‘zbe risto n respublirasi 1 ay va ‘rta m axsus ta ’lim vazirligi

Geliy - kislorodli terapiya
K ichik zichlikka ega b o ‘lgan gcliyning fizik xossasi uni nafas 
yctishm ovchiligida q o ‘llashga im kon beradi. Nafas y o ‘llaridagi 
har qanday to ‘siq natijasida havo oqimi turbulent bo ‘lib, 
aerodinam ik qarshilik va nafas ishi haddan ziyod oshib ketadi. 
Azotni geliy bilan alm ashtirish gazlar zichligini ham da aylana

---

qarshilikni kamaytiradi. Shuning uchun kekirdak, traxeya va katta 
bromxlar stenozida nafas ishini 'kamaytirish uchun gcliy-kislorodli 
ingalyatsiya q o ‘llaniladi. Aralashm a qo ‘shimcha nam lanishi 
kerak.
Gcliy-kislorodli ingalyatsiya metodikasi oddiy, ballondagi 
gelLy gazi rotamctrik dozimctrlar orqali tent ostiga yoki kislorod
palatkasiga kislorod bilan 3:1 nisbatda yuboriladi. Geliy gazini
a zo t oksidi rotametridan o‘tayotgandagi miqdorini aniqlash uchun 
doz;imctr ko‘rsatgichini 3,5ga ko ‘paytiriladi. Odatda ingalyatsiyani 
1-2 soatdan 1 sutka davomida 2-5 marta bajariladi. G eliyning 
solishtirm a issiqlik hajmi havodan 
bir nccha m arta 
katta
bo ‘lganligi uchun gcliy-kislorodli terapiyadan so ‘ng gipotcrm iya 
rivojlanishi 
xavfi 
tug‘ilishi 
mum kin. 
Azotni gcliy 
bilan
alm ashtirish a l’vcolalar puchayish tezligini oshirib, m ikroatclek- 
tazLarni yuzaga kcltirishi mumkin.
Nafas yo ‘llarida doimiy m usbat bosim ostida
mustaqil nafas oldirish. (MBN)
MBN og‘ir arteral gipokscm iyani davolashda nisbatan yangi 
uslub b o ‘lib, Grcgori tajribalaridan keyin (1971) kcng m iqyosda 
tarqaldi. Tajribalar shuni k o ‘rsatdiki, gialin membranasi kasalligi 
b o 'lg an yangi tug‘ilgan chaqaloqlarda o ‘pkani m e’yorida oshirish 
yax_shi natija beradi. Keyinchalik shu narsa m a’lum b o ‘ldiki, 
gipoksem iya va o ‘pkalarni clastikligini pasayishi bilan kuzati- 
ladLgan kasalliklar: o ‘pka shishi, aspiratsion sindrom, torakoto- 
m iyadan keyingi holat va boshqalarni davolashda M BN yaxshi 
sam ara beradi. Bulardan tashqari, bu uslub bolalarda operatsi- 
yadan keyingi nafas buzilishlarining oldini olishda va korreksiya 
qilishda, hamda GBO scansidan keyin uning toksik ta ’sirini 
kam aytirish uchun ham q o ‘llaniladi.
Yuqori bosim nafas y o ‘llarini ekspirator yopilishga to ‘sqinlik 
qiladi va surfaktant yetishm ovchiligini kom pensatsiya qilib, 
al’veolalarning ochilishi hisobiga o ‘pkaning funksional qoldiq 
sig‘ imi va hajmi oshadi. Ventilyatsiya - pcrfuziya nisbati

---

m o ‘’tadillashadi, o ‘pkadagi arterial-vcnoz shuntlanish pasayadi. 
0 ‘pkaning diffuzion xususiyatining yaxshilanishi gaz alm ashinu- 
vini oshishi va al’veolakapillyar membrana shishining kam ayishi 
bilan bo g ‘liq. K islorodning al’veola-arterial gradienti pasayadi. Bu 
o ‘zgarishlar 
natijasida 
havo 
aralashmasidagi 
kislorodning 
o ‘zgarmas miqdorida arterial qonda kislorodning parsial bosimi 
oshadi. Agar bu uslub giperkapniya holatida qo ‘llangan bo ‘lsa, 
P a C 0 2 ham pasayadi. 0 ‘pkalarning kengayishi anatom ik «o‘lik 
m aydon» ni k o ‘paytiradi, shuning uchun P aC 0 2 ni o ‘zgarm asdan 
saqlanishi 
ham 
a l’veolyar 
ventilyatsiyani 
yaxsh ilanganini 
k o ‘rsatadi. Nafas m cxanikasini o ‘rganish shuni ko ‘rsatadiki, MBN 
da o ‘pkalarning dinam ik cho‘ziluvchanligi 20-30% ga kam ayadi, 
chunki gipoventilyatsiya va atclcktazga uchragan al’veolalarning 
yoyilishi bilan birga norm al ishlab turgan al’veolalam ing kuchli 
c h o ‘zilishi ham yuz beradi. Aerodinamik qarshilik 1 , 5 - 2 martaga 
kam ayadi. Aylanayotgan qon hajmi m e’yorida bo ‘lgan holatlarda 
nafas y o ‘llarida bosim ning oshishi vena tomirlari orqali qon 
qaytishiga umuman ta ’sir qilmaydi. Aksincha, k o ‘p hollarda 
yurakdan haydalayotgan qon hajmi ko‘payadi, bu gipoksiyaning 
b artaraf 
etilishi 
va 
miokardning 
qisqarish 
qob iliyatining 
yaxshilanishi bilan b o g ‘liq.
6-rasm. Nafas yollaridagi bosirtming 3-10 sm. suv ustainiga 
kotarilishi alvcolalami kcngaytiradi va kichik qon aylanish 
doirasida oksigenatsiya va perfuziyani yahshulaydi

---