Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti

o‘ta xavfli retsidiv jinoyat bir qancha jinoyat sodir etishning nisbatan 
eng og‘ir shakllaridan biri bo‘lib hisoblanadi. 
JK 34-moddasi 3-qismi shaxsni o‘ta xavfli retsidivist deb topishning 
quyidagi asoslarini keltiradi: «besh yildan kam bo‘lmagan muddatga 
ozodlikdan mahrum qilish jazosi tayinlanishi mumkin bo‘lgan qasddan 
yangi jinoyat sodir etish, ya’ni: 
a) ilgari o‘ta og‘ir jinoyati uchun yoki ikki marta og‘ir jinoyati uchun 
hukm qilinib, ularning har biri uchun besh yildan kam bo‘lmagan 
muddatga ozodlikdan mahrum qilish jazosi tayinlangan shaxs tomonidan 
o‘ta og‘ir jinoyat sodir etilishi; 
b) ilgari og‘ir jinoyati uchun ikki marta hukm qilingan yoki oldin-
keyinligidan qat’i nazar, og‘ir yoki o‘ta og‘ir jinoyatlar uchun ularning har 
biriga besh yildan kam bo‘lmagan muddatga ozodlikdan mahrum qilish 
jazosi tayinlangan shaxsning og‘ir jinoyat sodir etishi o‘ta xavfli retsidiv 
jinoyat deb topiladi». 
Mazkur variantlarni bayon qilish barobarida, qonun chiqaruvchi 
jinoyatlarni sodir qilishda ayb shakliga to‘xtalmaydi. Biroq, JK 15-
moddasi mazmunidan kelib chiqadiki, og‘ir va o‘ta og‘ir jinoyatlar faqat 
qasddan sodir qilinishi mumkin. Binobarin, jinoyatlarning ijtimoiy 
xavflilik darajasini belgilashda eng quyi chegara sifatida kamida besh yil 
ozodlikdan mahrum qilish jazosi namoyon bo‘ladi. Bu hol jinoyatlarning 
qonundagi tasnifiga to‘liq muvofiqdir. 
«Jinoyat kodeksi 34-moddasi uchinchi qismini qo‘llashda ozodlikdan 
mahrum qilish jazosiga sudlangan shaxs deganda, muqaddam sudning 
1
Қаранг: Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2004 йил 24 сентябрдаги «Қасддан одам 
ўлдиришга оид ишлар бўйича суд амалиёти тўғрисида»ги 13-сонли қарори, 21-банд, 3-хатбоши // Тўплам, 2-
жилд. – 199–200-б. 
370 

---

qonuniy kuchga kirgan hukmiga ko‘ra, ozodlikdan mahrum qilish 
tariqasidagi jazo tayinlangan shaxs tushunilib, bunda hukm ijroga 
qaratilganligining, shu jumladan, shaxs mazkur jazoni o‘tamaganligi 
(masalan, shaxsning jazoni o‘tashdan bo‘yin tovlaganligi, jazo ijrosi JPK 
533-moddasiga muvofiq kechiktirilganligi)ning yoki qisman 
o‘taganligining (masalan, keyinchalik jazodan muddatidan ilgari shartli, 
amnistiya aktiga asosan, kasalligi oqibatida ozod qilinganligining, jazo 
yengilrog‘i bilan almashtirilganligining) ahamiyati yo‘q, hukm jazoni ijro 
etish muddatlari o‘tib ketganligi uchun ijroga qaratilmagan holler (JK 
69-moddasi) bundan mustasno. 
Shu munosabat bilan JK 34-moddasi 3-qismida ko‘rsatilgan belgilar 
mavjud bo‘lganda, sud ilgari shartli hukm qilingan yoxud hukm ijrosi 
kechiktirilgan shaxsni ham, agar bu shaxs tegishlicha sinov muddati yoki 
hukm ijrosi kechiktirilgan davr ichida yangi jinoyat sodir etsa, o‘ta xavfli 
retsidivist deb topishga haqli»
1
. 
O‘ta xavfli retsidiv jinoyatning asosiy o‘ziga xos belgisi uning o‘ta 
xavfli retsidiv deb, faqat sud tomonidan topilishining 
mustahkamlanganligidir (JK 34-moddasi 4-qismi). Bu qoida shundan 
dalolat beradiki, sudlar ijtimoiy xavflilik haqiqiy tabiati va darajasini 
aniqlashda ustunlikka ega bo‘ladi va sudyalar har bir muayyan vaziyatda 
ish holatlari va o‘ta xavfli retsidivist maqomini aniqlash uchun muhim 
ahamiyatga ega bo‘ladigan aybdor shaxsi haqidagi aniq ma’lumotlardan 
kelib chiqishlari lozim.