Zoologiya uzb 2017. indd

(B)ning tuzilishi:
1 – yurak; 2 – o‘pka; 3 – 
kichik qon ayla nish doi rasi; 
4 – katta qon ayla nish doira-
si; 5 – o‘ng yurak bo‘lmasi; 
6 – chap yurak bo‘lmasi; 7 
– yurak qorin chasi; 8 – arte-
riyalar; 9 – venalar
8
9
7
2
3
1
5
6
4
B
A
9
71-rasm. Baqaning 
hazm qilish sis temasi 
(A) va oziq lanishi (B):
1 – og‘iz; 2 – qi-
zil o‘ngach; 3 – oshqo-
zon; 4 – jigar; 5 
– osh qozonosti bezi;
6 – kloaka; 7 – til
6
5
4
2
3
1
7
B
A

---

125
36-§. Ko‘l baqasining ichki tuzilishi
(72-rasm). Kichik qon aylanish doirasi bo‘ylab qon yurak qorin-
chasidan o‘pka arteriyalari orqali o‘pka va teriga keladi. O‘pka va 
teridagi kapillyarlardan qon karbonat angidridni havoga beradi va 
kislorod bilan to‘yinib, yurakning chap bo‘lmasiga quyiladi. Shunday 
qilib, yurakning chap bo‘lmasida kislorodga boy arteriya qoni, o‘ng 
bo‘lmasida esa karbonat angidrid bilan to‘yingan vena qoni bo‘ladi. 
Ikkala bo‘lmaning baravar qisqarishi tufayli arteriya va vena qonlari 
bir vaqtning o‘zida yurak qorinchasiga tushib, qisman aralashadi.
Ayirish sistemasi.
Baqaning ayirish sistemasi baliqlarnikiga 
o‘xshash ikkita uzun tasmasimon buyrakdan iborat. Buyraklar qorin 
bo‘shlig‘ida, umurtqa pog‘onasining yon tomonlarida joylashgan. Har 
qaysi buyrakdan bittadan ingichka naycha – siydik yo‘llari chiqib, 
kloaka bo‘shlig‘iga ochiladi. Siydik kloaka orqali tashqi muhitga 
chiqib ketadi.
Moddalar almashinuvi.
Baqalar baliqlar singari sovuqqonli hayvon-
lardir. Ularning organizmida moddalar almashinuvi sust kechgani-
dan tanasining harorati tashqi muhit haroratiga bog‘liq, ya’ni havo 
isiganda tana harorati ko‘tariladi, soviganida esa pasayadi. Sovuq 
tushganida baqalar kam harakat bo‘lib qoladi. Qishda ular biror 
pana joyga kirib olib karaxt bo‘lib yotadi.
Nerv sistemasi.
Baqaning bosh miyasi baliq 
larnikiga nisbatan 
yaxshiroq rivojlangan, unda ikkita bo‘rtmachadan iborat yarimsharlar 
hosil bo‘ladi (73-rasm). Baqa baliqlarga nisbatan sekin harakatlani-
shi, tanasining yer yuzasiga yaqin joylashganligi tufayli ular haraka-
tini va tana muvozanatini boshqarib turadigan miyachasi kuchsiz 
rivojlangan.
Baqa sezgi organlarining tuzilishi quruqlik muhitiga moslash 
gan. 
Ikkita qovog‘i ko‘zlarini himoya qiladi va namlab turadi. Eshitish 
organlari ichki va o‘rta bo‘limdan iborat. O‘rta quloq ko‘zning