Zoologiya uzb 2017. indd

Karam kapalagi. 
Karam kapalagining qurti karam, sholg‘om, turp, 
achambiti kabi karamdoshlar oilasiga mansub o‘simlik 
larning bargi 
bilan oziqlanadi. Uning qanotlari oq rangda bo‘lganidan oq kapalak 
ham deyiladi. Oldingi qanotlarining chetki qismida katta qora dog‘i 
bo‘ladi (47-rasmga qarang). Kapalak qo‘nganida qanotlari tanasi us-
tida tik bo‘lib taxlanadi. Qanotlari 
ning ostki tomoni yashil-sarg‘ish 
rangda bo‘lganidan uni barglar orasida sezish qiyin.
Karam kapalagi tuxumlarini o‘simlik bargi ostiga qo‘yadi. Tu-
xumlardan chiqqan yosh qurtlar dastlab sariq rangda bo‘ladi, ke-
yinchalik rivojlanib, ko‘k-yashil rangga kiradi. Ularning orqa va yon 
tomonida bir necha qator sariq va qora dog‘lari bo‘ladi. Qurtlar 
po‘st tashlab rivojlanadi. Yetilgan qurtlar daraxtlar yoki devorlarga 
chiqib olib, g‘umbakka aylanadi. G‘umbakdan chiqqan kapalaklar 
bir necha soatdan so‘ng ucha boshlaydi.
Tut iðak qurti.
Odamlar qadimdan hasharotlarning hayoti bilan 
tanish bo‘lganlar. Ularni, ayniqsa, kapalak qurtlarining pilla o‘rashi 
qiziqtirgan. Tut iðak qurti eng qadimgi xonakilashtirilgan hasharot 
hisoblanadi. Uning asl vatani Himolay bo‘lib, bundan 5 000 yil 
ilgari xitoyliklar boqa boshlashgan. Hozir iðak qurti Yaponiya, Xi-
toy, Braziliya, O‘rta Osiyo, Janubi-Sharqiy Osiyo, Janubiy Yevropa 
va Kavkazda boqiladi.
Iðak qurti kapalagining uzunligi 4–6 sm, qanotlari oqish tus-
da (50-rasm). Kapalak xonakilashtirish tufayli uchish qobiliyati-
ni yo‘qotgan. Erkak kapalaklar urg‘ochilariga nisbatan xiðcharoq, 
mo‘ylovlari patsimon va uzun bo‘ladi. Kapalaklar oziqlanmaydi, 
urug‘lanib tu 
xum qo‘ygandan keyin halok bo‘ladi. Qurtning iðak 
suyuqligi ajratuv 
chi so‘lak bezlari juda kuchli rivojlangan bo‘lib, 
7.3. Hasharotlar sinfi

---

87
tana bo‘shlig‘ini to‘ldirib turadi. Bu bezlar ishlab chiqargan suyuq-
lik havoda qotganida 1 000 – 1 500 m ið hosil bo‘ladi. Qurt ana 
shu iðlardan pilla o‘raydi va uning ichida g‘umbakka aylanadi. Qurt 
faqat tut bargi bilan oziqlanganligi sababli tut iðak qurti deb ataladi.