uşaq məsələsi alınmadı. Ketrin cəhdlərinə son qoymağa razı oldu. Bir 

müddət sonra tamam ayrıldılar.  

Uinston səssizcə ah çəkdi. Sonra qələmi götürüb yazmağa davam etdi.  

...özünü çarpayıya atdı, heç bir müqəddiməsiz-filansız, təsvirəgəlməz bayağılıq və ədəbsizliklə 

donunu yuxarı çəkdi. Mən... 

Uinston özünü yenidən o yarımzirzəmidə, tutqun lampa işığında gördü. Ucuz ətirin və bit-birənin 

kəsif qoxusu burnuna vurdu. Ürəyi həmin dəqiqələrdə, Ketrinin ağappaq bədəninin Partiyanın 

hipnozu ilə donub buza döndüyünü ilk dəfə gördüyü anlarda olduğu kimi, qəzəb və 

gücsüzlükdən sıxıldı. Niyə həmişə ehtirasını belə söndürməlidir? Niyə onun öz qadını yoxdur, 

niyə onun nəsibi illərlə ara verəndən sonra belə tələsik, çirkli, ürəkbulandıran cütləşmə 

olmalıdır? Gerçək məhəbbət romanı təsəvvürə gətirilməyəcək macəra sayılırdı. Partiya üzvü olan 

qadınlar hamısı bir-birlərinə oxşayırlar. Bakirəlik də Partiyaya sədaqət kimi beyinlərinin ən dərin 

qatına işləyib. Lap kiçik yaşlarından başlayaraq Partiya oyunlarla, yürüşlərlə, soyuq suda 

çimməklə, məktəbdə, Kəşfiyyatçılar dərnəyində, Gənclərin Antiseks Liqasında başlarına 

doldurulan cəfəngiyyatla, paradlarla, mahnılarla, şüarlarla, hərbi musiqi ilə qızların və gənc 

qadınların bütün təbii hisslərini öldürmüşdü. Ürəyi Uinstona deyirdi ki, bu vəziyyətdə də mütləq 

istisna olmalıdır. Beyni isə inanmaq istəmirdi. Qadınlar Partiyanın tələb etdiyi kimi-yəni 

əlçatmaz nemətə çevrilmişdilər. Uinston sevilməkdən daha çox, həyatında heç olmasa bircə dəfə 

 

“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.

 

Ə

dəbi-kulturoloji tərcümə e-Antologiyası 

Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu

 

–

 

www.kitabxana.net

 

–

 

Milli Virtual Kitabxana 

 

166 

bu fəzilət divarını vurub dağıtmaq istəyirdi. Onun nəzərində uğurlu cinsi əlaqə özü də üsyan idi. 

Ehtiras-fikir cinayətidir. Əgər Ketrinin buzunu ehtirası ilə əridə bilsəydi, əgər bunu bacarsaydı, 

arvadı olsa da, bir nəfəri şirnikləndirib Partiyanın yolundan azdırdığını düşünə bilərdi.  

Hər şeyi mütləq sona qədər yazmaq lazım idi. Uinston yenə qələmi götürdü. 

...lampanın işığını artırdım. Ona işıqda baxanda 

Qaranlıqdan sonra lampanın zəif işığı elə bil hər tərəfi gur nura qərq etdi. Uinston qadına ilk dəfə 

yalnız indi diqqətlə baxa bildi. Ona tərəf bir addım atıb dayandı. Ürəyində şəhvətlə qorxu biri-

birinə qarışmışdı. Bura gəlməklə necə böyük risk etdiyini başa düşürdü. Çox güman ki, içəridən 

çıxan kimi patrullar tərəfindən saxlanacaq. Hətta bu dəqiqənin özündə qapının arxasında dayanıb 

onu gözləmələri də mümkündür. Əgər heç bir iş görmədən küçəyə çıxsa, yenə də tutulacaq.  

Hər şey olduğu kimi yazılmalıydı, hər şey olduğu kimi etiraf edilməliydi. Uinstonun lampa 

işığında gördüyü qadın qoca idi. Sifətindəki boya o qədər qalın çəkilmişdi ki, sanki əl vursan, 

köhnə divar suvağı kimi qopub töküləcəkdi. Saçında ağ şəridlər vardı. Ən böyük dəhşət isə ağzı 

bir balaca açılanda ortaya çıxdı. Ağız yerinə sifətində balaca, qaranlıq kaha vardı. Qadının bircə 

salamat dişi də qalmamışdı.  

Uinston tələsik, yanı üstə yıxılan hərflərlə yazırdı: 

...çox yaşlı olduğunu gördüm. Ən azı əlli yaşı vardı. Amma dayanmadım. Işimi görüb qurtardım.  

Uinston yenə göz qapaqlarını əli ilə sıxdı. Budur, hər şeyi necə vardısa, elə də yazdı. Amma fərqi 

yoxdur, heç nə dəyişmədi. Etiraf terapiyasının faydası olmadı. Indi gücü gəldikcə söyüş söymək 

istəyi əvvəlkindən də qüvvətli idi.  

 

VII fəsil 

 

Əgər tək ümid varsa (Uinston yenə yazırdı), o da prollara olan ümiddir. 

Əgər nicat yolu varsa, onu yalnız prollardan - dövlətin arxa qapısında küllənən, Okeaniya 

əhalisinin səksən beş faizini təşkil edən qara kütlədən gözləmək lazımdır. Yalnız onların 

içərisindən Partiyanı məhv etməyə qadir qüvvə yetişə bilər. Partiyanı daxildən devirmək qeyri-

mümkündür. Partiyanın düşmənlərinin (əgər həqiqətən də belələri varsa) bir araya gəlmək, hətta 

bir-birlərini tanımaq imkanı yoxdur. Hətta əfsanəvi Qardaşlıq mövuddursa (bu da istisna deyil!), 

onun üzvlərinin iki və ya üç adamdan artıq qruplar halında toplaşmaları imkansızdır. Onların 

üsyanı-gözlərinin ifadəsi, səslərinin intonasiyasıdır. Ən yaxşı halda, təsadüfi pıçıldanmış bir 

sözdür. Lakin prollar hansısa bir yolla öz güclərinə inansalar, daha gizli fəaliyyətə ehtiyac 

qalmayacaq. Bədəninin bir titrəyişi ilə bütün milçəkləri qovan at kimi, onların da ayağa qalxıb 

silkələnmələri kifayətdir. Əgər prollar istəsələr, günü sabah Partiyanın daşını daş üstündə 

qoymazlar. Tez, ya gec, bunu mütləq başa düçəcəklər. Amma...  

Uinston bir dəfə izdihamlı küçə ilə gedərkən yüzlərlə qadın səsinin bir-birinə qarışdığı 

qulaqbatırıcı qışqırıqlar eşitdiytini yadına saldı. Qışqırıq qarşı tərəfdəki döngədən gəlirdi. Ətrafa 

kilsə zəngi kimi həyəcan yayan hündür və şiddətli "Oh-o-o-o-ohh" fəryadında hiddət, ümidsizlik 

və dəhşətli qəzəb birləşmişdi. Həmin an Uinston həyəcandan özünə yer tapmadı. "Başlandı!"-

deyə fikirləşdi. Qiyam! Nəhayət, prollar ayağa qalxdılar! Uinston sürətli addımlarla özünü 

döngəyə çatdırdı. İki, bəlkə də üç yüz qadın bazar meydanındakı balaca dükanlardan birinin 

qarşısına toplaşmışdı. Sifətləri batan gəminin sərnişinləri kimi yas və ələmlə dolu idi. Uinstonun 

gözləri qarşısında ümidsizliyin birləşdirdiyi bu kütlə birdən-birə parçalanıb dəstələrə bölündü. 

 

“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.

 

Ə

dəbi-kulturoloji tərcümə e-Antologiyası 

Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu

 

–

 

www.kitabxana.net

 

–

 

Milli Virtual Kitabxana 

 

167 

Bazardakı kiçik dükanlardan hansındasa qalay qazançalar satılırdı. Miskin görkəmli, əyri-üyrü, 

çürük tənəkə parçaları. Amma adamlar növbəyə dayanmışdılar. Çünki qab-qazan tapmaq həmişə 

müşkül məsələ olmuşdu. Gözlənilmədən mal qurtardı. Hər tərəfdən sıxışdırılan, itələnən sonuncu 

xoşbəxt alıcılar qazançalarını sinələrinə sıxıb kütlənin arasından çıxmaq istəyirdilər. Bəxti 

gətirməyənlər isə, dükanın ətrafına toplaşıb qışqıra-qışqıra dükançını malı tanışlıqla satmaqda, 

piştaxta altında gizlətməkdə ittiham edirdilər. Qəflətən dəhşətli çığırtı qopdu. Birinin saçı 

çiyinlərinə dağılmış iki gombul qadın eyni qazançanın qulplarından yapışıb hərəsi öz tərəfinə 

çəkirdi. Bir müddət dartışandan sonra qulp saçı dağınıq qadının əlində qaldı. Uinston onlara 

nifrətlə baxırdı. Amma az öncə bir neçə yüz boğazdan gələn qışqırtılarda necə qorxuducu 

qüvvənin gizləndiyini də unutmurdu. Nədən onlar daha böyük istək naminə toplaşıb səslərini 

belə yüksəltməsinlər?  

Uinston fikirlərini kağıza köçürdü: 

Onlar şüurlu olmayana qədər üsyan etməyəcəklər. Üsyan etməsələr isə, heç vaxt şüurlu 

olmayacaqlar.  

Sözlərinin lap partiya dərsliklərindən götürülmüş ifdələrə oxşadığını düşündü. Partiya, təbii ki, 

həmişə prolları əsarət zəncirindən qurtardığını bəyan edirdi. Inqilaba qədər kapitalistlərin 

dəhşətli zülmü altında imişlər. Kapitalistlər onları söyüb-döyür, ac-susuz saxlayır, qadınları daş 

kömür şaxtalarında işləməyə məcbur edir (yeri gəlmişkən, qadınlar yenə də şaxtalarda 

işləyirdilər), uşaqları altı yaşından fabriklərə satırmışlar. Eyni zamanda ikifikirlilik təlimindən 

çıxış edən Partiya həm də prolları öz təbiətləri etibarı ilə aşağı təbəqə sayır, bir neçə sadə 

prinsipə əsaslanaraq, onları həmişə heyvan kimi itaətdə saxlamağın zəruriliyini bildirirdi. 

Əslində, prollarla bağlı məlumatlar çox məhdud idi. Onları yaxından tanımağa xüsusi ehtiyac da 

duyulmurdu. Işlədikləri və doğub törədikləri bütün müddət ərzində bu adamların hər hansı digər 

fəaliyyətlərinə lüzum qalmırdı. Argentina düzənliklərindəki başlı-başına buraxılmış qaramal 

sürüləri kimi, prollar da həmişə öz təbii həyat tərzlərinə qayıdır, ata-babalarının yolu ilə 

gedirdilər. Onlar doğub-törəyir, çirkab içərisində boy atıb böyüyürdülər. On-on iki yaşında 

işləməyə gedirdilər. Fiziki çiçəklənmə və seksual fəallıq dövrləri çox qısa çəkirdi. İyirmi yaşları 

olanda evlənirdilər. Otuza çatanda artıq orta yaşlı adam təsiri bağışlayırdılar. Altmışa yetişəndə 

isə milçək kimi qırılmağa başlayırdılar. Ağır fiziki əmək, ev və ailə qayğıları, qonum-qonşularla 

fasiləsiz boğuşmalar, kino, futbol, pivə, ən başlıcası isə, qumar – məhdud dünyalarının sərhədləri 

bunlarla məhdudlaşırdı. Prolları nəzarət altında saxlamaq çətin deyildi. Aralarında həmişə Fikir 

Polisinin adamları dolaşırdı. Onlar saxta şayiələr yayır, təhlükəli görünən adamları göz altına alır 

və aradan götürürdülər. Prolların Partiyanın ideologiyasına cəlb edilmələri ilə bağlı heç bir 

təşəbbüs göstərilmirdi. Siyasətlə maraqlanmaları ümumən arzuedilməz sayılırdı. Onlardan tələb 

olunan yeganə şey iş gününün uzadılması, yaxud ərzaq normasının azaldılması zamanı bəsit 

vətənpərvərlik nümunəsi göstərmək idi. Hətta bəzən aralarında narazılıq yarananda da bunun heç 

bir nəticəsi olmurdu. Çünki vahid ideya ətrafında birləşə bilmədiklərindən meydana çıxan 

narazılıq xırda, ikinci dərəcəli məsələlərə yönəldilirdi. Böyük problemlər həmişə onların 

diqqətindən kənarda qalırdı. Əksəriyyətinin mənzilində heç teleekran da yox idi. Adi polis 

prollara çox az diqqət yetirirdi. Londonda cinayətkarlıq baş alıb gedirdi. Cinayətkarlar dövlət 

içərisində dövlət qurmuşdular. Oğrular, quldurlar, fahişələr, narkotika alverçiləri, fırıldaq və 

reketlə məşğul olanlar açıq-aşkar meydan sulayırdılar. Lakin bütün bu hallar yalnız prolların öz 

arasında baş verdiyindən, Partiyanı o qədər də narahat etmirdi. Əxlaq məsələlərində onlara ata-

baba qaydaları ilə yaşamağa izin verilirdi. Partiya üzvlərinə tətbiq olunan seksual 

məhdudiyyətlərin prollara heç bir dəxli yox idi. Əxlaqsız həyat tərzinə görə onları 

cəzalandırmırdılar. Boşanmalarına icazə verilirdi. Dinə ciddi meyl və maraq göstərsəydilər, 

yəqin, ibadət niyyətləri də etirazla qarşılanmazdı. Bir sözlə, onlar hər cür şübhənin fövqündə 

dayanırdılar. Partiya şüarlarından birində deyildiyi kimi, "Prollar və heyvanlar azad idilər".