Zoologiya uzb 2017. indd

Nafas olish sistemasi 
tana bo‘shlig‘ida joylashgan juda ko‘p 
shoxlangan ingichka naychalarga o‘xshash traxeyalardan iborat. 
Havo qorin bo‘limida joylashgan tashqi nafas olish teshiklaridan 
naychalarga o‘tadi. Naychalar orqali hamma tana organlariga yetib 
boradi. Traxeya naychalaridagi havo qorin muskullarining dam-ba-
dam qisqarishi tufayli almashinib turadi.
Ayirish sistemasi
qorin bo‘shlig‘ida joylashgan ingichka va uzun 
malpigi naychalaridan iborat. Naychalarning bir uchi berk, ikkinchi 
uchi esa ichak bo‘shlig‘iga ochiladi. Tana bo‘shlig‘idagi qondan 
malpigi naychalariga moddalar almashinuvi mah 
sulot 
lari o‘tib, nay-
chalar bo‘shlig‘ida kristallanadi va ichak bo‘sh 
lig‘iga o‘tib, undan 
oziq qoldig‘i bilan birga chiqib ketadi.
Nerv sistemasi
boshqa bo‘g‘imoyoqlilarnikiga o‘xshash bo‘lib, 
halqum atrofi nerv halqasi va qorin nerv zanjiridan iborat. Bosh-
dagi juda ko‘p nerv hujayralari qo‘shilib, bosh miyani hosil qiladi. 
21-§. Yashil bronza qo‘ng‘izining ichki tuzilishi 
44-rasm. Hasharotlarning ichki tuzilishi:
1 – halqum; 2 – oshqozon; 3 – ichak; 4 – malpigi naychalari; 5 – halqum atrofi nerv 
tuguni; 6 – ko‘krak nerv tugunlari; 7 – traxeyalar; 8 – tuxumdon; 9 – yurak; 10 – 
traxeyaning tuzilishi
3
2
1
6
5
9
8
7
10
4

---

78
Bosh miyadan hamma sezgi organlariga nervlar chiqadi. Murakkab 
fe’l-atvorga ega bo‘lgan arilar va chumolilarning bosh miyasi va 
nerv tugunlari boshqa hasharotlarnikiga nisbatan kuchli rivojlangan. 
Hasharotlarning murakkab xulq-atvori va sezgi organlarining rivoj-
langanligi nerv sistemasi bilan bog‘liq.