Z. A. Nazarova, Yo. S. Karieva, G. M. Tureeva, N. S. Fayzullaeva, Sh. F. Iskandarova

Kosmetik dori shakllarining tasnifi ⁶

Kosmetik vositalarga qo‘yilgan talablar. Bugungi kunda samarali kosmetik preparatalarini yaratish va assortimentini kengaytirish uchun yangi kimyoviy birikmalar ishlatilmoqda. Masalan, yangi organik sintez orqali olingan emulgatorlar, pastalar, bo‘yovchi va hid beruvchi modda, xom ashyolarning yangi turlari (smolalar, parda hosil qiluvchilar, mumlar va b.), SFM.
Zamonaviy kosmetologiyaning eng asosiy yo‘nalishi - kosmetik vositalarida BFM ni ishlatish, ya’ni vitaminlar, biogen stimulyatorlar, o‘simlik ekstraktlari, gormonlar, bakteritsid preparatlar, fermentlar, oqsil gidrolizatlari va ularning komplekslari. Bu yo‘nalish juda istiqbolli bo‘lib kasalliklarni oldini olish va davolashda, ayniqsa kosmetik defektlarni yo‘qotishga imkon beradi.
Agar kosmetik vositalarni uzoq vaqt va doimiy ishlatilsa, unda kimyoviy moddalar epidermis orqali, soch follikulalari va yog‘ bezlarining chiqarish orqali so‘rilib juda ko‘p terida o‘zgarishlar namoyon bo‘ladi, ayrim paytda butun organizmning o‘ziga ham umumiy toksik ta’siri bo‘ladi. Shuning uchun sanoat miqyosida ishlab chiqarib tibbiyotda qo‘llanishi uchun faqat shunday kosmetik vositalari ishlatish uchun ruxsat beriladiki, qachonki ular tajriba va klinik tadqiqotlardan o‘tgan bo‘lib, ularning bezarar va samaradorligi isbotlangan bo‘lsa, shuningdek MDH lar ishlab chiqilgan va tasdiqlangan bo‘lsa.
Kosmetik vositalarda qo‘llaniladigan komponentlar TST (OST) va DF talablariga to‘g‘ri kelishi va javob berishi kerak.
Yangi kosmetik vositalari va yangi komponentlar sinalyotganda albatta preparatning zararsizligi aniqlanadi (o‘tkir va surunkali toksik xususiyati), qizartirish, yallig‘lanish, allergiya va o‘ziga xos ta’sir ko‘rsatmasligi o‘rganiladi. Undan tashqari preparatning kanserogen va teratogen ta’sirlari to‘g‘risida ma’lumot bo‘lishi shart.
Kosmetik vositalar retsepturasida yangi kimyoviy birikmalar bo‘lsa ular umumiy qabul qilingan usullarda toksikologik baholanishi, ularning zaharliligi, turi va asosiy parametrlari keltirilishi lozim. Ular qatorida butun retsepturaning toksikologiyasi o‘rganilgan bo‘lishi kerak.
Kosmetik vositalari sinalganda umumiy baholanishidan tashqari yana ularni silliq teriga surtilganda (masalan krem va losonlar):

• 
  izotop usuli yoki boshqa usullar yordamida teri bar’eri to‘sig‘ining moddalar o‘tkazuvchanligi;
  
• 
  gistologik, gistokimyo, gistoradiografiya va elektron mikroskop usullarida teri strukturasiga ta’sirini;
  
• 
  biokimyo ko‘rsatkichlarini;
  
• 
  terini pH va haroratga reaksiyasini o‘rganish lozim.
  

Kosmetik vositasini keng ommaga ishlatilishi haqidagi yo‘riqnomani farmakologiya markazi taqdim etilgan xujjatlar asosida ko‘rib chiqadi. Kosmetik mahsulotlari texnologik reglament asosida ishlab chiqariladi va albatta DST 29189-91 (texnologiyasiga talablar va retsepturasi O‘zR SSV ning tasdiqlangan) SaNPiN 0152-04 qoidalariga rioya qilinishi kerak.