Azərbaycan respublikasinin təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏt pedaqoji universiteti

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ TƏHSİL NAZİRLİYİ

AZƏRBAYCAN DÖVLƏT PEDAQOJİ UNİVERSİTETİ




Pedaqogİka tarİxİ və nəzərİyyəsİ İxtİsasının I kurs magİstrı Zahİdova Ayşənİn Ümumİ Psİxologİya fənnİndən sərbəst İŞİ


BAKI 2015

İstifadə olunmuş ədəbiyyat siyahısı:

1. 
   Ə.S.Bayramov; Ə.Ə.Əlizadə - “Sosial Psixologiya” Bakı-2003
   
2. 
   Ə.S.Bayramov; Ə.Ə.Əlizadə- “Psixologiya” Bakı-2009
   
3. 
   S.Seyidov-“ Menecment psixologiyası” Bakı-2000
   
4. 
   M.C.Məhərrəmov- “ Psixologiya” Bakı- 1968
   
5. 
   С.И.Сеидов – «Сочиальная психология творчества» Баку-1994
   
6. 
   H.Ə.Əlizadə - “Sosial pedaqogikanın aktual məsələləri” Bakı -1998
   
7. 
   Б.Г.Алиев – « Социально- психологических тестов» М-1997
   
8. 
   Ə.S.Bayramov ; Ə.Ə.Əlizadə -“Sosial psixologiyanın aktual problemləri” Bakı-1986
   

Qrup və sosial qrup anlamı

Sosial psixologiyanın ən mücərrəd anlayışlarından biri qrup anlayışıdır. Qrupun əmələ gəlməsi üçün ən azı iki insan arasında qarşılıqlı münasibətlər olmalıdır. Bəzi müəlliflərin fikrincə. Qrupun ən aşağı həddi 3 nəfərdən ibarətdir. Psixoloqlar qrup dedikdə, tarixən müəyyən cəmiyyət çərçivəsində yaranmış ümumi mənafe, sərvətlər və davranış normalarına malik olan adamların nisbətən sabit məcmusunu nəzərdə tuturlar. Hər bir qrupda fərdlərin biri-birilə və bütövlükdə cəmiyyətlə özünəməxsus qarşılıqlı əlaqələri təzahür edir. Sosial qrupa verilmiş təriflərdən bəzilərinə nəzər salaq :

-Adi dildə bu söz fərdlərin kifayət qədər sabit məcmusunu ifadə edir və bir çox sosial psixoloqlar sağlam düşüncənin bu konsepsiyasını qəbul edirlər;

-Qrup fərdlərin elə məcmusudur ki, burada hamının varlığından hər kəsin hər hansı tələbatının təmin olunması üçün istifadə edilir;

-Sosial qrup mədəniyyət meyarları, sərvət meylləri, həyat fəaliyyəti vasitəsi və şəraiti ilə bir-biri ilə bağlı olan insanların nisbətən səbatlı birliyidir;

Qrup həm kəmiyyətcə, həm də keyfiyyətcə xarakterizə oluna bilər. Qrup dedikdə,hər şeydən əvvəl, bir neçə nəfərin müəyyən sosial şəraitdə birgə iştirak etməsi başa düşülür. Məhz bir nəfərin deyil, bir neçə nəfərin olması qrupun kəmiyyət xarakteristikasıdır. Deməli, qrup müəyyən fərdlər çoxluğudur. Qrup – özünəməxsus strukturu olan mürəkkəb sistemdir. Qrupa daxil olan hər kəs onda müəyyən rol və vəzifə daşıyır. Hər bir qrup öz üzvlərinə müntəzəm nəzarət edir. Qrup üzvləri müvfiq normaları və dəyərləri mənimsəyir. Qrup üzvlərində tədricən tərəfdaşlıq – “biz” hissi formalaşır. Qrup üzvləri biri-birilə doğmalaşır, biri-birinin sevinci və kədəri ilə yaşamağa başladı. Qrupun hər bir üzvündə ümumi iş üçün məsuliyyət və borc hissi yaranır. Beləliklə, qrup mahiyyət etibarilə fəaliyyət göstərməyə, təşəkkül etməyə başlayır. Qrup – adamların qeyri-mütəşəkkil yığımı, təsadüfi birliyi deyil. Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, qrup üzvləri qarşılıqlı münasibətlərdə olan, qrup üçün tipik olan fəaliyyət növlərinə qoşulan adamların elə bir sabit məcmusudur ki, bu məcmu qrupun norma və qaydalarını qəbul edir, onu “özününkü” hesab edir, onlara tabe olur və məsuliyyət hiss edir. Sosial qrup mədəniyyət meyarları, sərvət meylləri, həyat fəaliyyəti vasitələri və ya şəraiti ilə bir-biri ilə bağlı olan insanların nisbətən sabitli birliyidir. Bu birliyin özünəməxsus məkan və zaman ölçüləri var. Müəyyən edilmişdir ki, sosial qrup termini sosial psixologiyada XVIII əsrdə əmələ gəlmişdir. Halbuki onun sirləri uzun müddət güzəran psixologiyasında açıqlanmış və təhlil olunmuşdur. İnsanların güzəran təcrübəsində sosial qrup özünəməxsus varlıq forması kimi əmələ gəlmiş və bərqərar olmuşdur. Qrupun, onun xüsusi forması kimi ailənin kəşfi dünyanın ən böyük kəşflərindən biri olmuşdur.

Qrup özünəməxsus sistemdir və müəyyən struktura malikdir. Qrupa daxil olan hər bir adam onda müəyyən rol və vəzifə ifadə edir. Hər bir qrup özünün məqsədlərinə, normalarına, sərvət meyllərinə, sosial gözləmələrinə və s. müvafiq olaraq müxtəlif formalarda öz üzvlərinə nəzarət edir: onları rəğbətləndirir və ya cəzalandırılır. Hər bir adam, adətən müxtəlif qrupların üzvü olur. Maraqlı cəhətlərdən biri odur ki, hər hansı bir adam bütün qruplarda eyni statusa malik o və buna müvafiq olaraq müxtəlif qruplarda müxtəlif rollar ifadə edir. İnsanların həyatında qrup mühüm rol oynayır. Mürəkkəb sistem olan qrupun struktur elementlərini sxematik olaraq belə göstərmək olar:



Qrup həyatı sistemində şəxsiyyətin yerini müəyyənləşdirmək üçün sosial psixologiyada status anlayışından istifadə olunur. Status-insanın şəxsiyyətlərarası münasibətlər sistemindəki vəziyyətini əks etdirir. Şəxsiyyətin statusunun ən mühüm zəruri əlaməti əmək haqqı olsa da, onun peşə ixtisas səviyyəsi ilə müəyyən olunur və tutduğu vəzifəsi ilə bağlıdır.