Zoologiya uzb 2017. indd
Yüklə 5,19 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Oziqlanishi.
- Nafas olishi. Amyoba suvda erigan
- Ta’sirlanishi.
- Ko‘payishi.
|
4
3 6 5 2 12 Harakatlanishi. Amyoba hujayrasi sirtida qalin qattiq qobiq bo‘l - maganligidan sitoplazmasi qaysi tomonga oqib o‘tsa, tana sining o‘sha tomoni bo‘rtib chiqib, «soxta oyoqlar» deb ataladigan muvaqqat o‘simtalar hosil qiladi. Amyobaning harakatini bir tomchi suvning oqishiga o‘xshatish mumkin. Soxta oyoqlar to‘xtovsiz hosil bo‘lib va yo‘qolib turganidan amyobaning tana shakli ham o‘zgarib turadi. Oziqlanishi. Amyoba bakteriyalar, mayda suv o‘tlari va orga nik qoldiqlar bilan oziqlanadi. Harakatlanayotgan amyoba oziqqa duch kelganida bir necha soxta oyoqlar hosil qiladi. Soxta oyoqlar oziqni qamrab olib, uni sitoplazmaga o‘tkazadi. Sitoplazmadan hazm shirasi ajralishi bilan oziq atrofida kichik pufakcha – hazm qilish vakuolasi paydo bo‘ladi. Hazm shirasi ta’sirida vakuoladagi oziq moddalar hazm bo‘ladi. Oziqning hazm bo‘lmagan qismi sitoplazmadan tash- qariga chiqarib yuboriladi. Nafas olishi. Amyoba suvda erigan kislorod bilan nafas oladi. Uning sitoplazmasiga kislorod suv bilan birga to‘xtovsiz o‘tib tura- di. Kislorod yordamida sitoplazmadagi oziq moddalar parchalanib, amyoba hayoti uchun zarur bo‘lgan energiya hamda zararli modda- lar almashinuvi mahsulotlari hosil bo‘ladi. Sitoplazmadagi suvning ortiqcha qismi zararli moddalar almashi nuvi mahsulotlari bilan birga qisqaruvchi vakuola bo‘shlig‘iga o‘tadi. Vakuola qisqarganida uning ichidagi suyuqlik hujayradan chiqarib yuboriladi. Ana shu tariqa amyoba organizmi bilan tashqi muhit o‘rtasida moddalar almashinuvi sodir bo‘ladi. Ta’sirlanishi. Sodda tuzilgan bo‘lsa ham, amyoba hayvon orga- nizmiga xos xususiyatlarga ega. Ayrim ta’sirlar yordamida amyoba tanasining shakli o‘zgarganligini ko‘rish mumkin. Agar amyobali suvga ozroq osh tuzi qo‘shilsa, u hamma soxta oyoq larini tortib olib, sharsimon shaklga kiradi. Bu hodisa amyobaning ta’sirlanishini ko‘rsatadi. Ko‘payishi. Amyoba ikkiga bo‘linish yo‘li bilan jinssiz ko‘ payadi (5-rasm). Buning uchun yadroning hajmi ortib, uning qobig‘i yemiriladi. Sitoplazmaga chiqqan yadro moddalari hujayraning ikki tomoniga teng taqsimlanadi. Tezda hujayraning ikki tomoni- da bittadan yadro hosil bo‘ladi. Amyoba tanasi ham cho‘zilib, o‘rtasidan ingichkalashadi va ikkiga ajraladi. Ana shu yo‘l bilan bitta amyobadan ikkita yangi amyoba hosil bo‘ladi. Bu xildagi II bob. Bir hujayralilar, ya’ni sodda hayvonlar 13 ko‘payishda jinsiy hujayralar hosil bo‘lmaganligi tufayli jinssiz ko‘payish deb ataladi. Yüklə 5,19 Mb. Dostları ilə paylaş:
|