Zoologiya uzb 2017. indd

94-rasm. Yirtqich qushlar:
1 – kalxat; 2 – miqqiy; 3 – burgut; 4 – qirg‘iy; 5 – tasqara; 6 – ukki
2
1
6
5
4
3

---

164
8.4. Qushlar sinfi
pat 
lari juda siyrak bo‘ladi. Tasqarani uchganida keng va uzun 
qa 
not 
laridagi oqish patlarini panjasimon yozilishiga qarab bilish 
mumkin. U havoda uzoq vaqt qanot qoqmasdan ucha oladi, 
lekin yerda beso‘naqay qadam tashlaydi. Tasqara hayvonlarning 
o‘laksasi bilan oziqlanadi. Sayhonlik ustida soatlab uchib, o‘laksa 
izlaydi. Tasqaraning tirnoq 
lari kuchsiz bo‘lganidan tirik hayvonlar-
ga hujum qilolmaydi. Lekin juda kuchli, uchi qayrilgan tumshug‘i 
bilan hayvonlar terisini yirta oladi.
Ko‘pchilik kunduzgi yirtqichlar zararkunanda kemiruvchilar va 
hasharotlarni qirib, qishloq xo‘jaligiga foyda keltiradi. Boshqalari esa 
ko‘pincha kasal va qari hayvonlarni yo‘q qilib, boshqa hayvonlar-
ning kasallanishi oldini oladi; hayvonlar naslini sog‘lomlashtirishga 
yordam beradi.
Y a p a l o q q u sh l a r t u r k u m i. Yapaloqqush-
lar – tunda hayot kechirishga moslashgan yirtqichlar. Ularga faqat 
qorong‘i tushgandan so‘ng ov qiladigan yapaloqqushlar: ukki, 
boyo‘g‘li, boyqushlar kiradi. Yapaloqqushlar tumshu 
g‘ining uchi 
qayrilgan, tirnog‘i o‘tkir bo‘lib, tirik o‘ljani tutishga imkon bera-
di. Ularning ko‘zlari katta, ko‘z qorachig‘i keng ochiladi. Shuning 
uchun g‘ira-shira yorug‘likda ham mayda hayvonlarni ko‘ra ola-
di. Sezgir quloqlari esa tunda shitirlagan ovozni ham ilg‘ab oladi. 
Patlari g‘ovak va yumshoq bo‘lganidan uchganida ovoz chiqmaydi. 
Tungi yirtqichlarning yuzi yapaloq yuraksimon bo‘lganidan yapaloq-
qushlar turkumiga kiritilgan.
Ukki – yapaloqqushlar orasida eng yirigi. Boshining ustida 
quloq 
qa o‘xshash ikki to‘p pati dikkayib turadi. Ukki ko‘proq tur-
li kemiruvchilar bilan oziqlanadi; ba’zan o‘rgimchaklar va ayrim 
qushlarni ham tutib yeydi.
Boyo‘g‘li – ukkiga nisbatan ancha kichik. Kechqurunlari 
simyog‘och yoki daraxtlarning qurigan shoxida o‘tirib olib, o‘lja 
poylaydi. Bu qush o‘simliklarga ziyon keltiradigan qo‘ng‘iz, chigirtka 
va kemiruvchilarni qirib, juda katta foyda keltiradi.