Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги бухоро давлат университети



Yüklə 0,72 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə2/12
tarix02.01.2022
ölçüsü0,72 Mb.
#40362
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12
osimliklarda uruglanish hodisasi va uning xususiyatlari

                       

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


 



 



                              I.Gul qisimlarining joyllanishlari 

 Bir muncha ba’zi gullarda masalan: Kallikan simonlarning kichik oilasida 

talaygina magnoliyalik gullarda ba’zi ayiqtovonlarda Adonis yoki mushuk o’t 

va  boshqalarda.  Gulning  hamma  qisimlari  o’ramlari  bir  biriga  judda  zij 

taqalib  turgan  spiral  bo’ylab  joyt  olgan.Bunday  gullar  atlistik  yoki  spiral 

gullar  deyiladi.  Gul  qo’rg’oning  bir  xil  qisimlari  halqa-halqa  bo’lib  qolgan 

qisimlari  otaliklari  bilan  onaliklari  esa  spiral  bop’ylab  joylashgan  bo’lsa 

bunday    gul  gemetiklik  yoki  yarim  doirali  gul  deb  ataladi  tag’in  kam  sonly 

shunday gullarga ba’zi gullilar  ayiqtovon kalujnitsa caltha kupalnitsa trollius 

sichqon  quyuq  magnaliya  va  lola  daraxti  va  boshqalar  kiradi.  Yopiq  urug’li 

o’simliklarda  n  judda  ko’pchiligini  gullari  siklik  yoki  doirtali  gullardir. 

Gullarning hamma qismlari halqa-halqa yani  mutofka bo’lib joylashgan.Besh 

doirali  va  to’rt  doirali  gullar  judda  ko’p  uchraydi.Besh  doirali  gullarda 

masalan:  Piyoz  gullilar,  chinni  gullilar    chinni  gullilar    geran  gullilar  beresk 

gullilar va boshqalarda bo’lganidek ikkita oddiy yoki murakkab gul va  ikkita 

murakkab  ginetsi  doirasi  bor.  To’rt  doirali  gullar  masalan:  it  uzum  gullilar 

gapzanon  gullilar  va  boshqalarda  bo’lganidek  ko’pincha  androbseyning 

ikkinchi  doirasi  taraqiy  etmaydi.  Doiralarining  kamayishi  shungacha  borib 

yetishi  mumkinki  bunga  faqat  bitta  doira  qoladi  masalan:  ochiq  bir  jinsli 

gullarga shunday bo’ladi ikkinchi tomonidan doira sonlarining ortib eng ko’p 

deganda  15  tagacha  yetishi  ham  ko’riladi.  Mutofkaning  har  bor  a’zosi 

chinbarg  mutofkalri  singari  ko’pin  cha  garlanib  ya’ni  qo’shni  mutovkalar 

a’zolari  qarshisida  emas  balki,  ularning  oralig’idan  joy  oladi.  Turli  o’simlik  

mutovkalarida  bittadan  30  tagacha  a’zolar  bo’ladi.  Ba’zi  o’simliklarda    gul 

doiralari  mutovkalari  orasidagi  gul  o’rni  uzun  tortishish  tufayli  siljib  qoladi 

masalan:  Qovullarda  gul  o’rni  androtey  bilan  ginetsey  orasida  o’sib  ginofor 

deb  ataladigan  uzun bandni hosil  qiladi  onalik  shu  bandda bo’ladi  gul  o’rni 



 

gul  qo’rg’on  bilan  androsey  o’rtasida  uzun  tortgan  bo’lsa  otaliklar  nbilan 



onlalik androginofor deb ataladigan bandda bo’ladi. Guyl o’rni  kosacha bilan 

gultoj  o’rnida  ham  osishi  mumkin.  Bunday  gultoj  kosachadan  yuqori  turadi 

luchnis, melandrium  turlarida bunday  gul o’rning maxsus nomi yo’q. Bazi 

holatda  onalik  bandi  gul  tubining  taragan  pastki  qismidagina  bo’ladi  bu 

mevacha  barglaridan  yuzaga  keladi  masalan:  Dukkakliklarda  ba’zi  gazak 

o’tlarda.  Ginoforning  uzun  tortgan  gul  o’rni  yoki  taragan  tuguncha  asosi 

ekanligini  ya’ni  poyadan  yoki  bargdan  kelib  n  chiqqanligini  bilish  hamisha 

ham oson bo’lavermaydi.Bu masalani hal qilish unchun uning  rivojlanishini 

o’tkazuvchi  bog’lamalartning  joylashuv  xarakterini  tekshirish  kerak.  Gul 

qisimlarinig  qo’shilib  ketishi.  Gulning  hamma  a’zolari  ham  tagental 

yo’nalishida  bir  doira  a’zolari  bir-biri  bilan  ham  radial  yo’nalishida  qo’shni 

doiralrining  a’zolari  bir-biriga  qo’shilib  ketgishi  mumkin.  Kosaccha  barglar  

toj  burglar  va  mevali  barglar    ko’pincha  tegantal  yo’nalishida  bir-bviriga 

qo’shiladi.  Otaliklarning  gul  toj  bilan  radial  yo’nalishda  qo’shilishi  ayniqsa 

ko’p ko’riladi shuning uchun otaliklar  go’yo  gul tojidan chiqqan deb bo’lib 

tuyuladi  otalliklar  ginetsiy  onaliklar  bilan  masalan  arxis  gularda    guilning 

hamma  qisimlari  ginetsiy    bilan  ko’poincha  pastgi  tuguncha  ginetsiy  bilan 

ham qo’shilib ketadi. Guyl a’zolari qanday bo’lmasin bir tarzda qo’shilganida 

butunlay  bir-biriga  birikmay  ko’pincha  pastki  qisimdan  ba’zan  ancha 

yuqorisigacha   va ahyon-ahyondagina ustki qismidan birikkan bo’ladi. 




Yüklə 0,72 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   12




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin