Z. T. M s h m o V a

«Nazorat va boshqarish» mashqi. 
0 ‘quvchilar kichik sinf 
bolalarida yaxshi o‘quv normasini tashkil qilishning qiyinchiligi 
to ‘g‘risida ko‘p gapirishadi.
Bir o ‘quvchi besaramjon, butun dars davomida hara- 
katchan, boshqasi esa uning aksi, uchinchisi esa o‘ziga ishon- 
maydi, hamma narsani tushunsa ham, bilsa ham javob berishga 
qo‘rqadi.
Mashq maqsadi:
o ‘qituvchilarda sinfni boshqarish va 
nazorat qilishning samarali yo‘lini tashkil qilish.
Q atn ash ch ilard an xohishga k o ‘ra o ‘qituvchi rolini 
o ‘ynovchi guruh yig‘iladi. Qolgan guruh qatnashchilari kichik 
maktab yoshidagi o‘quvchi rolini o ‘ynashadi. Har bir o‘quvchi 
psixologdan kartochka oladi, unda uning nima qilishi kerakligi 
qanday javob berishi va boshqalar yozilgan bo‘ladi.
Qatnashchilar kartochkani o ‘zi uchun o ‘qib jim o ‘tiri- 
shadi. Kartochkada shunday so‘zlar yozilgan bo‘lishi mumkin.
« 0 ‘quvchi a ’lochi, o ‘quv materialini yaxshi biladi va 
tashkilotchi. Harakatchan va tushunuvchan, lekin diqqati 
bo‘linuvchan». « 0 ‘quvchi to ‘polonchi, har darsda qo‘shnisiga 
tinchlik bermaydi».
«Giperaktiv o ‘quvchi, bir daqiqa ham o ‘tira cfimaydi. 
Dars materialini qiyinchilik bilan o ‘zlashtiradi».
«Passiv o ‘quvchi, har doim oynaga qarab nimanidir orzu 
qilib o‘tiradi». « 0 ‘zining kuchiga ishonmay, xatto javob berishga 
tayyor holda ham hech qachon qo‘lini ko‘tarmaydi».
100

---

G um h sinfni tashkil qiladi. Har bir qatnashchi o ‘zining 
parta yoki stoliga o ‘tiradi «Dars sahnasi» yaratiladi. Har bir 
o‘quvchi o‘zining rolini 
o ‘y n a y d i. 
0 ‘qituvchi rolini o‘ynayotgan 
qatnashchi 5 — 10 daqiqa iliq psixologik muhitni tashkil qilishga 
harakat qilishi kerak.
0 ‘yindan so‘ng ushbu vaziyat muhokama qilinadi va 
sinfdagi vaziyatni normada ushlab turishi uchun kutilmagan 
vaziyatlarda ham yaxshi natijalarga erishishi uchun nima qilish 
kerak degan savollarga javob topishga harakat qiladilar.
G um h muhokamasidan so‘ng «Sinfni 5 daqiqada qan­
day tinchlantirish mumkin. Bunday vaziyatda qanday samarali 
va foydali usullarni qo‘llash mumkin?» kabi savollar m uho­
kama qilinadi. Ushbu mashqda o ‘qituvchi baholanadi va 
o ‘qituvchilaming psixologik maslahatlari va yo‘l-yo‘riqlari tu- 
shuntiriladi. Ushbu mashqda o ‘qituvchi o ‘quvchilarini bir 
vaqtning o‘zida ham nazorat qilish ham boshqarish xususida