Zoologiya uzb 2017. indd

69-rasm. Baqaning tashqi tuzilishi:
1 – burun teshigi; 2 – qovoq; 3 – ko‘z; 4 – nog‘ora parda; 5 – oldingi oyoq; 6 – yelka; 
7 – bilak; 8 – panja; 9 – orqa oyoq; 10 – orqa oyoq panjasi; 11 – boldir; 12 – son
2
1
3
5
6
4
8
9
7
11
10
12
Baqa ko‘zining orqa tomonida joylashgan nog‘ora pardasi eshitish 
organi hisoblanadi. Erkak baqalar boshining ikki yonida tovushni 
kuchaytiradigan kulrang pufaklar – rezonatorlar bo‘ladi. Baqalar 
urchish davrida vaqillagan ovoz chiqaradi.
Baqa va hamma quruqlikda yashovchi xordalilarning ikki juft 
yurish oyoqlari rivojlangan. Oldingi oyoqlari yelka, bilak va panja; 
orqa oyoqlari son, boldir va tovon bo‘limlariga bo‘linadi. Baqaning 
oldingi oyoqlari to‘rt barmoqli bo‘lib, beshinchi barmog‘i rivojlan-
magan. Orqa oyoqlarining besh barmoqlari orasida tarang tortilgan 

---

122
8.2. Suvda hamda quruqlikda yashovchilar sinfi
suzgich pardasi bor. Orqa oyoqlari ol 
dingi oyoqlariga nisbatan uzun 
va baquvvat bo‘ladi. Quruqlikda baqa orqa oyoqlariga tayanib sakray-
di, suvda esa orqa oyoqlarini dam-badam bukib va yozib suzadi.
Baqaning terisida shilimshiq suyuqlik ishlab chiqaruvchi bez 
lar 
uning terisini namlab, qurib qolishdan saqlaydi.
Skeleti va muskullari.
Baqa skeletining asosiy bo‘limlari zog‘ora-
baliqnikiga o‘xshash suyaklardan iborat (70-rasm). Biroq quruqlikda 
hayot kechirishga moslashishi va oyoqlarining paydo bo‘lishi tufayli 
skeleti tuzilishida qator o‘ziga xos xususiyatlar yuzaga kelgan. Xusu-
san, umurtqa pog‘onasi bo‘yin umurtqasi orqali kalla suyagi bilan 
harakatchan qo‘shilgan. Baqaning qovurg‘alari rivojlanmaganidan 
ko‘krak qafasi ham bo‘lmaydi. Dum umurtqalari birlashib, bitta 
uzun dum suyagini hosil qiladi.
Baqaning oldingi va orqa oyoqlari skeleti kamar suyaklari orqa-
li umurtqa pog‘onasi bilan tutashgan. Oldingi oyoqlar skeleti bitta 
yelka, ikkita bilak va bir qancha panja suyak 
laridan iborat. Ular 
yelka kamari: ikkitadan ko‘krak tirgak, o‘mrov va kurak suyaklari 
orqali umurtqa pog‘onasiga birikadi. Kamar suyaklarining ikkinchi 
uchi to‘sh suyagiga tutashgan. Orqa oyoq 
lar son, boldir, tovon, 
panja suyaklaridan iborat. Orqa oyoqlar kamarini o‘zaro harakatsiz 
birikkan uchta chanoq suyaklari hosil qiladi. Chanoq suyaklari orqa 
oyoqlar uchun tayanch bo‘ladi. Suvda hamda quruqlikda yashovchi-
lar oldingi va orqa oyoqlarining barcha suyaklari o‘zaro bo‘g‘imlar 
orqali harakatchan birikkan; muskullari nisbatan kuchli rivojlangan.