Zoologiya uzb 2017. indd

Lug‘at daftaringizga yozib oling.
Yirtqich qushlar, kunduzgi yirtqichlar, qora kalxat, tasqara, ukki, boyo‘g‘li.
Jumboqni yeching. Boyqushlar tuzilishining qaysi xususiyatlari ularga shovqinsiz 
uchish, har qanday sharpani eshitish va tunda ko‘rish imkonini beradi?
Tasdiqlovchi javoblar: 1d, 2a.
Juftlab yozish javoblari: a-2, b-4, d-1, e-3.
?!

---

166
8.4. Qushlar sinfi
49-§.
Parrandachilik
Xonaki parrandalar zotlarining xilma-xilligi.
Qishloq xo‘jalik 
mahsulotlari yetishtirish maqsadida xonaki parrandalardan tovuq, 
g‘oz, o‘rdak, kurka, ba’zan bedana boqiladi. Xonaki parrandalar 
inson ehtiyoji uchun zarur bo‘lgan xususiyatlariga ko‘ra bir-biridan 
farq qiladigan zotlarga ajratiladi. Zotlar odamlar tomonidan sun’iy 
yaratilgan xonaki hayvonlar hisoblanadi.
Tovuqlar.
Tovuqlar xonaki parrandalar orasida eng ko‘p boqiladi 
(95-rasm). Hozirgi tovuq zotlari tropik o‘rmonlarda yashaydigan 
yovvoyi bankiv tovuqlaridan kelib chiqqan. Bundan taxminan 
4 500 yil ilgari qadimgi Hindistonda bankiv tovuqlari xonakilashtirila 
boshlangan. Beradigan mahsulotlariga ko‘ra hozirgi tovuqlar go‘sht, 
go‘sht-tuxum va tuxum yo‘nalishidagi zotlarga ajratiladi. Zotlar 
tashqi ko‘rinishi bilan bir-biridan farq qiladi.
95-rasm. Xonaki tovuq 
zotlari:
1 – rus oq tovug‘i; 
2 – pervomaysk;
3 – zagorsk
2
3
1
Tuxum yo‘nalishidagi zotlardan rus oq tovug‘i va Lekgorn zot 
tovuq boqiladi. Ular nisbatan kichik bo‘lib, og‘irligi 1,6–2,4 kg 
keladi, lekin tez voyaga yetadi va har qaysisi yiliga 200–300 tadan 
yoki undan ham ko‘proq tuxum qiladi. Bunday tovuqlar 5–6 oyda 
tuxumga kiradi, tuxumlari 50–65 g keladi.
Tuxum-go‘sht yo‘nalishidagi tovuq zotlari (Zagorsk, Nyugemp-
shir, Pervomaysk) birmuncha yirikroq bo‘lib, og‘irligi 2,5–4,0 kg 
keladi. Tuxumlari mayda, tullash davrida (15–20 kun) tuxum 
qilmaydi.
Go‘sht yo‘nalishidagi tovuqlar (Kornuel, Plimutrok zot 
lari)ning 
og‘irligi 3,0–4,5 kg ga yetadi, kam tuxum qiladi. Ular faqat broy-

---

167
49-§. Parrandachilik
ler olish uchun boqiladi, ikki oylik jo‘jalarining og‘irligi 1,6 kg va 
undan ortiq keladi.
O‘rdaklar. 
Yovvoyi o‘rdak bundan 3 000 yil oldin xonaki 
lash-
tirilgan. Xonaki o‘rdak tuxumining ta’mi uncha yaxshi bo‘lmaganligi 
tufayli, odatda, go‘sht olish maqsadida boqiladi. Ularning Moskva, 
Pekin, Ukraina zotlari ko‘paytiriladi. O‘rdaklarning ikki oylik jo‘ja-
lari og‘irligi 2,6 kg va undan ham ko‘proq keladi.
G‘ozlar. 
Xonaki g‘ozlar yovvoyi kulrang g‘ozlardan kelib chiqqan. 
Ular xonakilashtirish oqibatida yiriklashib, uchish qobiliyatini yo‘qot-
gan. Xonaki g‘ozlar go‘sht va momiq par olish uchun boqiladi.
Kurka 
zotlari Amerika qit’asida yashagan yovvoyi kurkadan kelib 
chiqqan. Kurkani Amerikadagi mahalliy xalqlar qo‘lga o‘rgatishgan. 
Bu parranda XVI asrda Yevropaga olib kelingan. Kurka xonakilash-
tirilgan parrandalar orasida eng yirigi bo‘lib, vazni 16 kg ga boradi.