‘zbek ist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi n. M. Ziyavitdinova, Y. M. O‘rinov, Sh. N. Xayitov menejment

Axloq m e ’yorlari
tashkilot ishlovchilari rioya qilishi lozim 
boMgan axloq qoidalari va um um iy qadriyatlar tizim idan iborat. 
A xloqiy norm ativlar tashkilot maqsadlarini ko‘zlash, normal 
axloq m uhitini yaratish va qaror qabul qilish jarayonida axloqiy 
tavsiyalam i belgilash m aqsadida tuziladi. Axloqiy m e’yorlar man 
etadigan harakat turlariga pora, ta’magirlik, sovg‘a, tashmachilik, 
tovlam achilik, kom paniya sirlarini ochish, do‘stona suhbatdan 
olingan axborotdan foydalanish, siyosiy tashkilotlarga noqonuniy 
toMovlar, tovlam achilik va boshqalar kiradi. Odatda tashkilotlar o ‘z 
ishlovchilariga axloq m e’yorlarini yozma holda yetkazadilar, b a’zi 
tashkilotlar axloq normativlari b o ‘yicha ishchi guruhlarini tuzadilar.
Ijtimoiy tekshiruvlar
tashkilot ijtimoiy harakati ta ’sirlari 
va dasturlari to ‘g ‘risida hisobot tuzish va baholash uchun tavsiya 
etiladi. Ijtim oiy tekshiruv tarafdorlari, bunday turdagi hisobotlar 
tashkilotning ijtimoiy m as’uliyatlilik darajasi to ‘g ‘risida guvohlik 
berishi m um kin deb hisoblaydilar.
Axloqiy xatti-harakatga о ‘rgatish.
Tashkilot tom onidan xatti- 
harakat axloqiyligi ko‘rsatkichlarini oshirish uchun qoMlaniladigan 
yana b ir yondashuv, rahbarlar va xodimlarni axloqiy xatti-harakat 
o ‘rgatishdir. Bunda xodim lar biznes etikasi bilan tanishtirilib, ular
90

---

oldida tugMlishi mumkin boMgan axloq m uam m olarini qabul qilish 
darajasini oshiradilar.
Firma madaniyati
— bu firm a ishchilari orasidatarqatiladigan , 
ularning xatti-harakatini, tash k ilo t hayot faoliyati xarakterini 
belgilab beradigan qadriyatlar va m aslaklar tizim i. M adaniyat 
nafaqat bir tashkilotni boshqasidan farqlantiradi, balki k elajakda 
ularning vazifalarni m uvaffaqiyatli bajarilishini va faoliyatining 
davom etishini belgilaydi.
Tashkilotdagi yuqori 
m adaniyat m enejerga m e ’y o r va 
qadriyatlar orqali boshqarish va tez qaror qabul qilish im koniyatini 
ochib beradi.
Firm a m adaniyatini tahlil qilishda uch asosiy tom on ajratiladi.
1. Bazisli taxminlar. Bunda tash kilot a ’zolari o ‘zlarining xatti- 
harakatlarini bunday oqibatlardan saqlaydilar. U lar odam ni o ‘rab 
turgan m uhit (guruh, tashkilot, jam iy a t va h.k.) va uni b oshqarib 
turadigan o ‘zgaruvchilar (tabiat, vaqt, ish, m unosabatlam ing 
xususiyati va h.k.) bilan bogMiq.
2. Q adriyatlar qanday xatti-harakatlam i ruxsatli yoki rux satsiz deb 
hisoblash m um kinligini k o ‘rsatadi. M asalan, «m ijoz doim o h aq» .
3. Sim volika (ramz) — uning vositasida qadriyatli moMjallar 
tashkilot a ’zolariga yetkaziladi.
5.5. K o rp o ra tiv m a d a n iy a t
K o rp o ra tiv m a d a n iy at ancha m uhim farazlar tizim i sifatida 
nam oyon boMadi va bu farazlar tash k ilot a ’zolari tom onidan qabul 
qilinadi ham da odamlarga ularning xatti-harakatlari y o ‘nalishlarini 
ko ‘rsatadigan aniq qadriyatlarda ifodalanadi.
K orporativ m adaniyatning ikki jih ati ajratiladi:
1.