‘z b e k ist o n r esp u b L ik a si oliy va 0 ‘rta maxsus ta’l im V a zir L ig I

„Отта, xalq
cw7tt7tfs/“ tushunchalari 
esa, o ‘z m azm uniga k o ‘ra, 
,plomon
“ tushunchasidan tub d an farq 
qiladi. O m m a, xalq om m asi m a ’lum faoliyat va kayfiyati jih atidan 
bir-biri bilan bog'langan ijtim oiy birliklardir. O lom on esa, hech 
qanday um um iy birlikka ega b o ‘lmagan kishilarning yagona maqsad 
asosida uyushm agan guruhlaridir.
Ommaning olomondan fa rq i quyidagilar:
a) om m a m a ’lum barq aro r tabiatga ega b o ‘lgan birlik;
b) nihoyat, o m m a h ar bir tarixiy sharoitda, h ar bir konkret 
faoliyatda o'zgarib boruvchi birlik.
D e m ak , y u q o rid a a y tilg a n la rd a n sh u n d a y x u lo sa qilish 
m um kinki, h ar bir tarixiy davrning o ‘ziga xos om m aviy ongi 
mavjud. Bu om m aviy ong ijtim oiy ongning boshqa ko‘rinishlari va 
shakllari bilan cham b archas bog‘liq b o ‘ladi. Bular 
ijtim oiy ruhiyat
va 
mafkuradir.
4 -§ . Ijtimoiy ruhiyat va mafkura
Ijtim oiy ong tarkibiga kiruvchi, uning navbatdagi k o ‘rinishlari 
ijtim oiy ruhiyat va m afkuradir.
Ijtim oiy ruhiyat va m afkura ijtim oiy ongning bosqichlariga oid 
turli darajalarni tashkil qiladi. X ususan, ijtim oiy ruhiyat ijtim oiy 
ongning dastlabki bosqichi, quyi darajasi b o ‘lib, kishilar kundalik
200

---

hayot sharoitlari ta ’sirida, ularning bevosita turm u sh tajribalari va 
shaxsiy k u n d a lik h a y o tla ri a so sid a sh a k lla n a d ig a n ijtim o iy
tasav v u rlari, m u a y y an ta rtib g a ega b o ‘lm ag an fik rlari, h is- 
tuyg‘ulari, kayfiyat va hayajonlari, xurofiy va xayoliy qarashlari, 
taam m ul va a n ’analaridir. O m m aviy ongga xos ja m o atch ilik fikri, 
jam oaviy iroda, jam oaviy ijod va shu kabilar ham ijtim oiy ruhiyat 
tarkibiga kiradi. Ijtim oiy ruhiyatni tashkil qilgan bu hodisalarning 
ja m i kishilam ing bevosita kundalik hayotidagi m a’lum ijtim oiy 
m unosabatlar asosida paydo b o ‘ladi.
H ar bir kishining m hiy dunyosiga oid individual xususiyatlari: 
tabiati, jo ‘shqinligi, qobiliyati, iste’dodi, xayollari va kayfiyati, 
ta sa w u ri va tushunchalari bo'lgani kabi, bir b u tu n jam iyatdagi 
kishilam ing ham m a ’lum bir guruhiga, m a ’lum ijtim oiy q atlam - 
lariga, m uayyan sinf yoki millatga xos xususiyatlari boMgan 
ruhiyati
ham m avjuddir. Shunga ko‘ra, biz bir guruh yoki b iro r m illatning 
boshqa g um h yoki m illatga nisbatan bo shq ach a ruhiyatga ega 
e k a n lig in i fa rq la y m iz . L e k in ,