Ўзбекистон республикаси халқ таълими вазирлиги

partiyasi Markaziy qo’mitasining birinchi kotibi Sharof Rashidov vafotidan so’ng 
siyosiy hokimiyat tepasiga kelgan I.Usmonxo’jaev ma’muriyati davrida yaqqol 
sezildi. Bu davrda respublika rahbariyati, asosan, Markazning “ko’rsatmasi”ni 
to’xtatmasdan bajarish, uni hayotga tatbiq qilish bilan shug’ullandi, xolos. 
Xalqning taqdiri. Ijtimoiy-madaniy ahvoli Usmonxo’jaev ma’muriyatini 
qiziqtirmadi. Bu yillarda respublikada ko’plab masjidlar, madrasalar yopib 
qo’yildi, ular yana omborxonalarga aylantirildi. Diniy marosimlar qat’iy cheklandi, 
1
Народное хозяйство Узбекской ССР в 1980 г. –Т.: 1981. С.138. 

---

78 
janoza o’qish, marhumlarni so’nggi yo’lga kuzatish va boshqa odatlar taqiqlandi. 
O’rta Osiyo xalqlarining qadimiy, islomgacha mavjud bo’lgan milliy-an’anaviy 
bayrami “Navro’z” ta’qib ostiga olindi. Go’yo Navro’zni umumxalq bayrami 
sifatida nishonlash boshlanganidan bo’yon respublikada “dinga ishonuvchilar soni 
ko’paygan” emish. Kommunistik aqidaparastlar Navro’zni ta’qiqlab, uning o’rniga 
“Navbahor” bayramini o’ylab topdi. Lekin o’zbek xalqi yuqoridan “tushirilgan” 
yangi bayramni qabul qilmadi. 
Urushdan keyingi murakkab va o’ta ziddiyatli yillarda xalqimiz o’ligini, 
qadimiy milliy madaniyati va qadriyatlarini saqlab qolishga harakat qildi. Lekin bu 
oson kechmadi. Bu yo’lda o’ziga xos kurashlar va yo’qotishlar sodir bo’ldi. 
Kommunistik mafkura mahalliy xalqning milliy g’ururini sindirishga urindi. 
Xalqni milliy madaniyatdan, milliy an’analardan chalg’itish uchun “kommunizm” 
va “rivojlangan sotsializm” kabi xayoliy aqidalarni o’ylab topdi. Ularni xalq 
ommasi ongiga singdirish uchun barcha choralar, vosita va usullardan foydalandi. 
Lekin o’zbek xalqi bularning barchasiga bardosh berdi. 
Prezident o’z asarida mustaqillik arafasidagi madaniyatning ahvolini afsus 
bilan shunday tasvirlaydi: “Madaniyatning moddiy bazasiga nazar solsak, uyalib 
erga kirib ketgudek bo’lamiz. Hamonki, jamiyat madaniyatga hayotning boshqa 
sohalariga nisbatan sariq chaqa sarflayotgan ekan, vujudidan yuksak ichki 
madaniyat nurdek taralib turgan odamni tarbiyalashi mumkinmi? 
Bugun bosib o’tgan yo’limizga o’z-o’zini tanqid ruhida nazar tashlab, shuni 
ro’yi-rost tan olishimiz kerakki, biz madaniyat muammolariga kechirib 
bo’lmaydigan tarzda kam e’tibor bergan ekanmiz. Nutqlar va ma’ruzalarda 
jamiyatning ma’naviy taraqqiyotida madaniyatning tutgan o’rni haqida juda 
balandparvoz gaplarni ko’p aytdik. Lekin amalda, ya’ni teatr va kinoteatrlarda 
qurish yuzasidan aniq vazifalarni hal etishda,ulug’ ajdodlarimizdan meros bo’lib 
qolgan noyob me’moriy obidalarni ta’mir etishda, kitob nashr etishni yaxshilashda, 
xalq san’atini rivojlantirishda, taassufki, biz o’zimizning jarangdor chaqiriqlarimiz 
va shiorlarimizni amalga oshirish yuzasidan oz ish qildik. 

---

79 
Nimaga mo’ljallangani notayin bo’lgan inshootlar va ma’muriy binolar 
qurilishiga million-million so’m mablag’larni sarflab yuboraverib, xalqning 
ma’naviy va jismoniy kamoloti uchun juda zarur bo’lgan klublar, kutubxonalar, 
sport inshootlari qurilishiga mablag’ni ayadik”
1
.