Ziyoda masharipova

K o4p nuqta qo6yilgan o ‘rinlarda pauza. 
Fikming tugallanmagan- 
ligi, so‘zlovchining yana nimadir aytmoqchi ekanligini ko‘rsatish 
uchun qoMlaniladi:
... Uning qora zulfi par yostiqning turli tomoniga tartibsiz suratda 
to‘zg‘ib, quyuq jingila kiprik ostidagi tim qora ko‘zlari bir nuqtaga tikil- 
gan-da, nim adir bir narsani ko‘rgan kabi... qop-qora kamon, osib ketgan 
nafis, qiyiq qoshlari chimirilgan-da, nimadir bir narsadan cho‘chigan 
kabi... to ‘lin oydek g ‘uborsiz oq yuzi bir oz qizillikka aylangan-da, 
kimdandir uyalgan kabi...
(Abdulla Qodiriy)
B a’zi hollarda ko‘p nuqta so‘zlovchining o ‘ylashi, mulohaza qili- 
shini ham ko‘rsatadi:
Yo‘q, uning vijdoni qiynaladigan yozug‘i yo ‘q. U qirq yil saltanat 
tebratib, bobosi yanglig* jang-jadalning suronli nash’asini surmadi. Le­
kin bular... uning zurriyotlari, uzoq Hirotdagi jiyanlari... Bular bobosi- 
ning taxtiga minsa... Movarounnahr va Xurosonning holi ne kechadi?
(Odil Yoqubov. “U lug‘bek xazinasi”) 
Hey, farzand dog‘i, hey... achchiq jolalar, 
Ota-onangizdan xato o‘tdi-ku...
Yo‘q, yo‘q, xato qilmang, sizlar bolalar!- 
Sho‘rlik bolalaming soyasidir u?...
Nutqda vergul va nuqtaga qaraganda ko‘p nuqtada pauza uzoqroq 
davom etadi. K o‘p nuqtadagi pauza qahramonning ruhiy kechinmasini, 
hissiy-ta’siriy holatini ifodalashda muhim vosita hisoblanadi.
Vergul belgisi qo‘yilgan o‘rinlarda pauza. 
Ifodali o ‘qishda nuq­
ta yoki nuqtaga qaraganda vergulda nisbatan qisqaroq pauza qilinadi. 
Vergul belgisi gapda uyushiq bo‘laklar orasida, undalmalami ajratish 
uchun, kirish so‘zlar va kirish gaplarni ajratish uchun, gapning ajratil- 
gan bo‘laklarini ta’kidlab ko‘rsatish uchun, bog‘lovchisiz bogMangan 
qo‘shma gaplarda ishlatiladi. Masalan:
Ustod tanbur chertishda benazir edi. Shahodat barm og‘iga oltin
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

noxin taqib, ko‘zlarini yumib, qanday tiniq, kuz oftobiday mayin bir 
mung chulg‘ab olar, kishi nechundir yigMagisi kelar, lekin ko‘zdan 
oqqan bu yosh yurakni ezmas, aksincha, butun anduh, butun dard, bu- 
tun g ‘uborni yuvib ketardi...
(Odil Yoqubov. “Ulug‘bek xazinasi”)
Bolam, aytgan nasihatim unutma,
Bir g ‘aribni ko‘rsang zinhor og‘ritma.
Quloq solgin, bir-bir aytay, Ravshanjon,
Zinhor manmanlikning yoMini tutma!
K o‘ngli buzuq bo‘lsa, bolam, shod ayla,
Yiqilganni, bolam, sen tepib o ‘tma,
QoMingdan kelgancha yomonga ketma,
Zinhor-zinhor bir miskinni yig‘latma!
(“Ravshan” dostonidan) 
N uqtali vergul belgisi qo‘yilgan g a p la rd a pauza. Odatda, o ‘z 
ichida verguli bo‘lgan, mazmunan biroz farqlanuvchi gaplardan iborat 
boMgan qo ‘shma gaplarda nuqtali vergul qoMlanadi.
Yobonlaming cheksizligi,
Ham samumi, ham hovuri,
Onajonlar allasidan,
K o‘z yoshidan, oq sutidan;
To‘qaylaming tengsizligi,
Jilg‘alaming sho‘x g ‘ovuri,
Yigitlaming yallasidan,
Suluvlaming sukutidan -
Yo‘g ‘rilgan til -
Ona tilim.
Daryolaming toshqin payti 
Arslon yanglig4 arillashi,
Dovonlaming ko‘k qiyosi,
Qorli togMar jilosidan;
C ho‘ponlaming qamish bayti,
Childirmaning darillashi,
G o‘ro‘g ‘lining alp siymosi,
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Alpomishning da’vosidan -
Tug‘ilgan til -
Ona tilim.
(Mirtemir)