Amerikalik psixolog va pedagog D.D‟yui inson tabiatini o„zgartirib bo„lmaydi
deb xisoblagan. Uning fikriga ko„ra irsiyat tabiatni belgilaydi.
Ayrim psixologlarning fikriga ko„ra muhit, ta‟lim tarbiya tabiat tomonidan
yaratilgan xususiyatlarning namayon bo„lishi va o„z o„zicha rivojlanishi uchun
zarur bo„lgan sharoitgina xolos. Ular psixik taraqqiyotda nasliy faktorlarning hal
qiluvchi roli bor degan fikrni asoslashga intiladi.
Psixologlar V.N. Kolbonovskiy, A.R. Luriya, A.N. Mironovlar tajribasi
boshqa ahvolni ko„rsatadi. YA‟ni bir tuxumdan bo„lgan egizaklardan bir xil
tabiiy sharoitda, ta‟lim metodlariga qarab, ijodiy (ya‟ni kombinatorlik)
faoliyatining ayrim turlarida mutlaqo har-xil natijalarni olish mumkin. Fransuz
psixologi R.Zazzo bir tuxumdan bo„lgan egizaklar ustida shunga o„xshash
tajribalar o„tkazib, psixika xususiyatlarning tug„ma xarakteri nazariyasiga qattiq
zarba berdi.
Psixologlar va pedagoglar ixtiyorida bo„lgan juda ko„p faktlar har ikkala
yo„nalishning ham cheklangan va bir yoqlamaligini ko„rsatadi. Odamning
genetik xususiyatlari bir ma‟noda uning psixik xususiyatlarini belgilaydi deb
xisoblash xatodir. Ammo buning teskarisi ham ya‟ni psixik taraqqiyotning tabiiy
imkoniyatlaridagi individual farqlarni batamom inkor qilish va odamlardagi
g„oyat xilma-xil barcha individual psixologik xususiyatlarni faqat tashqi
ta‟sirotlar natijasidir, deyishi ham noto„g„ridir.
SHunday qilib har bir ayrim kishining taraqqiyoti (tug„ilgandan boshlab)
organizmning o„sishiga bog„liq holda muhit, ta‟lim va tarbiyaning ta‟sirida, faol
shaxsiy faoliyat natijasida amalga oshadi. Inson aqliy xususiyatlari, irodasi shu
yo„sinda rivojlanadi. SHaxsning individual xususiyatlari temperament, xarakter,
qobiliyatlar va qiziqishlar shu tariqa shakllanadi va taraqqiy etadi.
Dostları ilə paylaş: