Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълими вазирлиги
Yüklə 2,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
To`liq shirkat
Fuqarolik kodeksi hamda “Xo`jalik shirkatlari to`g`risida”gi qonunga muvofiq yuridik shaxs hisoblanadi. www.ziyouz.com kutubxonasi Xo`jalik shirkati to`liq shirkat bo`lishligi uchun, uning ishtirokchilari o`z o`rtalarida tuzilgan shartnomaga muvofiq shirkat nomidan tadbirkorlik faoliyati bilan shug`ullanishlari hamda uning majburiyatlari bo`yicha o`zlariga qarashli butun mol-mulki bilan javob berishlari lozim. To`liq shirkatning holati ishtirokchilarning soni uncha ko`p bo`lmagan tijorat tashkilotlariga ko`proq mos keladi. To`liq shirkatda uning ishtirokchilarining soni cheklanmagan, biroq uni tasis etish uchun kamida ikki ishtirokchi bo`lishi shart. Agarda qandaydir sabablar tufayli to`liq shirkat faqatgina yagona ishtirokchidan iborat bo`lib qolsa, mazkur holat yuz bergan vaqtdan boshlab olti oy muddat ichida mazkur to`liq shirkatga yangi to`liq sheriklar qabul qilinib, u saqlab qolinishi yoki unga hissa qo`shuvchi azo topilib, u kommandit shirkatga aylantirilishi yoxud tugatilishi lozim. Mazkur holatda to`liq shirkat yagona ishtirokchi bilan xo`jalik jamiyatiga aylantirilishi mumkin. To`liq shirkatni tasis etish xo`jalik jamiyatini tasis etishdan ko`ra birmuncha osonroqdir, ammo to`liq shirkatning o`ziga xos “kamchiligi” mavjud. Bu, shirkat ishtirokchilarini shirkat majburiyatlari bo`yicha o`zlariga qarashli bo`lgan butun mol- mulklari bilan solidar tarzda, subsidiar tarzda javobgar bo`lishligidir. Demak, to`liq shirkatning qarzini qoplash uchun mol-mulki yetarli bo`lmasa, undiruv shirkat ishtirokchilarining mulkiga qaratilishi mumkin. Xo`jalik jamiyatlarida esa ishtirokchilar uning majburiyatlari bo`yicha faqatgina ustav kapitaliga qo`shgan hissalari qiymati doirasida javobgar bo`ladilar. To`liq shirkat ishtirokchilari javobgarligining solidar xususiyati shundan iboratki, bunda shirkatning kreditori mulkiy talabni shirkat ishtirokchilarining barchasiga yoki bo`lmasa ularning istalgan biriga qo`yishi mumkin. To`liq shirkatning ishlarini boshqarish barcha ishtirokchilarning o`zaro kelishuviga muvofiq amalga oshiriladi. Shirkatning tasis shartnomasida boshqa qoida nazarda tutilgan bo`lmasa, shirkat faoliyati bilan bog`liq masalalarni hal etishda har bir ishtirokchi bitta ovozga ega bo`ladi, yani ishtirokchilar ustav kapitaliga qancha hissa qo`shganligidan qatiy nazar ular boshqaruvda tengdirlar. Shirkatning ishtirokchisi undan o`z erki bilan chiqib ketishi mumkin. Cheklanmagan muddatga tasis etilgan to`liq shirkatdan uning ishtirokchilarini o`z xohishi bilan chiqib ketishini qonun man etmaydi. Ishtirokchi shirkatdan chiqib ketganligi to`g`risida hech kimga hisobot berishi shart emas, biroq u uch oy oldin bu haqda shirkatni xabardor qilishi lozim bo`ladi. Agarda to`liq shirkat muayyan muddatga tuzilgan bo`lsa, www.ziyouz.com kutubxonasi ishtirokchini undan muddatidan avval chiqib ketishiga uzrli sabab bo`lgandagina yo`l qo`yiladi. Uzrli sabablar ro`yxati esa tasis shartnomasida belgilab qo`yilgan bo`lishi lozim. To`liq shirkatning ishtirokchilari yetarli asoslar mavjud bo`lganda o`z majburiyatlarini jiddiy ravishda buzayotgan hamda shirkat faoliyatida yetarli darajada ishtirok etmayotgan sheriklarni sud orqali uning tarkibidan chiqarib yuborishlari mumkin. To`liq shirkatning huquqiy holatining asosiy xususiyatlaridan biri shuki, undan chiqib ketayotgan ishtirokchilar chiqib ketayotgan yil uchun hisobot tasdiqlangan vaqtdan boshlab ikki yil ichida shirkatning majburiyatlari bo`yicha boshqa ishtirokchilar bilan bir qatorda solidar tarzda subsidiar javobgar bo`lishadi. Ulushni o`tkazish yoki merosni qabul qilish tufayli to`liq shirkatga qabul qilingan ishtirokchilar uning avvalgi majburiyatlari bo`yicha boshqa ishtirokchilar bilan bir qatorda javobgar bo`ladilar. To`liq shirkat tasis etilgandan so`ng unga azo bo`lgan ishtirokchi faqatgina u sherik bo`lib kirgan vaqtdan boshlab vujudga kelgan majburiyatlar uchun javobgar bo`ladi. To`liq shirkat qonun hujjatlariga muvofiq ravishda qayta tashkil etiladi. To`liq shirkat qonun hujjatlarida nazarda tutilgan asoslar vujudga kelgan taqdirda, shuningdek u yagona ishtirokchidan iborat bo`lib qolgan hollarda tugatiladi. Shirkat nomidan tadbirkorlik faoliyatini amalga oshiradigan hamda shirkatning majburiyatlari bo`yicha o`zlarining butun mol-mulklari bilan javob beradigan ishtirokchilar (to`liq sheriklar) bilan bir qatorda shirkat faoliyati bilan bog`liq zarar uchun o`zlari qo`shgan hissalar doirasida javobgar bo`ladigan hamda shirkat tomonidan tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirishda qatnashmaydigan bir yoki bir necha ishtirokchilar (hissa qo`shuvchi, kommanditchi) mavjud bo`lsa, bunday shirkat kommandit shirkat hisoblanadi. Kommandit shirkat o`zining huquqiy xususiyatlari bilan ham to`liq shirkatga, ham xo`jalik jamiyatlariga o`xshab ketadi. Shuning uchun uni to`liq shirkat bilan xo`jalik jamiyati oralig`idagi yuridik shaxs desa ham bo`ladi. Shuning uchun ham to`liq sheriklar bilan bog`liq munosabatlar to`liq shirkatga oid normalar bilan tartibga solinadi. Kommandit shirkatni ham to`liq shirkat kabi ishtirokchilarning soni uncha ko`p bo`lmagan tijorat tashkilotlariga o`xshatish mumkin. Bunda ishtirokchilarning eng kam miqdori ikki shaxs (bitta to`liq sherik, bitta kommanditchi)dan iborat, eng ko`p miqdori esa qonun bilan cheklanmagan. Kommandit shirkatdagi www.ziyouz.com kutubxonasi to`liq sheriklar to`liq shirkatdagidek shirkatning nomidan xo`jalik faoliyatini amalga oshirishadi. Kommandit shirkatning tasis shartnomasi uning tasis hujjati bo`lib hisoblanadi. Tasis shartnomasida shirkatning xo`jalik faoliyatiga oid quyidagi masalalarning barchasi yoritilgan bo`lishi lozim: -kommandit shirkat tuzilayotganligi, uning maqsadi va faoliyat muddati; -muassislarning tarkibi; -shirkatning firma nomi va pochta manzili; -ustav fondining miqdori hamda uni tashkil etish tartibi; -har bir ishtirokchi ulushining miqdori; -ishtirokchilar tomonidan ulushni kiritish tartibi, miqdori va tarkibi; -shirkat ustav fondini kamaytirish yoki ko`paytirish tartibi; -shirkat faoliyatini boshqarish tartibi; -daromadni hamda zararni taqsimlash tartibi va qonun hujjatlariga zid bo`lmagan boshqa shartlar. Kommanditchilar shirkat faoliyatini boshqarishga hamda uning nomidan faoliyat ko`rsatishga haqli emaslar. Shirkat nomidan vakolatnoma berilgan hollar esa bundan mustasno, shuning uchun ham kommanditchilar shirkat faoliyatida passiv ishtirok etadilar. Biroq kommanditchi to`liq shirkatga nisbatan muayyan ustunliklarga ega, yani birinchidan, uning shirkat majburiyatlari buyicha javobgarligi qo`shgan hissasi bilan cheklangan bo`lsa; ikkinchidan, shirkat tugatilayotganda kreditorlarning talabi qondirilgach, kommanditchilarning ham talabi qondiriladi. Agar kommandit shirkatning firma nomiga kommanditchining nomi qo`shilgan bo`lsa, u to`liq sherikka aylanadi hamda o`ziga tegishli bo`lgan barcha mol-mulklari bilan shirkat majburiyatlari bo`yicha javobgar bo`ladi. Yuqorida kommandit shirkat ayrim xususiyatlari bilan xo`jalik jamiyatiga o`xshab ketishligi aytilgan edi. Bu yerda kommanditchini xo`jalik jamiyati azosi yoki aksiyadordan farqini bilib olish katta ahamiyat kasb etadi. Agarda xo`jalik jamiyatining ishtirokchi (aksiyador)lari umumiy majlis orqali jamiyat boshqaruvida ishtirok etishsa, kommanditchi esa, shirkat boshqaruvida ishtirok eta olmaydi, balki uning faoliyatini nazorat qiladi, xolos. Kommandit shirkat kommanditchilarning barchasi undan chiqib ketganda yoki bo`lmasa to`liq shirkatni tugatish uchun asos bo`lgan holatlar vujudga kelganda tugatilishi mumkin. Kommandit shirkatda kommanditchilar qolmaganda, u to`liq shirkatga aylantirilishi mumkin. www.ziyouz.com kutubxonasi Shuning uchun Fuqarolik kodeksining 58-moddasida yakka tadbirkorlar va (yoki) tijoratchi tashkilotlar to`liq shirkatlarning ishtirokchilari hamda kommandit shirkatlarda to`liq shirkatlar bo`lishlari mumkinligi ko`rsatilgan, chunki aynan ular tadbirkorlik faoliyati bilan shug`ullanishlari mumkin. Mazkur talab O`zbekiston Respublikasining «Xo`jalik shirkatlari to`g`risida»gi qonunida ham o`z aksini topgan. Yüklə 2,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|